Steven Soderbergh: Η «απόσυρση» που γέννησε 10 ταινίες, 34 επεισόδια, 1 app

«Ήμουν περίεργος να δω πώς θα ήταν το να αποσυρθώ», μου έλεγε ο Steven Soderbergh πίσω στο 2018, όταν είχε μόλις επιστρέψει από την πιο σύντομη περίοδο συνταξιοδότησης που έχει καταγραφεί στα ανθρώπινα χρονικά.

«Με την έννοια πως δεν είχα καθόλου πρότζεκτ, τίποτα με το οποίο να είμαι συνδεδεμένος, τίποτα που να έχω σε ανάπτυξη, είχα καθαρίσει τελείως τα συρτάρια μου από κάθε σκηνοθετική δουλειά ή κάθε παραγωγή». Για έναν άνθρωπο που ομολογεί πως δουλεύει καλύτερα πάνω σε κάτι όσο λιγότερο χρόνο έχει στη διάθεσή του για να το ψειρίσει, το να βρεθείς ξαφνικά με άπλετο χρόνο και εντελώς άδεια συρτάρια και καμβά, μοιάζει μάλλον περισσότερο με εφιάλτης από ό,τι με ευτυχία.

Άντεξε για δυο μήνες.

Τότε, λέει, ήρθε στα χέρια του το σενάριο του The Knick, το ιατρικό δράμα εποχής με τον Clive Owen, οπότε κι ο Soderbergh έκανε ό,τι κάθε άλλος νορμάλ σκηνοθέτης που έχει μπουχτίσει με το Χόλιγουντ: Σκηνοθέτησε και τα 20 επεισόδια της σειράς(!).

Ο Soderbergh είναι ένα κεφάλαιο από μόνος του στην σύγχρονη κινηματογραφική βιομηχανία, μια ασταμάτητη μηχανή δημιουργίας ταινιών που πειραματίζεται διαρκώς στα είδη, στα φορμάτ, στους τρόπους διανομής και παραγωγής.

Δεν υπήρξε ποτέ φοβισμένος απέναντι στην επιτυχία του. Κέρδισε Χρυσό Φοίνικα με το ντεμπούτο του(!), το sex, lies and videotape του 1989 το οποίο ακολούθησε με ένα σερί πειραμάτων σε μισή δεκαετία διαδοχικών αποτυχιών. Αναστήθηκε με το Out of Sight, μια από τις πιο ερωτικές ταινίες στην ιστορία του νουάρ, και γύρισε μια από τις απόλυτες εμπορικές επιτυχίες των 00s, την τριλογία Ocean – ο ορισμός του μπλοκμπάστερ των κινηματογραφικών σταρ. Κάπου εκεί μέσα πήρε και Όσκαρ Σκηνοθεσίας, για το Traffic.

Τι έκανε μετά από όλα αυτά; Κι άλλα πειράματα. Ένα δίπτυχο Che. Το no budget Bubble. Ριμέικ του Tarkovsky(!) με το Solaris. Κι έπειτα, ένα σερί lo-fi ταινιών είδων που έμοιαζαν σα να τις είχες βρει ξεχασμένες, σε κάποιο σκονισμένο ράφι στα εβδομαδιαία του βιντεάδικο (κοπλιμέντο).

Είναι σαν διαρκώς να έτρεχε μακριά από ό,τι του είχε φέρει κάθε φορά τεράστια επιτυχία, ψάχνοντας προς κάποια άλλη κατεύθυνση, να βρει κάτι άλλο. Οι ταινίες του δεν είναι πάντα εξαιρετικές, και συνήθως δεν είναι καν πετυχημένες εμπορικά, αλλά δε μοιάζει να τον απασχολεί αυτό: Μέχρι να βγει ο ισολογισμός κάποιας, είναι ήδη στη διαδικασία δημιουργίας της μεθεπόμενης.

Μέχρι το το 2013, όταν και ανακοίνωσε πως, κουρασμένος από το σύστημα της βιομηχανίας και το πόσο πολύ δεν σέβεται τους σκηνοθέτες, θα αποσυρόταν από τη σκηνοθεσία ταινιών.

Καλά πήγε αυτό!

Λίγους μήνες μετά, ήδη είχε ανακοινώσει τη σκηνοθεσία του The Knick. Συν την παραγωγή άλλων δύο σειρών. Το σπουδαίο Magic Mike XXL του 2015 δεν το σκηνοθέτησε τυπικά ο ίδιος: Το υπογράφει ο επί σειρά ετών βοηθός του (που δεν έχει κάνει τίποτα άλλο αξιοσημείωτο ποτέ), με τον Soderbergh στην παραγωγή, την διεύθυνση φωτογραφίας, το μοντάζ, και τον άξουαλ χειρισμό της κάμερας. Ο άνθρωπος δεν άντεχε λέμε.

