Ho ho ho: Πώς τo ‘Die Hard’ έκανε action star τον Bruce Willis

Από εκείνο το είδος περιπετειών των οποίων η επιτυχία είχε αποτέλεσμα ένα ατελείωτο (ακόμα και μέχρι σήμερα) σερί “Die Hard αλλά σε [τοποθεσία/μεταφορικό μέσο]” απομιμήσεων, το φιλμ του Τζον ΜακΤίρναν έφερε τα Χριστούγεννα μες στο κατακαλόκαιρο, σύστησε έναν από τους πιο σαρδόνια απολαυστικούς villains του εμπορικού σινεμά, και θεμελίωσε την κινηματογραφική καριέρα του Μπρους Γουίλις ως action star άλλης κοπής.

Η ταινία

Κοιτάχτε! Είναι μια Χριστουγεννιάτικη ταινία; Είναι ένα σύγχρονο γουέστερν; Είναι μια ρομ-κομ με χειροβομβίδες; Είναι μια σκληροτράχηλη περιπέτεια; Είναι αυτά και πολλά ακόμα: Αυτά τα Χριστούγεννα, ο αστυνόμος Τζον ΜακΛέιν βρίσκεται εκτός υπηρεσίας αλλά πρόκειται να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη απειλή της ζωής του. Πηγαίνοντας να βρει τη γυναίκα του, με την οποία ο γάμος είναι σε κρίση, ο ΜακΛέιν θα πρέπει να σταματήσει βασικά μόνος του μια σπείρα τρομοκρατών που θέλουν όλα τα λεφτά, και δε θα σταματήσουν μπροστά στη ζωή κανενός ομήρου προκειμένου να τα αποσπάσουν.

Κατεβαίνει όχι από την καμινάδα, αλλά από τους αεραγωγούς ενός κτιριού λίγο σαν φάντασμα λίγο σαν Άι-Βασίλης με αυτόματο: Κανείς δεν είναι ακριβώς σίγουρος πως υπάρχει, κι έρχεται για να τιμωρήσει τα κακά παιδιά. Το ένα μετά το άλλο. «Χο χο χο! Τώρα έχω ένα αυτόματο», πληροφορεί τον αρχι-Grinch, Χανς Γκρούμπερ με ένα ευφάνταστο μήνυμα σε ένα από τα παροπλισμένα τσιράκια του.

Ο Μπρους Γουίλις παίρνει το ρόλο όταν η 20th Century Fox πέσει στην ανάγκη του αφότου μια ντουζίνα σταρς πρώτης γραμμής τον αρνούνται. Εκεί που η κοινή λογική έλεγε πως χρειάζεται απλά σωματική δύναμη ο Γουίλις φέρνει στο ρόλο κάτι από τη γοητευτική ελαφρότητα του χαρακτήρα του από τη σειρά που τον έκανε διάσημο, “Αυτός, Αυτή και τα Μυστήρια”, αυτή τη φορά ανάμεσα σε πυροβολισμούς, χειροβομβίδες και μια ζωτικής σημασίας ανάγκη να σώσει το γάμο του.

Σε μια από τις πιο ανεξάντλητα rewatchable ταινίες όλων των εποχών, ο Τζον ΜακΛέιν ανακαλύπτει το πνεύμα της εποχής (το ενσαρκώνει, με ένα παράδοξο τρόπο), γίνεται ο μοναχικός ποπ καουμπόης που τα βάζει με τους μεθοριακούς παρανόμους σε ένα πρωτο-industrial σκηνικό κάπου ανάμεσα στον Ψυχρό Πόλεμο και την αποπολιτικοποιημένη δύση του 20ού αιώνα, και το κάνει με χιούμορ, με θυμό, με γοητεία, και με πείσμα. Αμέτρητες ταινίες ράφτηκαν στο πατρόν του “Die Hard”, αμέτρητοι ήρωες γεννήθηκαν ως απόγονοι του Τζον ΜακΛέιν, αμέτρητοι κακοί μιμήθηκαν τον απολαυστικό κυνισμό του Χανς Γκρούμπερ, αλλά αυτό το κοκτέιλ δεν το πέτυχε ποτέ ξανά κανείς.

Το ταμείο

H Fox στόχευε σε μεγάλη εμπορική διαδρομή για την ταινία κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που τα πρώτα πόστερ εστίαζαν περισσότερο στο setting και στη δράση παρά στα πρόσωπα, και δη του αδοκίμαστου στο εμπορικό σινεμά Μπρους Γουίλις. Η στρατηγική πέτυχε, καθώς μετά από μια κυκλοφορία σε περιορισμένο κύκλωμα (μόλις 21 αίθουσες στα μέσα Ιουλίου του ‘88) με πάνω από μισό εκατομμύριο δολάρια εισπράξεων, η ταινία βγήκε σε ευρεία κυκλοφορία όπου, αν και άνοιξε στην 3η θέση του box office, εμφάνισε μεγάλη αντοχή μαζεύοντας τελικά 83 εκατομμύρια δολάρια και φτάνοντας στην 7η θέση εισπράξεων της χρονιάς στις ΗΠΑ.

