‘The Birth of a Nation’: Πώς κάηκε το σίγουρο χαρτί για τα Όσκαρ

Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε ένα φαβορί για τα Όσκαρ που λεγόταν ‘The Birth of a Nation’. Με εξαίρεση ταινίες τεράστιων δημιουργών που ξέρεις ότι θα αναγνωριστούν στα μεγάλα βραβεία πριν καν τις δει άνθρωπος γιατί τις γύρισε ο Spielberg ή ο Ang Lee ας πούμε (παραβλέπουμε το φετινό φιάσκο του ‘Billy Lynn’s Long Halftime Walk’), buzz μεγέθους σαν αυτό που απέκτησε το ‘Birth of a Nation’ μετά την πρώτη του προβολή συμβαίνει σπάνια.

Μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο φεστιβάλ, το κοινό σηκώθηκε σύσσωμο για ένα χειροκρότημα που κράτησε όσο κράτησαν και οι τίτλοι τέλους. Ξεκάθαρος λόγος εκκίνησης της αιματοχυσίας που ακολούθησε μεταξύ των στούντιο για να αγοράσουν την ταινία.

Μαζί με τα δικαιώματά της θα αγόραζαν και τα καλά οσκαρικά προγνωστικά που σίγουρα θα συνόδευαν την ταινία με τη μεγαλύτερη σε διάρκεια επευφημία των τελευταίων ετών στο Sundance. Μια ταινία που έτρεξαν να δουν 1.200 θεατές στο Eccles Theater, γιατί και μόνο το γεγονός ότι ο σκηνοθέτης/σεναριογράφος/πρωταγωνιστής της, Nate Parker, πάλευε 7 χρόνια να βρει τα χρήματα για να τη φτιάξει και μάλιστα κάποια στιγμή είχε πει στους ατζέντες του ότι δε θα ξαναδουλέψει ως ηθοποιός αν δεν τα βρει, της είχε δώσει αρκετά μεγάλη δημοσιότητα στους κύκλους της βιομηχανίας. Για τους λόγους αυτούς και για το πόνημα ενός ανερχόμενου πλην όμως άσημου ακόμα καλλιτέχνη που ενάντια στις πιθανότητες κατάφερε να πετύχει τον στόχο του, είχε προηγηθεί κι άλλο ένα χειροκρότημα πριν καν ξεκινήσει η ταινία. Ο ίδιος ο Parker φυσικά, έπλεε σε πελάγη ευτυχίας.

Να βλέπεις αυτήν την ταινία όχι μόνο να πετυχαίνει, αλλά να επευφημεί ο κόσμος την ίδια την ιδέα της, είναι λόγος να ελπίζεις.

Τελικά η μάχη τιτάνων έγινε μεταξύ Paramount, Sony, The Weinstein Company, Fox Searchlight, Netflix και του νέου παίκτη για τον κινηματογράφο Byron Allen, του μαύρου κωμικού, παραγωγού και ιδιοκτήτη των Entertainment Studios που έταζε στον Parker ότι θα είναι ο πιο παθιασμένος υποστηρικτής της ταινίας του. Αφού οι δύο τελευταίοι έδωσαν από 20 εκατομμύρια έκαστος, τελικά η ταινία πήγε στη Fox Searchlight για 17,5 εκατομμύρια, τα περισσότερα που έχει δώσει ποτέ στούντιο για να αγοράσει ταινία από το Sundance. Αντί για τα παραπάνω εκατομμύρια, ο Parker επέλεξε την σιγουριά του στούντιο που έχει κερδίσει 13 υποψηφιότητες για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας τα τελευταία 12 χρόνια, με δύο πρόσφατες νίκες με τα ‘12 Years A Slave’ και ‘Birdman’. Εκτός από τη στήριξη της Fox όμως, υπήρχαν κι άλλοι λόγοι που το buzz του ‘Birth’ γιγαντώθηκε με το καλημέρα σας.

