Ο Shang-Chi, το Green Knight και το κόστος της κληρονομιάς
- 9 ΣΕΠ 2021
Βασισμένη στο παρηχητικό ποίημα του 14ου αιώνα που οι ακαδημαϊκοί ονόμασαν “Ο Σερ Γκάουεν και ο Πράσινος Ιππότης” (Sir Gawain and the Green Knight), η ταινία δεν περιστρέφεται γύρω από τον ίδιο τον Αρθούρο. Αντ’ αυτού εστιάζει στον Gawain, τον ιππότη που παρουσιαζόταν κάποτε ως το δεξί χέρι του Αρθούρου μέχρι την εμφάνιση και επικράτηση του Lancelot σε μεταγενέστερες γαλλικές ιστορίες. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι θα μπορούσαμε ίσως να αναγνωρίσουμε το όνομα του Gawain, αλλά μόνο ως περιφερειακό παίκτη στον Αρθούριο κύκλο. Μία υποσημείωση πλάι στις περιπέτειες άλλων, διασημότερων ανδρών (όπως, δηλαδή, βλέπει τον εαυτό του στην ταινία του Lowery).
Κι όμως, το μεσαιωνικό ποίημα που διασώζεται από μονάχα ένα χειρόγραφο, έχει επιδείξει αξιοθαύμαστη αντοχή μέσα στον χρόνο γοητεύοντας ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες και διανοούμενους στην προσπάθειά τους να αποκωδικοποιήσουν το νόημά του (ο πιο διάσημος μεταφραστής του, ο J.R.R. Tolkien, πέρασε δεκαετίες αναλύοντάς το). Ο Lowery όχι μόνο αγκαλιάζει εντυπωσιακά την ανεπίλυτη φύση αυτής της πηγής, αλλά φτιάχνει τη σπάνια περίπτωση ταινίας που δεν ξέρει ακριβώς τι είναι αλλά νιώθει πολύ άνετα με αυτό.
Στο Green Knight και το Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings, δύο νεαροί χασομέρηδες με βαριά κληρονομιά ψάχνουν τον τρόπο να την αντιμετωπίσουν. Ο πρώτος, παρορμητικός και αδέξιος, απαντάει στο κάλεσμά της με απρόσεκτη ορμή. Ο δεύτερος, πιο διστακτικός, έχει μάθει να την αποφεύγει.
Η πένθιμη μεγαλοπρέπεια του παραισθησιογόνου Green Knight
Η Στρογγυλή Τράπεζα του Αρθούρου δεν έχει υπάρξει ποτέ πιο βλοσυρή. Σε μία από τις πρώτες σκηνές του Green Knight, ο Βασιλιάς Αρθούρος (Sean Harris) ρωτά τον Gawain (Dev Patel), τον νεαρό ανιψιό του εδώ και γιο της Morgana Le Fay, τι βλέπει γύρω τους. Είναι Χριστούγεννα και όλοι οι ιππότες, μαζί με τον υπόλοιπο κύκλο του βασιλιά έχουν μαζευτεί στο κάστρο για να γιορτάσουν. “Θρύλους”, απαντάει. Οι θρύλοι όμως δεν είναι συγγενείς του βασιλιά και ο Αρθούρος θέλει να του δώσει τη σημασία που του πρέπει. Γι’ αυτό του ζητάει να του πει μία ιστορία. Ο Gawain όμως, ντροπιασμένος, δε βρίσκει κάποια ιστορία να του πει γιατί δεν έχει καμία. “Ακόμα”, τον ενθαρρύνει η Guinevere (Kate Dickie).
Ο Gawain δεν είναι ακόμα ιππότης. Το θέλει πολύ, αλλά δε ζει σα να θέλει να γίνει. Στην πρώτη σκηνή του Green Knight μία οικογένεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει το φλεγόμενο σπίτι της, αλλά εκείνος δεν έχει πάρει είδηση κι ας βρίσκεται μόλις λίγα μέτρα μακριά από την τραγωδία. Έχει το νου του στη σεξεργάτρια σύντροφό του (Alicia Vikander) που λόγω στάτους δε μπορεί να κάνει επίσημη, στις μπότες του που πάλι δε βρίσκει, και στο καπηλειό όπου περνάει την ώρα του μπλέκοντας σε καυγάδες. Την οικογένεια εκείνη δεν την είδαμε ξανά. Το περιστατικό εκτυλίχθηκε απλώς ως ένα καθημερινό φαινόμενο σ’ έναν κόσμο όπου οι μοναδικές σταθερές είναι η φύση και ο θάνατος. Καβάλησαν στο άλογό τους και έφυγαν, λίγο πριν ο Gawain συνειδητοποιήσει ότι κι αυτός στον ίδιο ανελέητο κόσμο ζει. Θα τον βοηθήσει σε αυτό η Morgana που καταλαβαίνει πια, μάλλον αργοπορημένα, ότι τον έχει κακομάθει.