Στον ορισμό του “άλλες εποχές”, η κυκλοφορία της ταινίας δεν ήταν αυτόματη και ταυτόχρονη σε όλες τις παγκόσμιες αγορές παρότι ξεκάθαρο θερινό μπλοκμπάστερ. Στην Αγγλία η πρεμιέρα έγινε το Νοέμβριο στο Φεστιβάλ Λονδίνου και τελικά από το διεθνές box office συγκέντρωσε σχεδόν 60 ακόμα εκατομμύρια δολάρια. Η κριτική υποδοχή της εποχής δεν ήταν απαραίτητα ένθερμη, όμως η ταινία γρήγορα αποδείχθηκε εκπληκτικό crowd-pleaser, φτάνοντας σε 4 υποψηφιότητες Όσκαρ και, ακόμα σημαντικότερα, σε μόνιμη επιλογή κάθε λογής επαναλήψεων, κερδίζοντας επάξια το στάτους που απολαμβάνει μέχρι και σήμερα- όπου έχει πλέον επιλογή για συντήρηση στο εθνικό κινηματογραφικό αρχείο των ΗΠΑ.

Η κριτική

Με αφορμή την συμπλήρωση 30 χρόνων από την κυκλοφορία της ταινίας, ο Σκοτ Τομπάιας γράφει για τον Guardian πως παραμένει η πλέον καθοριστική αμερικάνικη ταινία δράσης:

«Δεν υπάρχει ούτε μια σπαταλημένη στιγμή στο “Die Hard”, ούτε μια στιγμή όπου το κοινό νιώθει μπερδεμένο για το ποιος είναι ποιος ή τι συμβαίνει ή ποιοι είναι οι χαρακτήρες σε σχέση ο ένας με τον άλλον. Μοιάζει σαν το απλούστερο, πιο μπανάλ κομμάτι του να φτιάχνεις μια ταινία, αλλά πρέπει να είναι το δυσκολότερο γιατί ο μεγάλη πλειοψηφία των περιπετειών, ακόμα και των καλύτερων, δεν καταφέρνουν να το κάνουν.»

Η σκηνή

Πρόκειται για μια από τις πιο rewatchable ταινίες όλων των εποχών οπότε τι σκηνή να πρωτοδιαλέξεις, όμως ο συνδυασμός της έμφασης στον λατρεμένο Άλαν Ρίκμαν και η πρώτη χρήση της εμβληματικής φράσης του Τζον ΜακΛέιν κάνουν αυτή να ξεχωρίζει. Ο Τζον κινείται σαν μοντέρνος καουμπόης σε ένα χώρο υπό κατασκευή, σα να βρίσκεται στα σύνορα του corporate πολιτισμού. Σε αυτό το περίεργο σκηνικό της Άγριας -υπό ανάπτυξη- Δύσης συναντά έναν παλιομοδίτικο παράνομο που είναι εκεί απλώς για να εισπράξει.

Ο Χανς του Άλαν Ρίκμαν ποπ ψυχολογεί τον ΜακΛέιν βάσει των αρσενικών action προτύπων που ο ΜακΛέιν του Γουίλις υποσκάπτει με έναν τρόπο, οι δύο ηθοποιοί ανταλλάσσουν λεκτικά βέλη μέσω γουόκι-τόκι, κι ο μοναχικός σερίφης αποχαιρετά με μια προειδοποίηση ξεσηκωμένη κι αυτή από μια γουέστερν παραλλαγή: Στη σατιρική μελωδία “I’m an Old Cowhand” που τραγούδησε ο Μπινγκ Κρόσμπι στο μιούζικαλ γουέστερν “Rhythm of the Range” η παραδοσιακή καουμπόικη φράση “yippie ki-yay” επανέρχεται με μια εσάνς ελαφρότητας στο προσκήνιο της ποπ κουλτούρας, και μισό αιώνα αργότερα ο Μπρους Γουίλις στο δικό του γουέστερν ουρανοξύστη, το εκμοντερνίζει τελειωτικά, με την προσθήκη λίγη ύφους κι ενός “motherfucker”.

