Τα καλύτερα βιβλία των τελευταίων 125 χρόνων, σύμφωνα με τους NY Times
Η εμβληματική εφημερίδα σφυγμομέτρησε το αναγνωστικό κοινό μέσα από ένα εντυπωσιακό poll. Τα αποτελέσματα σηκώνουν πολλή συζήτηση - όπως πρέπει δηλαδή.
- 9 ΙΑΝ 2022
Τι είναι ένας αιώνας και κάτι μπροστά στην αιωνιότητα; Ανάλογα το πώς θα το δει κανείς. Σε κάθε περίπτωση, αν μετρήσουμε τον χρόνο με βάση τα φύλλα μίας εφημερίδας, αυτό είναι ένα μεγάλο -πολύ μεγάλο- διάστημα. Από εκεί έχουν περάσει ειδήσεις για την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη λήξη του Πολέμου του Βιετνάμ, ρεπορτάζ για τη δολοφονία του JFK και το σκάνδαλο του Watergate μέχρι συνεντεύξεις με τα πιο σημαντικά πρόσωπα της ανθρωπότητας. Όπως και να το κάνουμε οι New York Times είναι ένας θεσμός.
Έτσι, θέλοντας να γιορτάσουν τα 125 χρόνια ύπαρξης του The New York Times Book Review (σ.σ: το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε στις 10 Οκτωβρίου του 1896) αποφάσισαν να διοργανώσουν ένα μεγαλεπήβολο poll. Για μισό λεπτό όμως. Τι είναι ακριβώς το Book Review; Σε πολύ απλά λόγια είναι ένα από τα πιο σημαντικά περιοδικά για το βιβλίο παγκοσμίως και ίσως το σημαντικότερο έντυπο λογοτεχνικής κριτικής των ΗΠΑ.
Η δημοσκόπηση βασίστηκε σε ένα πολύ απλό ερώτημα: ποια ήταν τα καλύτερα βιβλία των τελευταίων 125 χρόνων; Η ερώτηση τέθηκε, τα γρανάζια μπήκαν σε κίνηση, και η σφυγμομέτρηση ξεκίνησε. Μιλάμε για κανονικό πόλεμο ανάμεσα σε τεράστια ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Το poll για τα καλύτερα βιβλία
Όπως ήταν λογικό και αναμενόμενο έγινε ένας μικρός χαμός. Στις 24 Νοεμβρίου είχαμε τους 25 φιναλίστ. Είχαν προηγηθεί συνολικά 1300 (!) προτάσεις σε βιβλία από τους αναγνώστες. Μάλιστα, το 65% από αυτά προτάθηκαν μόνο μία φορά, ενώ μόλις των 31% των αναγνωστών πρότεινε έστω ένα βιβλίο που να βρέθηκε στην τελική φάση.
Η 25αδα είχε αρκετό ενδιαφέρον αφού μαζί με διάφορα φαβορί (Φύλακας στη Σίκαλη, Όσα παίρνει ο άνεμος, Ο μεγάλος Γκάτσμπυ, Τα σταφύλια της οργής) υπήρχαν και πολύ πρόσφατες εκδόσεις (όπως το Λίγη Ζωή από το 2015 της Hanya Yanagihara) αλλά και τελείως άγνωστα βιβλία στο ελληνικό τουλάχιστον κοινό όπως το A Confederacy of Dunces (1980) του John Kennedy Toole που θεωρείται ένα κωμικό αριστούργημα.
Ναι, η αμερικάνικη λογοτεχνία -λόγικο, έτσι δεν είναι;- είχε την τιμητική της. (Εδώ να κάνω ένα προσωπικό σχόλιο: Ο Δράκουλας του Βρετανού Bram Stoker που βρέθηκε στην 25αδα μπορεί να έχει γεννήσει εκατοντάδες ταινίες και ένα ολόκληρο είδος βαμπιρικής λογοτεχνίας αλλά ειλικρινά το ίδιο το βιβλίο δεν διαβάζεται ούτε με σφαίρες).
