Η καθηλωτική ψηφιακή μονοτονία του The Circle
- 13 ΜΑΙ 2021
Ο άλλος με ξεφτίλισε: «καλά εγώ έτσι κι αλλιώς γράφω λολ μόνο όταν όντως γελάω».
Μάζεψα τα συντρίμμια μου (ή, υποθέτω, τα πίξελς μου) και συνέχισα τη συνομιλία όπως και τη ζωή μου, αλλά εκείνη η συνομιλία με έχει σημαδέψει. Επειδή συνεχίζω να χρησιμοποιώ το «λολ» περίπου ως σημείο στίξης παρά ως μια έκφραση που υποδεικνύει πραγματικό γέλιο. Όπως κι επειδή φυσικά δεν είμαστε μοναδικές χιονονιφάδες, και για κάθε άνθρωπο που γράφει LOL ως κυριολεκτική έκφραση του να γελάς δυνατά, υπάρχει άλλος ένας που το χρησιμοποιεί ως εκφραστικό κωδικό για κάτι άλλο. Ενδεχομένως να το πληκτρολογεί ανέκφραστα, όπως κι εγώ, σε μια πλήρη αποσύνδεση συναισθηματικής κατάστασης και υποτιθέμενου νοήματος του συγκεκριμένου συμβόλου.
***
Συνέβαινε πάντα αυτό, με ό,τι εκφραστικά εργαλεία είχαμε ποτέ στη διάθεσή μας, από λέξεις-πασπαρτού (κάτι σαν το «μαλάκας», που αλλάζει δραματικά σημασία και τόνο αναλόγως από ποια γωνία το κοιτάς) μέχρι emojis (ένα χαμογελάκι στο τέλος ενός tweet μπορεί να είναι από φλερτ μέχρι λόγος να παίξεις ξύλο).
Εκεί που τα online εκφραστικά εργαλεία γίνονται πιο περίπλοκα είναι στο ότι η physical -η IRL τελοσπάντων που λέμε στα Ελληνικά- συμπεριφορά μας είναι πια το δεύτερο επίπεδο επικοινωνίας, κι όχι το πρώτο. Η δεδομένη εσωτερική ένταση ανάμεσα σε αυτά τα δύο επίπεδα έκφρασης είναι κάτι το ανέκαθεν συναρπαστικό, τόσο στην πραγματική ζωή όσο και στο πώς αυτή απεικονίζεται στο σινεμά και την τηλεόραση.
Έχουμε ωριμάσει πάρα πολύ από τότε που τα text απεικονίζονταν ως κάτι το εφετζίδικα μυθικό στο αγγλικό Sherlock– το να δει κανείς σήμερα εκείνα τα πρώτα επεισόδια αυτής της σειράς είναι πιο άβολο και cheesy κι από τα χάρτινα σκηνικά της Λάμψης ή πρωτόλεια CGI των ‘90s. Υπάρχει αντιθέτως το σημαδιακό νεανικό δράμα Skam από τη Νορβηγία, μια σειρά φτιαγμένη από και προς ανθρώπους για τους οποίους η online επικοινωνία δεν έχει τίποτα το μοντέρνο ή το εξωτικό. Παρά είναι μια δεδομένη πτυχή του να συζητάς και να υπάρχεις.
Προσωπεία και αγωνίες φυσικά και υπάρχουν κι εκεί, όμως χαρακτηρίζονται από μια εσωτερική αρμονία ανάμεσα στα παιδιά και τους online εαυτούς τους. Οι συζητήσεις στα διάφορα τσατ και σόσιαλ έχουν το δικό τους ρυθμό. Αναγνωρίζεις την αγωνία της εμφάνισης των «Τάδε is typing» αποσιωπητικών, την εξαφάνισή τους και την επανεμφάνισή τους, όσο την κομμένη ανάσα ενός προσώπου. Αναγνωρίζεις την σιωπή μετά το «διαβάστηκε» και το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα μέχρι να τσεκαριστεί κάτι γρήγορα σε μια αναζήτηση, πριν γραφτεί η απάντηση. Ακόμα και το -απαραίτητο, πάντα εκεί!- περφόρμανς στις επικοινωνίες και τις σχέσεις μας, αποτυπώνεται ως κάτι το βαθιά αληθινό.
Personal Shopper
Η αισθητική της digital επικοινωνίας έχει βρει έκτοτε πολλές εκφράσεις ακόμα και πέρα από τον αυστηρό ρεαλισμό. Το Personal Shopper με την Kristen Stewart είναι ίσως η κορυφαία ταινία πάνω στην ανατριχιαστική ψυχρότητα της εξ αποστάσεως επικοινωνίας. Στο σχετικά άγνωστο, οριακά πειραματικό γαλλικό Le Parc του 2016 (για ένα νεαρό ζευγάρι σε ραντεβού σε ένα πάρκο) το mobile text λαμβάνει περίπου το ρόλο σκέψεων, καθόλου παρεμβατικό αλλά απολύτως καθοριστικό σε αυτή τη συνύπαρξη του ζευγαριού. Σε desktop θρίλερ σαν το Host ή το Unfriended: Dark Web ο κόσμος έχει πλέον ολοκληρώσει τη μετάβασή του σε κάτι το ολοκληρωτικά ψηφιακό και η physical ομιλία είναι απλώς μια από τις επιλογές, ένα tab ανάμεσα σε πολλά.