Το trivia

Το χώρο στον οποίο έλαβε χώρα η δράση των τρομοκρατών στην ταινία επέλεξε για γραφείο του ο Ρόναλντ Ρίγκαν μετά το τέλος της θητείας του ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Τα υπό κατασκευή κομμάτια του ορόφου που φαίνονται στην ταινία ήταν στα αλήθεια υπό κατασκευή, κι ο Ρίγκαν που ήθελε ένα χώρο εκεί αλλά όλα τα άλλα γραφεία ήταν κλεισμένα, άρπαξε την ευκαιρία.

Ο chief of staff του Ρίγκαν ρώτησε για τη διαθεσιμότητα μετά το πέρας των γυρισμάτων της ταινίας αλλά έμαθε πως τα πάντα είχαν κλείσει. Όταν όμως αυτή η ερώτηση έφτασε στα αυτιά του ιδιοκτήτη της 20th Century Fox και προσωπικού φίλου του Ρίγκαν, ο χώρος στον 34ο όροφο της Fox Plaza έγινε έξαφνα και άμεσα διαθέσιμος. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Hollywood Reporter, όταν μαθεύτηκε πως το γραφείο του Ρίγκαν θα ήταν στο συγκεκριμένο κτίριο, ένας πράκτορας είπε, «σπουδαία, μόλις διάλεξες ένα κτίριο όπου γυρίστηκε μια ταινία για το πώς μπορούν να το ανατινάξουν οι τρομοκράτες».

Ο χαρακτήρας

Δεν το κάνουμε επίτηδες αλλά για 2η συνεχόμενη βδομάδα ο Άλαν Ρίκμαν καταλαμβάνει αυτή τη θέση με ένα χαρακτήρα του. Είναι τόσο απολαυστικός που αυτή η στήλη πάει να μετατραπεί σε κρυφή μίνι σειρά πάνω στην καριέρα του (καθόλου κακή ιδέα).

Ο πρώτος του κινηματογραφικός ρόλος ήταν αυτός του Χανς Γκρούμπερ, κυνικού τρομοκράτη που έχοντας αφήσει πίσω αυτά τα μπλεγμένα τα ιδεολογικά χρησιμοποιεί το κάλυμμα ενός πολιτικού κινήτρου για να αποζητήσει, τελικά, απλώς το κέρδος. Ο Ρίκμαν πήρε το ρόλο όταν ο παραγωγός Τζόελ Σίλβερ τον είδε στο θέατρο να παίζει στις “Επικίνδυνες Σχέσεις” και τον προσεγγίζει με έναν στεγνά αποστασιοποιημένο τρόπο που τον κάνει προπομπό της πλήρους ιδεολογικής μεταστροφής των ‘90s. Ο Γκρούμπερ δεν έχει πολιτικές επιδιώξεις, μόνο οικονομικές, ξέρει πώς να ψυχολογεί βάσει της ποπ κουλτούρας και διατηρεί μια ψυχρή, μετα-ειρωνική στάση απέναντι στα τεκταινόμενα. Είναι ένας villain-προφήτης.

Η καριέρα

Την πρώτη του σκηνή για το “Die Hard” ο Μπρους Γουίλις τη γύρισε το βράδυ αφού τελείωσαν τα γυρίσματα για τις ανάγκες του “Αυτός, Αυτή και τα Μυστήρια”. Αρχικά είχε αναγκαστεί να αρνηθεί την πρόταση για το ρόλο λόγω των υποχρεώσεών του στην κλασική σειρά, αλλά όταν η Σίμπιλ Σέπαρντ έμεινε έγκυος και τα γυρίσματα μπήκαν σε αναστολή για 11 βδομάδες, ο Γουίλις απάντησε θετικά. Έχοντας προηγουμένως πρωταγωνιστήσει σε μια κωμωδία του Μπλέικ Έντουαρντς, ο Γουίλις θα έβλεπε με το “Die Hard” την καριέρα του να αλλάζει μια για πάντα. Έφερε στο ρόλο του σκληροτράχηλου αστυνομικού κάτι από την γοητευτική ελαφρότητα του Ντέιβιντ Άντισον στο “Moonlighting”.

Ο συνδυασμός αποδείχθηκε ακαταμάχητος, η ταινία έγινε εμπορική επιτυχία και ο Μπρους Γουίλις έφερε το σήμα-κατατεθέν στραβό του χαμόγελο σε μια σειρά από περιπέτειες, αναδημιουργώντας τον εαυτό του: από γοητευτικός πρωταγωνιστής τηλεοπτικής κομεντί, έγινε ο κατεξοχήν χαρισματικός action star της εποχής, με μια γοητεία και μια σχετικά αναγνωρίσιμα ανθρώπινη διάσταση να πηγαίνει πακέτο με τις εκρήξεις και τα κυνηγητά.