Shadow of Truth, το true crime διαμαντάκι του Netflix

Τα τέσσερα επεισόδια του ισραηλίτικου, αστυνομικού ντοκιμαντέρ Shadow of Truth’ ήταν μια έκπληξη που άφησε ένα γερό μούδιασμα. Κοιτούσα αποσβολωμένος τους τίτλους τέλους, μέχρι να με επαναφέρει η αυτόματη αναπαραγωγή του Netflix και να κλείσω τον υπολογιστή. Ύστερα, έπεσα να κοιμηθώ με δυσκολία, καθώς τα πρόσωπα και τα γεγονότα της σειράς τριβέλιζαν το μυαλό μου.

Την επόμενη μέρα διάβαζα στην Wikipedia το άρθρο της υπόθεσης με την οποία ασχολείται η σειρά, όπως κάνω κάθε φορά που ανακαλύπτω μια δολοφονία που έμεινε ανεξιχνίαστη, όπως η δολοφονία Ταχτσή, ή εξιχνιάστηκε με την εύρεση κάποιου ‘τέλειου θύματος’, όπως το 1948, στην περίπτωση φυλάκισης του Στακτόπουλου στην υπόθεση δολοφονίας του Αμερικάνου δημοσιογράφου Τζόρτζ Πολκ ή στην ακόμα αμφιλεγόμενη, αλλά πολλαπλώς τεκμηριωμένη, δικαστική πλάνη της υπόθεσης του Δράκου του Σειχ Σου που οδήγησε στην θανατική καταδίκη του Αριστείδη Παγκρατίδη, είκοσι χρόνια αργότερα, στην Θεσσαλονίκη.

Το ‘Shadow of Truth’ πιάνει το νήμα μιας υπόθεσης που έχει αφήσει πληγές στην ισραηλίτικη κοινωνία και όχι άδικα, αν σκεφτείς πως ο χειρότερος εφιάλτης ενός γονέα (στην συγκεκριμένη περίπτωση του Shmuel και της Ilana Rada) πήρε σάρκα και οστά στις 6 Δεκεμβρίου του 2006.

Εκείνο το μεσημέρι, στην μικρή πόλη του Κατσρίν, στα υψίπεδα του Γκολάν, η 13χρονη Tair Rada δεν επιστρέφει στο σπίτι της. Οι γονείς της ανησυχούν, όλη η πόλη την αναζητά σε κάθε πιθανό σημείο, μέχρι που ο γείτονας της οικογένειας σκέφτεται να την ψάξει και στο σχολείο. Στις κοριτσίστικες τουαλέτες, η μεσαία πόρτα του μπάνιου είναι κλειδωμένη. Μόλις καταφέρνει να την ανοίξει, αντικρίζει αίματα.

Από την έκθεση του ιατροδικαστή αποφαίνεται πως η δολοφονία της Tair Rada συνέβη την τελευταία ώρα των μαθημάτων του σχολείου. Μόλις μαθαίνονται τα νέα της δολοφονίας, ολόκληρη η πόλη τρομοκρατείται, ειδικότερα τα παιδιά. Βρίσκονται σε κατάσταση σοκ, συγκεντρωμένα στις τάξεις τους. Φοβούνται να κινηθούν οπουδήποτε μόνα τους, είτε στο σχολείο, είτε στον δρόμο για το σπίτι. Οι δάσκαλοι μάταια μπορούν να τους καθησυχάσουν, από τη στιγμή που η αυλή του σχολείου είναι γεμάτη αστυνομικούς και δημοσιογράφους.

Η αστυνομία χρειαζόταν έναν δράστη. Όχι μόνο για να νιώσουν ασφάλεια οι κάτοικοι του Κατσρίν και της γύρω περιοχής, αλλά και για να αποτραπεί το φιάσκο στους κύκλους της αστυνομίας και στα μέσα ενημέρωσης. Οι μαρτυρίες των δασκάλων μοιάζουν να δίνουν κάποιο φως στο έργο της αστυνομίας και ο οικοδόμος, Roman Zadorov, Ουκρανός μετανάστης που δούλευε εκείνη τη μέρα στο σχολείο, κρατείται προσωρινά. Η εσωστρέφειά του τον καθιστά ύποπτο στα μάτια των δασκάλων. Λίγες μέρες αργότερα, ομολογεί το έγκλημα που διέπραξε και αναπαριστά με λεπτομέρεια το πως μαχαίρωσε την μαθήτρια, όμως κάτι δεν πάει καλά.