«Νομίζω πως είχα μπερδέψει τον εκνευρισμό μου με την κινηματογραφική βιομηχανία με κάτι άλλο», μου λέει πίσω στο 2018. «Κάποιες φορές περνάς από μια διαδικασία για να αποκτήσεις μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση του γιατί κάνεις κάτι ή γιατί το κάνεις με τον τρόπο που το κάνεις. Αυτό που συνειδητοποίησα όταν επέστρεψα στη δουλειά κάνοντας το Knick, ήταν πως συνέχιζα να το απολαμβάνω πάρα πολύ. Το απολάμβανα περισσότερο από ποτέ!»

Αυτό που δεν του άρεσε ήταν η βιομηχανία, οπότε αποφάσισε να σταματήσει να κοροϊδεύει τον εαυτό του και να επιστρέψει επισήμως στη σκηνοθεσία, δοκιμάζοντας κάθε πιθανό τύπο διανομής και παραγωγής.

Δοκίμασε να εξασφαλίσει την κερδοφορία μιας ταινίας βγάζοντας το μπάτζετ της μέσα από την προ-πώλησή της σε διεθνείς αγορές (Logan Lucky). Δοκίμασε να γυρίσει ένα whodunnit σε μορφή app όπου διαλέγεις τις αποφάσεις και την ροή της ιστορίας (Mosaic). Πούλησε ταινίες στο Netflix (High Flying Bird, The Laundromat). Γύρισε ταινίες για το HBO max (Kimi, Let Them All Talk, No Sudden Move). Κυκλοφόρησε μια no budget ταινία επιστημονικής φαντασίας σε ολιγόλεπτα επεισόδια, δωρεάν για το σάιτ του (Command Z). Και, τελικά, επέστρεψε στη μεγάλη οθόνη μέσω διανομής είτε από εταιρείας ειδίκευσης στο ανεξάρτητο σινεμά (Presence), είτε στούντιο (Magic Mike’s Last Dance, Black Bag).

Μοιάζει σα να τα έκανε όλα σε επιτάχυνση και να γύρισε εκεί από όπου ξεκίνησε – τι σου είναι η ζωή, ένας κύκλος.

Αλλά μέσα από αυτό το διάστημα, στα περίπου 12 χρόνια «συνταξιοδότησής» του, έχει παράξει όσα για άλλους θα ήταν μια ολόκληρη καριέρα.

10 ταινίες. 3 σειρές με 34 συνολικά επεισόδια. Ένα app (?!). Συνολικά, περίπου 54 ώρες σκηνοθετικής δημιουργίας. 

Με αφορμή την κυκλοφορία της νέας του ταινίας Black Bag στις κινηματογραφικές αίθουσες (ελληνιστί Σκιές στο Σκοτάδι), κάνουμε μια αναδρομή σε όλη αυτή την περίοδο έργων, πολλά εκ των οποίων έχουν ξεχαστεί ή ακόμα και ήταν σα να μην υπήρξαν ποτέ. Όχι πως μοιάζει να πτοείται φυσικά ο άνθρωπος. Αλλά εμείς είμαστε εδώ για να τα θυμηθούμε όλα, ένα-ένα.

The Knick (2014-2015)

Εκπληκτικό ιατρικό δράμα εποχής στο νοσοκομείο Knickerbocker κατά την αυγή του 20ου αιώνα. Τρομερή (πάσης φύσεως) βία, ιδανικό ταίριασμα του αγαπημένου ξεφτισμένου κιτρινί φίλτρου του Soderbergh, ανεξάντλητα ευρηματική κινηματογράφηση – η Ιστορία σαν μελλοντική δυστοπία. Clive Owen φοβερός, φινάλε-σοκ. Ο άνθρωπος εν ολίγοις αποσύρθηκε από την ενεργό δράση και δυο χρόνια, στον ελεύθερο χρόνο που του εμφανίστηκε είπε απλά να γυρίσει την καλύτερα σκηνοθετημένη σειρά της δεκαετίας. Πώς να μην του ανοίξει ξανά η όρεξη. (Σειρά, 20 επεισόδια)

Magic Mike XXL (2015)

Αυτό με αστερίσκο. Τα είπαμε. Σκηνοθετεί ο Gregory Jacobs, κάθε τι άλλο το κάνει ο Soderbergh. Μια από τις αγαπημένες μου ταινίες της 25ετίας. Αγνή, ρυθμική, moody ηδονή.