Όταν ξημερώνουν Χριστούγεννα η μητέρα του δε θέλει να τον συνοδεύσει στη γιορτή του Αρθούρου. Θα μείνει πίσω και κάνει κρυφά ένα ξόρκι με την ελπίδα να δει τον γιο της να ωριμάζει.
Στη διάρκεια της γιορτής ένας άγνωστος, ο Green Knight (σκέψου κάτι μεταξύ των Ents του Tolkien και του Night King στο Game of Thrones), διακόπτει την εκδήλωση για να κάνει μία πρόκληση. Όποιος από τους παρευρισκόμενους καταφέρει να τον τραυματίσει θα κερδίσει το τσεκούρι και τα πλούτη του. Σε ένα χρόνο από τότε όμως, θα πρέπει να ψάξει να τον βρει στο Πράσινο Παρεκκλήσι όπου θα ανταποδώσει με το ίδιο χτύπημα ακριβώς. Διψασμένος για μια δική του θρυλική ιστορία όπως αυτές που θέλει να ακούει ο Αρθούρος, ο Gawain αποδέχεται την πρόκληση και αποκεφαλίζει τον ξένο. Όταν εκείνος όμως παραμένει ζωντανός τελικά, ο χρόνος μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα αρχίζει να μετράει αντίστροφα και το ταξίδι του Gawain μέχρι το Πράσινο Παρεκκλήσι πρέπει να ξεκινήσει. Στον δρόμο του μέχρι εκεί, το πεσμένο στο πάτωμα κομμένο κεφάλι που αρχίζει κάποια στιγμή να του μιλάει, είναι ίσως το λιγότερο παράξενο πράγμα που θα δει.
Η εκστρατεία του Gawain είναι γεμάτη εξωγήινους, ονειρώδεις συμβολισμούς και εικόνες μαγικού ρεαλισμού που γεφυρώνουν δύο κόσμους σε αυτή τη μυθολογική και θρησκευτική αλληγορία παγανισμού και χριστιανισμού: τον Παλιό ή/και Φυσικό Κόσμο και τον Νέο Κόσμο. Το ποίημα λογίζεται συχνά ως μία ιστορία για την ένταση μεταξύ τον πιο συντηρητικό χριστιανισμό στην αυλή του Αρθούρου σε σχέση με τον αντισυμβατικό παγανισμό που πρεσβεύει η Morgana Le Fay και η απόδοση του Lowery ενστερνίζεται την ιδέα.
Σε ένα λιβάδι που περνάει ο Gawain τα δέντρα έχουν κοπεί. Σε ένα άλλο πτώματα στρατιωτών ακόμα καπνίζουν. Λίγο αργότερα, στο τέλος της δεύτερης πράξης της ταινίας, η Vikander επιδίδεται σε έναν υπνωτικό μονόλογο που συμπεραίνει αυτό που πιστεύουμε όσοι δεν αρνούμαστε την κλιματική αλλαγή. Ότι η Γη δε θα πεθάνει γιατί ποτέ δε μας χρειάστηκε για να επιβιώσει. Ακόμα κι αν καταστρέψουμε τη δική μας δυνατότητα να ζούμε πάνω σ’αυτή, εκείνη θα συνεχίσει να γυρίζει. Ο Lowery στήνει ένα πόλεμο μεταξύ πολιτισμού και φύσης, όχι μέσα από τις περιπέτειες ανδρείας ενός ευγενούς ήρωα, αλλά ξεδιπλώνοντας επιφυλακτικά μία ιστορία πειρασμών, αμαρτίας και αποτυχιών ενός φοβισμένου άνδρα που πασχίζει να βρει ποιος είναι σε ένα δυσοίωνο, απρόβλεπτο περιβάλλον. Ο Gawain είναι ουσιαστικά ένας αγχωμένος millennial που φοβάται να ενηλικιωθεί και περιμένει ανταλλάγματα για τις καλές του πράξεις. “Γιατί θες μεγαλεία;”, τον είχε ρωτήσει η σύντροφός του πριν φύγει για να βρει τον Green Knight. “Δεν αρκεί η καλοσύνη;”. Αυτό είναι ένα μάθημα που ο Gawain θα πρέπει να πάρει αν θέλει να γίνει πραγματικός ιππότης αντί απλά να το παίζει τέτοιος.