Η ιστορία του βασίζεται στον πραγματικό Nat Turner, έναν σκλάβο που δούλευε σε φυτεία της Virginia, συνήθιζε να κάνει κηρύγματα για τον Θεό στους υπόλοιπους σκλάβους και στις αρχές των 1830s οργάνωσε την πρώτη επανάσταση εναντίον της λευκής κοινότητας της περιοχής του με 55 έως 65 θύματα, για να απαγχωνιστεί τελικά το 1831 σαν χτες 11 Νοεμβρίου. Πρόκειται για μια υπόθεση αντίστασης που μεταφέρθηκε με πολύ κόπο από τον δημιουργό της στον κινηματογράφο, κινείται απόλυτα στο πνεύμα της εποχής που έχουν διαμορφώσει τα εγκλήματα της αστυνομίας εναντίον της μαύρης κοινότητας και το κίνημα Black Lives Matter που γεννήθηκε από αυτές και έχει όλα τα φόντα για να συνεπάρει και να συγκινήσει.

Χώρος για τέτοιες ταινίες θα έπρεπε να υπάρχει από πολύ πριν το ‘12 Years A Slave’ σαρώσει τα βραβεία – για την ακρίβεια είναι μάλλον ντροπή που έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 2013 για να δούμε μια τέτοια απεικόνιση της δουλείας στη μεγάλη οθόνη – αλλά το ‘Birth’ είχε στη φαρέτρα και τον μεγαλύτερο σύμμαχο-κλισέ που θα μπορούσε να έχει. Το τέλειο timing.

Μαζί με τις περσινές υποψηφιότητες για Όσκαρ που ανακοινώθηκαν στις 14 Ιανουαρίου, έκλεισαν δύο χρόνια από την τελευταία φορά που κανένας μαύρος και γενικώς μη λευκός ηθοποιός προτάθηκε σε κάποια από τις κατηγορίες υποκριτικής, με πανηγυρική παράλλειψη αυτή του David Oyelowo για την ερμηνεία του ως Martin Luther King Jr. στο ‘Selma’ το 2014. Μία εβδομάδα αργότερα το hashtag #OscarsSoWhite γινόταν παγκόσμιο trend στο Twitter και ονόματα του χώρου όπως ο Will Smith, η Jada Pinkett Smith, η Ava DuVernay, o Ryan Coogler και ο Spike Lee καλούσαν κι άλλους καλλιτέχνες να μποϊκοτάρουν τα Όσκαρ με την ηχηρή απουσία τους από την τελετή, λίγο πριν η Πρόεδρος της Ακαδημίας ανακοινώσει αλλαγές στο σύστημα των μελών με σκοπό να αυξήσει την πολυπολιτισμικότητα της οργάνωσης. Στο κλίμα αυτό και λίγες μέρες αφότου διαδηλωτές του Black Lives Matter έκλειναν τη γέφυρα του Σαν Φρανσίσκο, το ‘Birth’ έκανε την πρεμιέρα του.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ:

Sundance: Το ‘The Birth of a Nation’ είναι το φαβορί για τα Όσκαρ του ’17

Στα φεστιβάλ η ενέργεια και τα συναισθήματα είναι πολύ έντονα κι έτσι δεν είναι και τόσο σπάνιο ταινίες που έχουν τύχει τεράστιας αποδοχής από το κοινό εκεί – ή και τεράστιας αποδοκιμασίας όπως έχουμε γράψει στο παρελθόν – να έχουν δεχτεί μετριοπαθέστερες κριτικές στην πορεία που ακολουθoύν μετά τη φεστιβαλική ζωή τους. Σε μια οργάνωση μάλιστα όπως αυτή του Sundance όπου, αντίθετα με τις Κάννες, οι κριτικοί και οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας παρακολουθούν το πρόγραμμα μαζί με τους απλούς θεατές, μπορείς εύκολα να φανταστείς τον εαυτό σου να σαρώνεται από συναίσθημα και να βρίσκεσαι να πλαντάζεις μετά χειροκροτήματος. Στην περίπτωση του ‘Birth’ λοιπόν, οι κριτικές μετά την προβολή του ήταν στη συντριπτική τους πλειοψηφία θετικές, για να έρθουν κάποιες λιγότερο διθυραμβικές όταν πήγε η ταινία στους κινηματογράφους. Είχαν υπάρξει ήδη και ορισμένες φωνές που είχαν τονίσει ότι παρότι καλή η ταινία δεν είχε καταφέρει να χειριστεί με λεπτότητα το θέμα της και άλλες που μιλούσαν για αδυναμίες και κλισέ στο σενάριο, αλλά σε γενικές γραμμές το συμπέρασμα ήταν ότι ο Parker είχε φτιάξει το επόμενο φαβορί για τα Όσκαρ. Στα λέγαμε κι εμείς.

