Alex Wheatle: Ένας δημιουργός ανάμεσα σε δύο κόσμους

***

Η τέταρτη ταινία στο τηλεοπτικό πρότζεκτ του McQueen προσφέρει μια απαραίτητη στροφή στην χαρτογράφηση της εποχής και του τόπου μέσα από τις σαφέστατα πιο δραματουργικά συμβατική βιογραφική ιστορία ενός ανθρώπου από το μεγάλωμά του μέχρι τη στιγμή της κρίσης στο παρόν. Το Small Axe εξερευνά διαφόρων ειδών μοτίβα αντίστασης και προσωπικής έκφρασης μέσα σε ένα πλαίσιο συστημικής καταπίεσης και αστυνομικής βίας και το Alex Wheatle αναρωτιέται: Κι αν εξετάσουμε αυτά τα ζητήματα από μια εξωτερική σκοπιά;

Εξωτερική όμως όχι με τον τρόπο κάποια τυπικής αμερικάνικης ανεξάρτητης ταινίας όπου ένα περιθωριακό περιβάλλον μας συστήνεται μέσα από τα μάτια ενός καθόλα συμβατικού, λευκού, στρέιτ, μεσαίας τάξης ήρωα. Αντίθετα, ο McQueen και ο συν-σεναριογράφος του Alastair Siddons βρίσκουν τον τρόπο να δουν την κοινότητα του Small Axe μέσα από το βλέμμα ενός εξωτερικού παρατηρητή– που όμως διαπιστώνει πως πάντα εκεί ανήκε εξαρχής, χωρίς να γνωρίζει πώς.

Πρόκειται για την αληθινή ιστορία του βραβευμένου συγγραφέα Alex Wheatle, ο οποίος πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε ένα κυρίως λευκό περιβάλλον πρόνοιας στο Λονδίνο δίχως αγάπη και δίχως οικογένεια. Μεγαλώνοντας θα έρθει σε επαφή με την κοινότητα ανθρώπων με τους οποίους μοιράζεται κοινή προέλευση και αρχίζει για πρώτη φορά να αποκτά μια αίσθηση του ανήκειν, καθώς και να αναπτύσσει μια αγάπη για τη μουσική και την τέχνη. Κατά τη διάρκεια εξεγέρσεων στο Μπρίξτον το 1981, ο Alex θα βρεθεί στη φυλακή, σημείο κατά το οποίο αναλογίζεται όλη την πορεία της ζωής του.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να κοιτάξει κανείς τη συγκεκριμένη ιστορία ως μια ελαφρά μορφή αυτοβιογραφικής μετα-αφήγησης. Όλο βέβαια το Small Axe κουβαλά σημαντικές ποσότητες προσωπικών στοιχείων, βιωμάτων, αφηγήσεων τόσο του McQueen όσο και κάθε εμπλεκόμενου καλλιτέχνη στη δημιουργική διαδικασία. Όμως ο McQueen είναι κι ο ίδιος ένας άνθρωπος που έχει βρεθεί -αν μη τι άλλο καλλιτεχνικά- ανάμεσα σε διαφορετικούς κόσμους, του Χόλιγουντ, της αγγλικής θεατρικής και τηλεοπτικής παράδοσης, του visual art background, του παγκόσμιου σινεμά. Και που τώρα μοιάζει να διεκδικεί δίχως πλέον την παραμικρή αμφιβολία τον απόλυτα δικό του αφηγηματικό και καλλιτεχνικό χώρο. Δημιουργώντας ένα έργο με τις απόλυτα δικές τους παραμέτρους, τις απόλυτα δικές του ανησυχίες, την απόλυτα δική του στόχευση.

(Περισσότερα πάνω σε αυτή την ιδέα, της παράδοσης στην οποία ο ίδιος τοποθετεί τον εαυτό του, μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω στο άρθρο, στην σχετική ερώτηση από τη συνέντευξή μας.)

Υποθέτω πως εκτός context, το συγκεκριμένο φιλμ είναι μάλλον το λιγότερο ενδιαφέρον από όλα του Small Axe, μια δραματουργικά συμβατική βιογραφία που ιδιαίτερα από τη μέση κι έπειτα δεν έχει κάτι μνημειώδες να προσφέρει στο σύνολο. Στο πλαίσιο των άλλων ιστοριών όμως λειτουργεί ως ενδιαφέρουσα εξωτερική ματιά. Και, σε κάθε περίπτωση, είναι εξαιρετικά ανθρώπινος ο τρόπος που ο McQueen ακολουθεί την προσπάθεια του Alex να ενταχθεί σε έναν κοινωνικό χώρο που αναγνωρίζει ως δικό του αλλά του λείπουν οι εμπειρίες και τα βιώματα ώστε να τον διεκδικήσει.