Τα κομμάτια που βρήκε η αστυνομία δεν ταιριάζουν στο πάζλ της δολοφονίας. Το ‘Shadow of Truth’ προσπαθεί δέκα χρόνια μετά (η σειρά πρωτοπροβλήθηκε στο συνδρομητικό Hot το 2016) να βρει τα σωστά κομμάτια και να τα ενώσει με μια πιο δημοσιογραφική εκδοχή που, χωρίς καμία υπερβολή, σοκάρει.

Αυτή ήταν η εισαγωγή του πρώτου επεισοδίου, με την αγωνία, τον θυμό, τον φόβο και την απογοήτευση να αυξάνονται κλιμακωτά σε κάθε επεισόδιο μέχρι το τελευταίο, αλλά εδώ θα σταματήσω την εξιστόρηση των γεγονότων. Όχι μόνο για να ξεδιαλύνεις μόνος σου τον ιστό και να νιώσεις αυτό το μούδιασμα στο τέλος του τέταρτου επεισοδίου, αλλά και να θαυμάσεις τη δουλειά των δημιουργών της σειράς που σε μικρή σχετικά ηλικία κατάφεραν να προκαλέσουν σεισμό στο νομικό και δικαστικό σύστημα της χώρας.

Ο Yohan Guendelman, ο Αri Pines και η Mika Timor δεν έχουν ξεπεράσει τα 35 τους χρόνια. Ο πρώτος, ως σκηνοθέτης κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας και ύστερα στο MTV, κατάφερε στην ηλικία των 24 χρονών να ιδρύσει μαζί με φίλους την δική του εταιρεία παραγωγής. Ο δεύτερος ασχολήθηκε με τον κινηματογράφο στο Λύκειο και μετά την απόλυσή του από τον στρατό, έγινε δημοσιογράφος. Η τρίτη είναι μία από τις παραγωγούς της εταιρείας που ίδρυσε ο Guendelman, της EGG.

Χάρη στα νέα ευρήματα της έρευνας που παρουσιάστηκαν, το κοινό απαίτησε να ξανανοίξει η υπόθεση, ενώ στα social media κλονίστηκε ακόμα περισσότερο η εμπιστοσύνη στον τρόπο που απονέμεται η δικαιοσύνη στο Ισραήλ. Η προβολή της σειράς ώθησε τον εισαγγελέα Shai Nitzan να δηλώσει πως ‘η σειρά αποτελεί κίνδυνο για την δημοκρατία’, αιτιολογώντας πως “οι εγκληματικές υποθέσεις δεν είναι ριάλιτι, ώστε το κοινό να αποφασίζει αν ο κατηγορούμενος είναι αθώος ή ένοχος”, σύμφωνα με την εφημερίδα Haaretz. Η πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου, Myriam Naor, συμμερίζεται τις απόψεις και τονίζει την διαφορά μεταξύ ερευνητικής δημοσιογραφίας και δραματικών τίτλων με αβάσιμες αποδείξεις.

Οι αποδείξεις όμως μονάχα αβάσιμες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Οι δημοσιογράφοι συγκέντρωναν για τρία χρόνια πρακτικά, φωτογραφίες από τον τόπο του εγκλήματος, βίντεο από τις ανακρίσεις του Zadorov, συνεντεύξεις από μέλη τις οικογένειες του θύματος και του φερόμενου ως δράστη και μαγνητοφωνήσεις τηλεφωνημάτων. Παρ’ όλα αυτά, το υλικό παραμένει λειψό, καθώς λείπει ο συνδετικός κρίκος που θα ξεκαθάριζε ακόμα περισσότερο το τοπίο στο Κατσρίν.

“Οι αστυνομικοί που συμμετείχαν στην υπόθεση θέλησαν να τους πάρουμε συνέντευξη, η εκπρόσωπος τούς έδωσε το πράσινο φως, αλλά εντολές άνωθεν το απέτρεψαν” λέει ο Guendelman στην Haaretz.