Ο Lowery και ο Andrew Droz Palermo, ο διευθυντής φωτογραφίας του σκηνοθέτη και στο A Ghost Story, δουλεύουν εδώ με έναν πλούσιο καμβά από κορεσμένες αποχρώσεις, σπάνιες σε ταινίες εποχής, παρουσιάζοντας όμως ταυτόχρονα μία αγγλική ύπαιθρο (ιρλανδική στην πραγματικότητα) φθαρμένη, με χωράφια και κάστρα γκριζωπά, λες και η ίδια η Φύση έχει αποστραγγιστεί από τη ζωντάνια της. Ο ρυθμός του Green Knight είναι πένθιμος, οι εικόνες των εγκαταλελειμμένων πτωμάτων και κρανίων γίνονται επαναλαμβανόμενο μοτίβο, οι τοίχοι έχουν ή αποκτούν ρωγμές, και οι άλλοτε τρανοί όπως ο Αρθούρος αποσυντίθεται μπροστά στα μάτια μας. Το ποίημα έχει επίσης ερμηνευτεί ευρέως ως μία παραβολή της παρακμής του Αρθούρου που απεικονίζει την υποχώρηση των ευγενών ιδανικών μετά τις Σταυροφορίες, υπονοώντας πως ότι δεν ήταν ποτέ στ’ αλήθεια τόσο ευγενή. Η σήψη αυτή όμως, στα χέρια ενός εκ των καλύτερων, πιο ευέλικτων σκηνοθετών που έχουμε σήμερα, γίνεται μία σκοτεινά όμορφη επιβεβαίωση της ίδιας της ζωής.
Η ταινία φέρνει πίσω το δέος σε ένα κινηματογραφικό υποείδος που έχει εδώ και χρόνια χάσει την αστραφτερή του μεγαλοσύνη, και βρίσκει στον ιδανικό πρωταγωνιστή για να τη σηκώσει στις πλάτες του. Ο Patel βρίσκεται σχεδόν σε κάθε καρέ του φιλμ, δίνοντας ζωή σε έναν ήρωα που έφτασε σχετικά άμορφος στις μέρες μας. Εάν το Green Knight είχε κυκλοφορήσει πέρσι όπως ήταν προγραμματισμένο, θα τον είχαμε δει πιθανώς μέσα στις υποψηφιότητες των Όσκαρ.
Το Green Knight κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Tanweer.
Η αποκατάσταση του Shang-Chi στην πρώτη αυτόνομη ταινία της Marvel μετά από χρόνια
Ο Gawain όρμησε στην πρώτη ευκαιρία που του δόθηκε για να γίνει αντάξιος της οικογενειακής του κληρονομιάς. Ο Shang-Chi (Simu Liu), πάλι, κρύφτηκε στην πρώτη χαραμάδα που άνοιξε μπροστά του για να γλιτώσει από τη δικιά του. Αυτή είναι βουτηγμένη στο αίμα και απαιτεί να ζήσει τη ζωή του ως εκτελεστής για λογαριασμό του πατέρα του.
Αφού ξέφυγε από τον πατέρα του (Tony Leung) και τα Ten Rings, την οικογενειακή τους επιχείρηση που τυχαίνει να είναι μία εγκληματική οργάνωση, ο Shang-Chi μένει πια στο Σαν Φρανσίσκο ως Shaun και δουλεύει ως παρκαδόρος πολυτελούς ξενοδοχείου μαζί με την κολλητή του, Katy (Awkwafina). Οι δυο τους αντιμετωπίζονται ως αποτυχημένοι από φίλους και συγγενείς που περίμεναν καλύτερα απ’ το να γίνουν παρκαδόροι ή να ξενυχτάνε μέχρι το πρωί πίνοντας και τραγουδώντας καραόκε, αλλά εκείνοι θέλουν να περνάνε καλά χωρίς να δίνουν εξηγήσεις για τις αποφάσεις που παίρνουν για τη ζωή τους. Να μια ενέργεια που λείπει από το Χόλιγουντ του “πάντα στόχευε ψηλότερα”! Τελικά δεν υπάρχει ούτε στο Shang-Chi γιατί ο πρωταγωνιστής του αναγκάζεται σύντομα να αντιμετωπίσει το παρελθόν του.