Η δε βιομηχανία, είχε πιστέψει ότι είχε βρει τη λύση της για το ‘17. Με την ταινία να κλειδώνει από μίλια μακριά σίγουρες υποψηφιότητες σε όλες τις μεγάλες κατηγορίες, κανείς δε θα μπορούσε να της πει ότι δεν άλλαξε μυαλά. Θα επαναλάμβανε την πετυχημένη συνταγή του ‘12 Years A Slave’. Αγορά, δηλαδή, μιας ταινίας με μαύρο καστ και θέμα που θα αγγίξει τη μαύρη κοινότητα από ένα στούντιο που δεν την έχει παράξει το ίδιο, τρέξιμο των μελών της Ακαδημίας να το δουν με όρεξη και δέος, και άκρα του τάφου σιωπή από όσους δε θα μπορούν – έστω και προσωρινά – να πουν ότι δεν προσπάθησαν να κρατηθούν ισορροπίες μετά από δύο χρόνια λειψυδρίας για δημιουργούς που δεν είναι λευκοί. Τα Όσκαρ και το Χόλιγουντ είχαν βρει τον καινούριο μαύρο φίλο που θα τους ξελάσπωνε. Δεν είχαν υπολογίσει όμως τη βόμβα που θα έσκαγε σχεδόν από το πουθενά.

Τον Αύγουστο που μας πέρασε, ο Nate Parker μίλησε στο Deadline και στο Variety για τη δίκη που πέρασε για βιασμό μαζί με τον τότε συμφοιτητή του, νυν συν-σεναριογράφο του ‘Birth of a Nation’, Jean Celestin, όταν μία 18χρονη φοιτήτρια τους του Penn State το 1999, τους κατηγόρησε ότι τη βίασαν μετά από μια βραδιά υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, όντας αναίσθητη.

17 χρόνια πριν, είχα μία επώδυνη εμπειρία στη ζωή μου που πήγε στα δικαστήρια. Αθωώθηκα. Και τελείωσε. 17 χρόνια μετά, είμαι σκηνοθέτης. Έχω οικογένεια. Έχω μια υπέροχη σύζυγο. Η αλήθεια είναι ότι δε μπορώ να ζήσω ξανά εκείνη την περίοδο πριν από 17 χρόνια. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να είμαι τώρα ο καλύτερος άντρας που μπορώ να είμαι.

Ούτε μια εβδομάδα μετά τις συνεντεύξεις, το Variety έτρεξε ένα αποκλειστικό ρεπορτάζ για τη μέχρι στιγμής ανώνυμη κοπέλα που είχε πάει τον Parker και τον Celestin στα δικαστήρια. Είχε αφαιρέσει τη ζωή της το 2012 παίρνοντας 200 περίπου υπνωτικά χάπια και, σύμφωνα με τον αδερφό της, ο λόγος είχε να κάνει άμεσα με την υπόθεση του ‘99. “Μπορεί να αθωώθηκε, αλλά η δική μου θέση είναι ότι το πέτυχε για μια επουσιώδη λεπτομέρεια”.

Όπως είναι αναμενόμενο στην εποχή της πληροφορίας, το ψάξιμο ξεκίνησε και τα social media πήραν φωτιά. Ο Parker είχε πράγματι αθωωθεί, εν μέρει επειδή ο δικαστής έδωσε βάρος στην κατάθεση του ίδιου και της φοιτήτριας ότι είχαν έρθει σε συναινετική σεξουαλική επαφή την προηγούμενη μέρα. Ο Celestin από την άλλη βρέθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε 6 μήνες φυλάκιση. Έκανε έφεση και ορίστηκε νέα δίκη το 2005, αλλά τελικά έμεινε ελεύθερος γιατί το θύμα αποφάσισε να μην καταθέσει ξανά. Με όλα αυτά στην επιφάνεια και τη Fox να μειώνει την προώθηση της ταινίας από τον ίδιο τον Parker στο ελάχιστο δυνατό, ο καταιγισμός ήταν δεδομένος. Ειδικά μετά από τη δήλωση του σκηνοθέτη στο Facebook του.