Όταν, όμως, ήρθε η ώρα για τον μεγάλο τελικό τα πράγματα έγιναν πιο ξεκάθαρα. Εκεί βρέθηκαν πέντε βιβλία τα οποία λίγο έως πολύ δεν λείπουν από καμία λίστα. Πέμπτη και σίγουρα όχι καταιδρωμένη ήρθε η Αγαπημένη της Toni Morrison. Όποιος έχει διαβάσει το βιβλίο καταλαβαίνει. Πρόκειται για μία λυρική γροθιά στο στομάχι που σε κάνεις να δεις -είτε θες είτε όχι- τα βάσανα των Αφροαμερικανών σκλάβων από πρώτο χέρι. Δεν τα βλέπεις μόνο, είναι σχεδόν σαν να τα βιώνεις στο πετσί σου.
Στην τέταρτη θέση βρίσκουμε τον μοναδικό μη αγγλόφωνο συγγραφέα της λίστας. Τα 100 χρόνια μοναξιά του Gabriel Garcia Marquez δε χρειάζονται πολλές συστάσεις αποτελώντας το magnum opus του λατινοαμερικανικού μαγικού ρεαλισμού. Ο “Gambo” άλλωστε ήταν ένας από τους τελευταίους συγγραφείς που όσο ήταν εν ζωή κάθε του κίνηση (λογοτεχνική ή μη) αποτελούσε ένα γεγονός που απασχολούσε όλα τα Media στον πλανήτη – και όχι μόνο τα λογοτεχνικά.
Στην τρίτη και τη δεύτερη θέση βρίσκουμε δύο βιβλία που το καθένα αποτελεί εμβληματικό έργο για τα δύο «φανταστικά» genre της λογοτεχνίας. Το προφητικό 1984 δια χειρός George Orwell και Η συντροφιά του Δαχτυλιδιού από τον J.R.R Tolkien αντιπροσώπευσαν άξια το sci-fi και το fantasy. Μάλιστα και τα δύο πρέπει να έχουν βαρεθεί να βρίσκονται πάντα σε όποια πιθανή και απίθανη λίστα με τα «καλύτερα» βιβλία όλων των εποχών αλλά ποτέ μα ποτέ να μην κατακτούν την κορυφή. Βέβαια, ποτέ δεν είναι αργά.
Ποιο ήταν ο μεγάλος νικητής στην ερώτηση του 1 ενός εκατομμυρίου βιβλίων που έθεσε το Book Review των New York Times; Το Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια της Harper Lee. Ένα εμβληματικό κείμενο γεμάτο ορθή κοινωνική κριτική και λεπτό χιούμορ που στις ΗΠΑ αποτελεί ένα διαχρονικό must read, αφού διδάσκεται ακόμα και στα σχολεία. Στην Ελλάδα είναι αλήθεια ίσως δεν του έχουμε δώσει την προσοχή που του αξίζει.
Όσο τώρα για όσους αναρωτιούνται που είναι η Svetlana Alexievich και το Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος, ο Salman Rushdie ή ακόμα περισσότερο ο Roberto Bolano, είπαμε: η αμερικανική λογοτεχνία -όπως ήταν φυσικό- είχε την τιμητική της. Άλλωστε, όπως είναι γνωστό όλοι οι αναγνώστες έχουν από μία άποψη.
Τελικά, εκείνο που είναι σημαντικό δεν ήταν οι νικητές και οι ηττημένοι. Το σημαντικό ήταν ότι το Book Review δημιούργησε μία τεράστια λογοτεχνική συζήτηση γύρω από το poll του και τα βιβλία που προκρίθηκαν. Μία συζήτηση που λογικά θα διαρκέσει πολύ καιρό ακόμη. Και αυτό είναι πραγματικά καλό – σε έναν ψηφιακό κόσμο όπου έχουμε ξεχάσει να συζητάμε και αντιδρούμε, πολύ συχνά, μηχανικά και σαν μαϊμούδες στο παραμικρό ερέθισμα.