Μετά από μία εκρηκτική μάχη σε ένα λεωφορείο, μάλλον την καλύτερη που έχουμε δει ποτέ από τη Marvel, ο Shang-Chi συναντά μετά από χρόνια την αδερφή του, και μαζί βρίσκονται ξανά στο σπίτι που μεγάλωσαν. Εκεί ο πατέρας τους, o Wenwu, ένας πρώην σωφρονισμένος τρομοκράτης που χρησιμοποιούσε τα Δέκα Μαγικά Δαχτυλίδια για να εξουσιάζει βασίλεια και να ρίχνει κυβερνήσεις, χωμένος πλέον ξανά στην εγκληματική ζωή που κάποτε είχε απαρνηθεί για χάρη της γυναίκας του, τους αποκαλύπτει πως η νεκρή τους μητέρα μπορεί να γυρίσει ξανά στη ζωή. Αρκεί να πάνε στο μαγικό χωριό που της είχε δώσει κάποτε δυνάμεις και να αναγκάσουν τους κατοίκους του να παραδώσουν το παγιδευμένο πνεύμα της σ’ αυτόν. Κι αν αντισταθούν; Τότε πολύ απλά θα κάνουν το χωριό αποκαΐδια. Ψύχραιμα το λέει.
Από τη σχέση του Iron Man με τον πατέρα του, μέχρι τη σχέση του Loki με τον Odin και τα απωθημένα του Peter Quill, τα daddy issues είναι βασικό συστατικό στο Marvel Cinematic Universe. Αν η ταινία δεν απέφευγε με αξιοπερίεργη συνέπεια να φέρει τον Shang-Chi αντιμέτωπο με το τραύμα του (οι στιγμές που θα έδιναν την ευκαιρία στον Liu να εμβαθύνει στον χαρακτήρα του συμβαίνουν όλες σε φλάσμπακ όπου υποδύονται άλλοι, μικρότερης ηλικίας ηθοποιοί τον ήρωά του), δε θα ήταν καθόλου τραβηγμένο να χαρακτηριστεί η ιστορία του ακόμα και σαιξπηρική. Το Shang-Chi όμως προτιμά να εντοπίζει την εσωτερική του σύγκρουση στον κλασικό δισταγμό που έχουν πολλοί ήρωες της Marvel με το σύνδρομο του απατεώνα. Αν δεν ξέρει ποιος είναι, πώς θα καταφέρει να αγκαλιάσει πλήρως τις δυνάμεις του ως μαχητής;
Είναι δοκιμασμένη συνταγή που ίσως κιόλας θα λειτουργούσε αν ο Destin Daniel Cretton, ο σκηνοθέτης που συγκέντρωσε το πιο επιτυχημένο πρωτοεμφανιζόμενο, τότε, καστ στο Short Term 12 και ο πρώτος δημιουργός ασιατικής καταγωγής που σκηνοθετεί/γράφει για τη Marvel, δεν ενδιαφερόταν περισσότερο για τον villain της ιστορίας.
Δε θέλω να του θυμώσω γι’ αυτό. Ο Leung είναι τόσο ακαταμάχητος στην κάμερα. Είναι η προσωποποίηση του απόλυτου movie star και αποδίδει τόσο αβίαστα το πένθος και το σκοτάδι του χαρακτήρα του που μοιάζει να έλκει τον φακό με τη δύναμη της βαρύτητας. Το Shang-Chi είναι μόνο στα χαρτιά το origin story του ομώνυμου ήρωα. Στην πραγματικότητα αφορά τον γοητευτικό κοινωνιοπαθή πατέρα του που έχει τα πάντα εκτός από το μόνο πράγμα που θέλει – τη γυναίκα που είχε ανακαλύψει τη θαμμένη ανθρωπιά του. Μαζί με την προαναφερθείσα σκηνή μάχης στο λεωφορείο, ο Cretton δεν περνάει σε καμία σκηνή καλύτερα από αυτή της πρώτης συνάντησης των δύο εραστών. Παρότι ακόμα κι η πιο προσγειωμένη χορογραφία μάχης της ταινίας, η δική τους, δε γλιτώνει πλήρως από το CGI, η wuxia σεκάνς που μοιράζονται σε ένα δάσος οι δύο μελλοντικοί εραστές μετατρέπεται από σφοδρή πάλη σε έναν χορό από κλεμμένα βλέμματα και αισθησιακά αγγίγματα. Και εγώ τέτοια θα έγραφα για τον Tony Leung.