Δε μπορώ παρά να σκεφτώ τις συνέπειες που είχε όλο αυτό για την οικογένειά της. Δε μπορώ, ούτε θέλω να αγνοήσω τον πόνο που υπέφερε κατά τη διάρκεια και μετά τη δίκη […] Βλέπω τώρα ότι μπορεί να μην έδειξα αρκετή συμπόνοια, έστω κι αν πάλευα να καθαρίσω το όνομά μου.

Αυτά πριν εκφράσει τον εκνευρισμό του για την έμφαση που έχει δοθεί στην υπόθεση και πριν αναφέρει στη συνέντευξή του στην εκπομπή ’60 Minutes’ ότι αθωώθηκε και δεν έχει λόγο να ζητήσει συγνώμη.

Τελικά προβολές της ταινίας ακυρώθηκαν, το αμερικανικό box office δεν τίμησε το ‘Birth’ και οι δηλώσεις από την οικογένειά της συνεχίστηκαν, με την αδερφή του θύματος να αναφέρεται στο ίδιο το περιεχόμενο της ταινίας. “Ως αδερφή της, αυτό που με πληγώνει περισσότερο είναι ότι στην ανασκευή της ιστορίας της επανάστασης του Nate Parker, συμπεριέλαβαν μία σκηνή βιασμού. Ο βιασμός της γυναίκας του Turner χρησιμοποιείται ως λόγος για να δικαιολογηθεί η εξέγερσή του. Αυτό είναι φαντασία. Βρίσκω ανατριχιαστικό και διεστραμμένο το γεγονός ότι ο Parker και ο Celestin έπλασαν έναν φανταστικό βιασμό στο κέντρο της ταινίας τους και ότι ο Parker απεικονίζει τον εαυτό του ως τον ήρωα που παίρνει εκδίκηση για τον βιασμό αυτό. Με δεδομένο αυτό που συνέβη στην αδερφή μου και το γεγονός ότι κανείς δεν τιμωρήθηκε γι’ αυτό, βρίσκω αυτήν την εφεύρεση εξυπηρετική και μοχθηρή, και την παίρνω ως βάναυση προσβολή στη μνήμη της”.

Μία από τις σταρ της ταινίας μάλιστα, η Gabrielle Union – η ίδια θύμα βιασμού – δήλωσε στους Los Angeles Times:

“Όσο σημαντική και ρηξικέλευθη κι αν είναι αυτή η ταινία, δεν μπορώ να αντιμετωπίσω αυτούς τους ισχυρισμούς ελαφρά. Εκείνη τη νύχτα, 17 χρόνια πριν, είχε ο Nate τη συναίνεση της κοπέλας; Είναι πολύ πιθανόν να πίστευε ότι την είχε. Σύμφωνα με δική του παραδοχή όμως, δεν είχε την προφορική της συγκατάθεση. Και ακόμα κι αν ποτέ δεν είπε “όχι”, η σιωπή σίγουρα δεν ισοδυναμεί με “ναι”. Μπορεί συχνά να είναι δύσκολο να διαβάσεις και να καταλάβεις τη γλώσσα του σώματος, αλλά το γεγονός ότι κάποιοι εκλαμβάνουν την απουσία του “όχι” ως “ναι” είναι προβληματική στην καλύτερη περίπτωση και εγκληματική στη χειρότερη”.

Ο Parker δεν ήταν ποτέ μέχρι σήμερα το πρώτο όνομα στη μαρκίζα. Αυτό σημαίνει ότι το κοινό και η Ακαδημία δε θα μπουν απαραίτητα στον πειρασμό να παραβλέψουν την προσωπική του ζωή χάριν της τέχνης του, όπως ενίοτε συμβαίνει σε περιπτώσεις τύπου Polanski. Ο διαχωρισμός τέχνης και καλλιτέχνη είναι μια ογκοδέστατη συζήτηση που δε φαίνεται ότι θα τελειώσει κάποια στιγμή σύντομα, αλλά στην προκειμένη περίπτωση που τα παράσημα δεν είχαν έρθει πριν το μεγάλο μπαμ, δε θα νιώσει εύκολα κανείς ότι χρωστάει πίστη στον συγκεκριμένο δημιουργό.