Ο McQueen κινηματογραφεί τον ήρωά του ανάμεσα σε κάγκελα, πίσω από συρματοπλέγματα, και συνδέει τις διαφορετικές στάσεις της ζωής του μέσα από μια σειρά υπομονετικών κάδρων έντασης όπου μια φιγούρα πάντα ακινητοποιημένη, σε διάφορα κεφάλαια και καταστάσεις μιας ζωντανής πορείας, μοιάζει να (μην) αντιδρά. Γιατί δεν ξέρει πώς, δεν ξέρει γιατί. Αυτή η σταδιακή εκπαίδευση του Alex Wheatle είναι απολαυστικό σινεμά με ένα αμήχανο, γλυκό, αστείο παιχνίδι χαρακτήρων. Στην πορεία ο McQueen μοιάζει να χάνει κι ο ίδιος την ένταση κι αυτό που τον συνάρπαζε εξαρχής στην ιστορία και ακολουθεί ορισμένες δραματουργικές και αισθητικές συμβάσεις.

Όμως σε κάθε περίπτωση το Alex Wheatle παραμένει ένα σημαντικό κεφάλαιο, μια αναγκαία ατομική διαδρομή προς την πλήρωση, μέσα στο ευρύτερο αυτό μεγαλειώδες πρότζεκτ.

***

Ο Steve McQueen μας μιλάει για το Alex Wheatle

Για το αν αισθάνεται μέρος της δημιουργικής παράδοσης της Αγγλίας με σκηνοθέτες σαν τον Mike Leigh και τον Ken Loach:

«Ναι και όχι. Είμαι από την Αγγλία και είμαι μέρος της αφήγησης, οπότε είναι κάτι που δεν μπορείς να αποφύγεις. Αλλά και όχι, γιατί είμαι συνδεδεμένος και με την Αμερική… και με τον Kieślowski, και με τον Godard, και με τον Hou Hsiao-hsien. Πολύ περισσότερο για μένα.

Μεγάλωσα πηγαίνοντας στο κοντινό μου σινεμά ρεπερτορίου, βλέποντας 3 ταινίες τη μέρα, ένα παγκόσμιο σινεμά. Με ενδιαφέρουν οι εικόνες. Νομίζω οι εικόνες είναι πιο σημαντικές για εμένα από ό,τι για [τον Mike Leigh]. Κάποιες φορές μια εικόνα μπορεί να πει τόσα περισσότερα από κάποιον που μιλάει. Αυτοί οι δημιουργοί προέρχονται από μια γενιά θεάτρου, γιατί αυτό είναι, στην Αγγλία έχουμε περισσότερους ανθρώπους θεάτρου από ό,τι σινεμά. Και η τηλεόραση [στην Αγγλία] προήλθε από το θέατρο.

Εγώ μεγάλωσα στο σινεμά. Με εικόνες που μπορούσα να πούνε περισσότερα από τα λόγια. Και χρησιμοποιούσα όλο το εύρος του σινεμά για να χτίσω μια αφήγηση. Δεν με ενδιαφέρει μια ταινία διαμαρτυρίας ή ηθικής στάσης, θα βαρεθώ. Με ενδιαφέρει να εξιτάρω τον θεατή με μια ιστορία που βασίζεται στις εικόνες όσο και στην αφήγηση».

Περισσότερα από τον Steve McQueen στη μεγάλη συνέντευξη στο Oneman.

Ο πρωταγωνιστής Sheyi Cole για το Alex Wheatle

Για τη γνωριμία με τον Alex Wheatle:

«Δεν ήξερα τίποτα για τον Alex. Ήταν τρομερό να τον γνωρίζω, ήταν τόσο ανοιχτό και καλόκαρδο άτομο. Τα είπαμε, είναι ανοιχτός για όλες τις εμπειρίες του, την οικογένειά του. Εμείς είχαμε βέβαια μια μεγάλη εικόνα που προσπαθούσαμε να δημιουργήσουμε, αλλά ήταν μια γλυκύτατη συνεργασία μαζί του».

Για την αίσθηση αποστολής του φιλμ:

«Όταν διάβασα την ιστορία ένιωσα πως πολλοί νέοι αλλά και μεγαλύτεροι μπορούν να νιώσουν σύνδεση. Ως ηθοποιός είχα μια αίσθηση δύναμης και ευθύνης να πω την ιστορία πολύ αληθινά, γιατί ήξερα πολλούς ανθρώπους που μπορεί να τους εμπνεύσει μια τέτοια ιστορία αν την πούμε σωστά.

Τόσοι παρεξηγημένοι άνθρωποι και τόσοι που θέλουν να απορρίψουν εύκολα κάποιον ή να μην του δώσουν μια ευκαιρία. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας άνθρωπος να σου δώσει την κατάλληλη ευκαιρία και μπορεί η ζωή σου να αλλάξει. Είχα λοιπόν την ευθύνη, την αποστολή, να πω την ιστορία στο μεγαλύτερο μέτρο των δυνάμεών μου, για τους ανθρώπους που μπορεί να εμπνεύσει».

*Η σειρά από 5 φιλμ του Steve McQueen με τίτλο Small Axe προβάλλεται αποκλειστικά κάθε Δευτέρα μέσα από την on demand υπηρεσία COSMOΤΕ TV PLUS αμέσως μετά την προβολή του στο BBC. Κάθε εβδομάδα θα σχολιάζουμε την κάθε ταινία μαζί με τον Steve McQueen και τους πρωταγωνιστές της σειράς.