Θα του θυμώσω όμως. Ο Liu δεν είναι τόσο έμπειρος όσο οι μύθοι που παίζουν δίπλα του – εκτός από τον Leung στην ταινία πρωταγωνιστεί και η σπουδαία Michelle Yeoh – αλλά με λίγη παραπάνω φροντίδα θα μπορούσε να τα έχει πάει πολύ καλύτερα. Είναι ένας υψηλού επιπέδου stuntman με την τεχνική A-list action hero, αλλά η ταινία χάνει τη μαεστρία του στην πορεία. Έχει επίσης και μία πολύ προσιτή αίσθηση του χιούμορ όπως ξέρουμε όσοι τον έχουμε δει στο Kim’s Convenience, αλλά ούτε αυτό χρησιμοποιείται επαρκώς από το Shang-Chi.
Ο Cretton ωστόσο αφήνει την ταινία να λάμψει μέσα από την πολιτισμική της ακρίβεια. Πενήντα σχεδόν χρόνια αφού ο ομώνυμος χαρακτήρας έκανε το ντεμπούτο του στα Marvel Comics, το Shang-Chi είναι μία αντεπίθεση ενάντια στις ανεξέλεγκτες εξάρσεις της αντι-ασιατικής βίας την τελευταία χρονιά.
Ο Shang-Chi προέκυψε στα κόμικ της Marvel το 1973, σε μία απόπειρα των εκδόσεων να εκμεταλλευτούν το hype του Kung Fu εκείνη τη δεκαετία. Για την ακρίβεια αυτός που ήθελαν ήταν ο χαρακτήρας του Kwai Chang Caine από την τηλεοπτική σειρά Kung Fu, αλλά όταν αυτό δεν επετεύχθη αποφάσισαν να δημιουργήσουν έναν ολοκαίνουριο χαρακτήρα. Το κόνσεπτ του ήταν αρχικά αυτό ενός ανυπέρβλητου πολεμιστή στις μάχες σώμα με σώμα που θα ερχόταν σε αντιπαράθεση με το παράνομο δίκτυο που διατηρούσε ο πατέρας του, ο γνωστός pulp κακός Fu Manchu που είχε τότε εξασφαλίσει η Marvel. Ο Fu Manchu όμως ήταν μία στερεοτυπική και ρατσιστική απόδοση Ασιάτη, όπως υπήρξε και ο Mandarin της Marvel όταν πρωτοεμφανίστηκε στα κόμικ. Σχεδιασμένος με την ίδια αφύσικη απόχρωση κίτρινου δέρματος που είχε κι ο Fu Manchu, όπως και όλες οι ανατολικές μυστικιστικές απειλές που έθεταν, υποτίθεται, σε κίνδυνο την ασφάλεια του δυτικού κόσμου. Το MCU έχει κι αυτό τα δικά του αμαρτήματα. Το casting του Ben Kingsley ως Mandarin στο Iron Man 3 που αποκαθίσταται επίσημα πια στο Shang-Chi μέσω του Wenwu, αλλά και το casting της Tilda Swinton ως Ancient One στο Doctor Strange.
Ο Cretton όμως, διοχετεύοντας στο κείμενο βασικές κινέζικες φιλοσοφίες για τη γενεαλογία και την ισορροπία, προβάλλει μία κεφαλαιώδη αξία της κινέζικης οικογένειας: Ότι αυτοί που ήρθαν πριν από εμάς, ζουν μέσα μας. «Το να προχωράς παρακάτω είναι Αμερικανική ιδέα», λέει η μητέρα της Katy σε σχέση με τον θάνατο του παππού της οικογένειας ενώ κουβεντιάζουν για τη δυτικοποιημένη άποψη περί ζωής και θανάτου. Κάποιες σκηνές αργότερα, η αδερφή του Shang-Chi αναρωτιέται υποτιμητικά αν η παραμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες τον έκανε πιο μαλακό. Το πολιτισμικό χάσμα μεταξύ των μεγαλωμένων στην πατρίδα και της διασποράς παρουσιάζεται διακριτικά, αλλά είναι εκεί.
Παρά τις παραχωρήσεις πάντως που αναμφισβήτητα έγιναν εδώ στις τυποποιημένες απαιτήσεις του είδους και του στούντιο, το Shang-Chi είναι η πιο αυτόνομη ταινία που μας έχει δώσει η Marvel από το Phase One. Αφού η συνέχειά της είναι δεδομένη (το Shang-Chi ξεπέρασε κάθε προσδοκία στο box office), μένει η ουσιαστική αφοσίωση στο ανθρώπινο δράμα του ήρωά της.
Το Shang-Chi and the Legend of the Seven Rings κυκλοφορεί από τη Feelgood.