Σίγουρα δεν τον βοηθάει και ο συνεχώς μεταβαλλόμενος τρόπος που μιλάει η κοινωνία μας για τον βιασμό. Είμαστε πάρα, πάρα πολύ μακριά από μια ασφαλή και ιδανική κατάσταση, αλλά καταστάσεις που στο παρελθόν αντιμετωπίζονταν με σκεπτικισμό, τώρα έχουν περισσότερο πρόσφορο έδαφος για να καταδικαστούν. Ο ορισμός date rape για παράδειγμα, βιασμός δηλαδή που συχνά συμβαίνει υπό την επήρεια ουσιών και απαντάται πολλές φορές σε πανεπιστημιουπόλεις, δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ‘80, ενώ ο βιασμός εντός γάμου αναγνωρίστηκε νομικά σε όλες τις πολιτείες της Αμερικής μόλις το 1993. Το 2013 όμως το FBI τοποθέτησε τον ορισμό του βιασμού μιας γυναίκας σε ένα ευρύτερο και ασφαλέστερο πλαίσιο που λέει ότι “βιασμός είναι η διείσδυση, ανεξαρτήτως ελαφρότητας, του κόλπου ή του πρωκτού με οποιοδήποτε μέλος του σώματος ή αντικειμένου, ή η διείσδυση ενός γεννητικού οργάνου στο στόμα άλλου προσώπου, χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος”. Κατανοητό;

Όχι από όλους, αλλά ίσως κάποτε να φτάσουμε εκεί. Ήδη δε μπορούμε πολλοί παρά να αντιμετωπίζουμε υποθέσεις σαν αυτή του Parker, από μια σκοπιά που έχει λιγότερο οίκτο και περισσότερη αυστηρότητα.

Για παράδειγμα η Marcia Nasatir, μέλος της Ακαδημίας από το παράρτημα διοικητικών στελεχών, δεν έχει σκοπό να δει την ταινία. “Προσωπικά, βρίσκω πολύ δύσκολο να διαχωρίσω τον άνθρωπο αυτόν από την ταινία, όταν την έγραψε, σκηνοθέτησε και πρωταγωνίστησε σ’ αυτήν. Θέλω να δω μια ταινία από κάποιον που διέπραξε σεξουαλική επίθεση εναντίον μιας γυναίκας και που δεν πιστεύω ότι αναγνωρίζει την ενοχή του; Αυτή τη στιγμή, βάσει όσων έχω διαβάσει, δε θα πήγαινα να δω την ταινία”. Να μια ψήφος χαμένη.

Από το παράρτημα των ηθοποιών πάλι, έχουν ακουστεί δύο αντίθετες γνώμες. Αυτή της Rutanya Alda που σχολίασε ότι, “Το μόνο πράγμα που θα το έκανε όλο αυτό καλύτερο θα ήταν να πει, “Θα κάνω τους έξι μήνες μου στη φυλακή”, αλλιώς δε θα μπορέσω να ψηφίσω την ταινία” και αυτή του Tab Hunter που δήλωσε ότι, “Στο Χόλιγουντ οι άνθρωποι αγαπούν να βλέπουν τους άλλους να αποτυγχάνουν, αλλά πρέπει να κρίνουμε τις ταινίες σύμφωνα με την αξία τους. Πιστεύω είναι κρίμα που έχουν αναφερθεί αυτά τα πράγματα για να προσπαθήσουν να βλάψουν την ταινία”.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΗ:

Προγνωστικά Όσκαρ από το PopCode: Ο δρόμος για τα φετινά βραβεία στρώνεται με τραγούδια και συνωστισμό

Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν τελικά το ‘Birth of a Nation’ θα βρει τον δρόμο του στις υποψηφιότητες της Ακαδημίας που θα ανακοινωθούν στις αρχές της ερχόμενης χρονιάς. Ειδικά όταν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα άλλες ταινίες που αναδεικνύουν το μαύρο ταλέντο όπως τα ‘Moonlight’, ‘Fences’, ‘Loving’ και ‘Hidden Figures’ με ονόματα όπως Denzel Washington, Viola Davis, Taraji P. Henson, Octavia Spencer, Ruth Negga και Barry Jenkins. Ή για παράδειγμα το ‘Lion’ της Weinstein Company που σπρώχνει τον Άγγλο με ινδική καταγωγή, Dev Patel του ‘Slumdog Millionaire’.

Ουδείς αναντικατάστατος φέτος.