Όλοι κατάλαβαν πως αυτό (σ.σ. η συνέντευξη) έπρεπε να γίνει και είναι μονάχα εις βάρος τους που δεν προχώρησαν οι συνεντεύξεις

“Η αστυνομία δεν θέλησε να πάρουμε συνεντεύξεις από τους αστυνομικούς. Τους δώσαμε την ευκαιρία να πουν τις ιστορίες τους, αλλά δεν ένιωσαν πως έπρεπε να είναι υπόλογοι στο κοινό, το οποίο οφείλουν να προφυλάσσουν. Ένα από τα προβλήματα της υπόθεσης είναι πως δεν υπάρχουν στιβαρές αποδείξεις (…) Τη στιγμή που δεν έχεις αποδείξεις, βασίζεσαι σε ιστορίες” προσθέτει ο Pines.

Ακόμα και χωρίς τη συμμετοχή της αστυνομίας, οι δημιουργοί παρουσίασαν τις αποδείξεις που βρήκαν μέσα από αφηγήσεις και διαλόγους, σεβόμενοι πάντα την αξιοπρέπεια της οικογένειας Rada, αλλά και όλων των συμμετεχόντων στην έρευνα. Το τελικό αποτέλεσμα βελτιώνεται από τη συμμετοχή όλων των τεχνικών και καλλιτεχνών που αναφέρονται στους εκπληκτικά μονταρισμένους τίτλους, με τη φωνή της ντίβας των Υεμένιων Εβραίων, Ahuva Ozeri.

Μαζί με το προσεγμένο στυλιζάρισμα της σειράς που βαδίζει σε horror μονοπάτια, με τη βοήθεια καλοσχεδιασμένων εφέ που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από κάποια αμερικάνικη παραγωγή, μεγάλο ρόλο στην επιτυχία της σειράς παίζει και η ‘ρασομονική’ δομή των επεισοδίων. Στο ‘Rashomon’ του Ακίρα Κουροσάβα, μέσα από τέσσερις διαφορετικές μαρτυρίες, ένας δικαστής προσπαθεί να διαλευκάνει η δολοφονία ενός Σαμουράι. Η σκιά της αλήθειας ίπταται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και στην υπόθεση της Tair Rada, χωρίς την ύπαρξη κάποιας δικαστικής αρχής. Οι Guendelman, Pines και Timor ακολουθούν την ίδια τακτική, χωρίς να μπορείς να αποφανθείς με σιγουριά για τον πραγματικό δράστη της υπόθεσης.

Να σημειωθεί πως η σειρά προβλήθηκε περίπου την ίδια χρονιά με το εξίσου καθηλωτικό ‘Making a Murderer‘ του Netflix και εγείρει ακριβώς τα ίδια ερωτήματα σχετικά με την ‘παράδοση των υποθέσεων στη μάζα’ (απόψεις και ερωτήματα που θέσαμε ξανά στο παρελθόν), αλλά το ‘Shadow of Truth’ διαθέτει αρκετή δύναμη που αποτρέπει τις συγκρίσεις, ενώ καθίσταται ως ένα από τα κρυφά διαμαντάκια του Netflix.

Το γεγονός μάλιστα πως δημοσιεύτηκε, εδώ και λίγες μέρες, το τρέιλερ της δεύτερης σεζόν με αγγλικούς υπότιτλους στο Vimeo, όπου οι τρεις δημιουργοί ξετυλίγουν το νήμα μιας σειράς από ανεξιχνίαστες δολοφονίες γυναικών κατά μήκος του Παραλιακού Αυτοκινητόδρομου τη δεκαετία του ’70 (φέρνοντας μνήμες από Zodiac), ίσως να κλείνει το μάτι στο Netflix και να το δούμε του χρόνου στην Ελλάδα.

Μέχρι τότε όμως δες την πρώτη σεζόν και προσπάθησε να μην σε επηρεάσει αυτή η υπόθεση τόσο ώστε να μην μπορείς να κοιμηθείς εύκολα, αφότου κλείσεις τον υπολογιστή.

Η σειρά προβάλλεται στο Netflix με αγγλικούς υπότιτλους.