Logan Lucky (2017)

Και, επιστρέψαμε. Παραμένει ως σήμερα μια από τις ωραιότερες ταινίες της φιλμογραφίας του, μια heist movie για μια ληστεία που θα επιχειρήσουν δύο αδέρφια κατά τη διάρκεια ενός αγώνα NASCAR. Πολύ κέφι, πάρα πολύ συναίσθημα, Adam Driver και Channing Tatum άψογοι, Daniel Craig σε ανεξέλεγκτα μερακλίδικη ερμηνεία. Στο τέλος δακρύζω!

Unsane (2018)

Η Claire Foy πρωταγωνιστεί ως γυναίκα που κλείνεται σε ψυχιατρική κλινική όμως εκεί δεν ξέρει τι είναι αληθινό και τι όχι. Τίμιο ψυχολογικό θρίλερ γυρισμένο σε iPhone, περισσότερο υπάρχει επειδή ο Soderbergh ήθελε να δοκιμάσει την τεχνική κι όχι επειδή τον εξιτάρει ιδιαίτερα η ιστορία. Και φαίνεται.

Mosaic (2018)

Εδώ δοκίμασε να πει μια τύπου «φτιάξε τη δική σου περιπέτεια» ιστορία μυστηρίου, όπου μέσα από ένα app επέλεγες ποια διαδρομή θα ακολουθήσεις παρακάτω. Ως ένα σημείο φαν, δεν λειτουργεί απόλυτα ως ιστορία μέχρι τέλους, αλλά δεν περάσαμε άσχημα. Κυκλοφόρησε και σε μια συμβατική εκδοχή μίνι σειρά με 6 επεισόδια. Πρωταγωνιστεί η Sharon Stone. (App, 6 ώρες)

High Flying Bird (2019)

Επίσης γυρισμένο σε iPhone, αθλητικό θρίλερ για έναν ατζέντη που προσπαθεί να πετύχει ένα τολμηρό σχέδιο για τον ρούκι πελάτη του στη διάρκεια ενός λοκάουτ. Καθηλωτικό, σε σενάριο του Tarell Alvin McCraney (βραβευμένου με Όσκαρ για το Moonlight) και με πρωταγωνιστή τον Andre Holland του The Knick.

The Laundromat (2019)

Δεν είμαι φαν του Big Short, κι αυτό εδώ το έβρισκα και συνεχίζω να το βρίσκω καλύτερο από το Big Short, αλλά τελοσπάντων όπως και να το κάνεις παραμένει η Big Short προσέγγιση των Panama Papers από τον Soderbergh. Έχει τις στιγμές του, και βρίσκω τολμηρό το πόσο απόλυτα δεν ενδιαφέρεται καθόλου να μοιάζει με συμβατική δραματική ιστορία – παρά είναι απλώς μια συρραφή ιδεών και περιστατικών. Αλλά τελοσπάντων, δε θα μείνει κανείς στα χρονικά για αυτή την ταινία, προχωράμε.

Let Them All Talk (2020)

Εδώ ξεκινά η απλά μαγευτική περίοδος στο HBO Max, με τρεις σχεδόν αγνοημένες ταινιάρες. Αρχή με αυτό το εν μέρει αυτοσχεδιαστικό dramedy με τη Meryl Streep, την Candice Bergen και τη Dianne Wiest (και φανταστικό Lucas Hedges) για μια συγγραφέα που πάει σε κρουαζιέρα με τις φίλες και τον ανιψιό της για να βρει ειρήνη και ευτυχία αλλά το παρελθόν… ξέρετε τι λένε. Πάρα πολύ μελαγχολικό και γλυκόπικρο, ένα μικρό smooth θαύμα.

No Sudden Move (2021)

Καπάκια την επόμενη χρονιά, ένα μερακλίδικο γκανγκστερικό όπου κάθε σκηνή είναι μια έκπληξη και κάθε χαρακτήρας ξεπετάγεται από την οθόνη. Ομάδα εγκληματιών ενώνονται υπό μυστηριώδεις συνθήκες, η φαινομενικά απλή δουλειά τους πάει φυσικά κατα διαόλου, και τώρα πρέπει να συνεργαστούν για να καταλάβουν τι έχει συμβεί, γιατί είναι στα αλήθεια εκεί, και πώς θα σωθούν. Don Cheadle! Benicio del Toro! Jon Hamm! Brendan Fraser! Kieran Culkin! Amy Seimetz! David Harbour! Πώς αφήσαμε αυτή την ταινία να χαθεί σιωπηλά στο κενό;!

Kimi (2022)

Με ευκολία, η καλύτερή ταινία του Soderbergh από την «απόσυρσή» του και μετά, και πιθανώς τοπ-5 καριέρας. Τα έχουμε πει κι εδώ, πολύ αναλυτικότερα, για το τρομερά tight και νευρώδες πανδημικό θρίλερ με τη Zoe Kravitz. Θρίαμβος.

Full Circle (2023)

Μια έρευνα για μια αποτυχημένη απόπειρα απαγωγής έχει ως αποτέλεσμα να αποκαλυφθεί ένας κύκλος μυστικών και ψεμάτων που συνδέει απομακρυσμένους χαρακτήρες από διαφορετικές τάξεις και κουλτούρες, σε μια περιοχή της Νέας Υόρκης. Πρωταγωνιστούν Claire Danes, Timothy Olyphant, Zazie Beetz και CCH Pounder, βλέπεται όλο με μεγάλο ενδιαφέρον, δεν είναι ότι κλείνει με κάποιο θριαμβευτικό τρόπο που το αναγάγει σε κάτι αληθινά αξιοσημείωτο, αλλά την προσοχή την κρατά. (Σειρά, 6 επεισόδια)

Magic Mike’s Last Dance (2023)

Το κλείσιμο της, ας πούμε, τριλογίας βρίσκει τον Soderbergh ξανά επισήμως στο τιμόνι, το είδος πλέον να είναι καθαρή ρομαντική κομεντί, τη Salma Hayek να περνά φανταστικά, και την ταινία να ανοίγει και να κλείνει με δυο απίστευτα χορογραφημένα και σκηνοθετημένα κομμάτια χορευτικής σεξουαλικής και ρομαντικής έντασης που δίνουν τον τόνο σε ένα αναπολογητικά σχηματικό – αλλά ποτέ ανόητο – mainstream ρομάντζο.

Command Z (2023)

Το ασώματο κεφάλι του Michael Cera μέσα από μια οθόνη σε ένα ακαθόριστο υπόγειο ενός ακαθόριστου μέλλοντος, αναθέτει σε μια ομάδα δράσης να «διορθώσουν» τον κόσμο ταξιδεύοντας σε σημαδιακά σημεία του παρελθόντος όπου όλα πήγαν στραβά. Το catch είναι πως αυτό το ταξίδι στο χρόνο μπορεί να γίνει μόνο νοητικά, δηλαδή μπορεί κάποιος να «ταξιδέψει» σε μια συγκεκριμένη στιγμή του παρελθόντος παίρνοντας τον έλεγχο ενός μυαλού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Είναι μια σεναριακή αφορμή για ένα παντελώς no budget sci-fi επιβίωσης που έχει έξυπνες ιδέες και ωραίο φινάλε. (Web series, 8 επεισόδια)

Presence (2024)

Μια στοιχειωμένη ιστορία κάπως δεν έλειπε από όλο αυτό το σερί από διαμαντάκια είδους; Μόνο που αυτή η στοιχειωμένη ιστορία έρχεται από την ανάποδη: Το POV ανήκει στο μπερδεμένο φάντασμα, που παρακολουθεί μια δυσλειτουργική οικογένεια στα όρια της διάλυσης, καθώς κι εκείνο προσπαθεί να καταλάβει ποιο είναι και γιατί είναι εκεί. Μερακλίδικο όσο λίγα.

Black Bag (2025)

Απολαυστικό κατασκοπικό θρίλερ με Cate Blanchett και Michael Fassbender ζευγάρι πρακτόρων, να οργανώνουν δείπνο για 6 από το οποίο ο Fassbender πρέπει να ξετρυπώσει προδότη – με την συζυγό του ανάμεσα στους υπόπτους! Τα υπόλοιπα, στη μεγάλη οθόνη.

Και τώρα, τι; Αυτή τη στιγμή ο Soderbergh ετοιμάζει το The Christophers με τον Ian McKellen(!), όπου τα απομακρυσμένα παιδιά ενός διάσημου καλλιτέχνη προσλαμβάνουν έναν πλαστογράφο για να «ολοκληρώσει» τις ημιτελείς δουλειές του πατέρα τους, για να μπορέσουν να τα «ανακαλύψουν» και μοσχοπουλήσουν μετά τον θάνατό του. Το πόσο sold είμαι για αυτό δεν περιγράφεται. Και αυτό που το κάνει ακόμα πιο γλυκό είναι ότι ξέρω, πως όταν φτάσει η στιγμή να το δούμε κι αυτό στο σινεμά, ο Soderbergh λογικά θα έχει ήδη σκηνοθετήσει τα δύο επόμενα.

Ποιος να το έλεγε ότι μια αποχώρηση από την ενεργό δράση αρκούσε, για να μπει κάποιος στην πιο παραγωγική περίοδο της ζωής του.

*To Black Bag (Σκιές στο Σκοτάδι) προβάλλεται στις αίθουσες από την Tanweer.