Le Parc
Σε αυτή την εξελικτική πορεία πειραματισμών και δοκιμών πάνω στο πώς η online επικοινωνία μπορεί να ενσωματωθεί σε καθαρά οπτικά μέσα, το The Circle του Netflix μοιάζει σαν τερματισμός κάποιας πίστας. Διαδραματίζεται στον physical κόσμο μεν, όμως στην πλήρη απομόνωση των χαρακτήρων σε ένα περιβάλλον που μοιάζει αναπολογητικά ψεύτικο και κατασκευασμένο, μοιάζουν τελικά σαν μοναχικά avatars ή σαν συνειδήσεις που έχουν παγιδευτεί σε έναν ψηφιακό κόσμο- σαν το Tron ή σαν το δίπτυχο Silence in the Library / Forest of the Dead από το Doctor Who.
Κι όσο για την ίδια την επικοινωνία, εδώ οι ρυθμοί πραγματικού και ψηφιακού έχουν πλέον εναρμονιστεί σε τέτοιο βαθμό, που αυτό που παρατηρούμε πλέον αποτελεί κάτι το εντελώς νατουραλιστικά επιτηδευμένο. Έχουμε περάσει από όλα τα προαναφερθέντα στάδια εξέλιξης και έχουμε επιστρέψει πίσω στο περφόρμανς του ξεκινήματος- αλλά πλέον με μια συνειδητότητα πίσω από κάθε πράξη και έκφραση, που γίνεται καθηλωτική.
***
Το Circle μοιάζει με μια επιθετική μίξη στοιχείων από το Survivor, το Catfish, την online οικονομία των influencers και το Ραντεβού στα Τυφλά, με ένα γκρουπ 8 αρχικά ανθρώπων να μετακομίζουν σε αυτό το απόκοσμο σύμπλεγμα διαμερισμάτων. Καθένα άτομο μένει μόνο του, και δεν έρχεται ποτέ σε επαφή με κανένα άλλο, παρά μόνο μέσα από τα καθημερινά τσατ. Μπορούν δηλαδή να παρουσιάζουν προς τα έξω οποιαδήποτε εικόνα και περσόνα επιθυμούν για τον εαυτό τους, με τελικό στόχο να ψηφιστούν πιο θετικά στο τέλος από κάθε άλλο συμμετέχοντα και να κερδίσουν τα λεφτά της πρώτης θέσης.
Κάθε παίχτης χρησιμοποιεί ό,τι είδους στρατηγική θέλει κι αυτό συμπεριλαμβάνει τον εαυτό τους. Μπορείς να είσαι ένας 25άρης nerd που παρουσιάζεσαι ως sorority girl, μπορείς να είσαι μια νεαρή μητέρα που παρουσιάζεσαι ως ο σύντροφός σου, μπορείς να είσαι ένας ηλικιωμένος κύριος που παρουσιάζεσαι ως νεαρός (ή το αντίθετο). Ή και μπορεί να είσαι αυτό που είσαι, σε όλα τα επίπεδα, όπως συμβαίνει με συμμετέχοντες σαν την Chloe, άτομα που μοιάζουν με τον τρόπο τους εντελώς αγνά. Μέσα από ένα παντελώς κατασκευασμένο ψηφιακό περιβάλλον, οι παίχτες συνομιλούν, είτε σε προσωπικά τσατ, είτε σε ομαδικά, είτε σε δοκιμασίες όπου καλούνται να φέρουν εις πέρας διάφορους στόχους. Κερδίζοντας από έπαθλα μέχρι, απλώς, clout.
Το σόου είναι δομημένο εντελώς πάνω στην «ό,τι ανεβαίνει κατεβαίνει, συνήθως δραματικά» λογική της σόσιαλ οικονομίας ισχύος. Οι παίχτες αλληλοψηφίζονται με σειρά συμπάθειας προκειμένου να αναδειχθούν οι δύο πιο δημοφιλείς influencers, οι οποίοι με τη σειρά τους (και πάντα χωρίς φυσικά να συναντηθούν στα αλήθεια) αποφασίζουν ποιος παίχτης θα φάει μπλοκ και θα αποκλειστεί από το παιχνίδι. Υπάρχουν ακόμα διάφορες διασκεδαστικές ανατροπές- η πιο πολλά υποσχόμενη όλων είναι η δυνατότητα του κάθε αποκλεισμένου παίχτη να επισκεφθεί στα αλήθεια όποιο άλλο μέλος του Circle επιθυμεί προτού αποχωρήσει. Εκεί αναγκαστικά οι μάσκες πέφτουν, και την επόμενη μέρα έχει τη δυνατότητα να επιβεβαιώσει ή να εκθέσει τον όποιο παίχτη επιθυμεί, στο αποχαιρετιστήριο βίντεο.
Όμως πέρα από όλα αυτά τα παιχνίδια στρατηγικής και τις αρκετές γνώριμες κοινωνικές δυναμικές (ποιοι παίχτες φλερτάρονται; ποιοι έρχονται κοντά; ποιοι αισθάνονται ασφάλεια δίπλα σε ποιους;), το ένα στοιχείο του Circle που βρίσκω αληθινά καθηλωτικό, με έναν τρόπο σχεδόν υπνωτιστικό, έρχεται να δέσει με όλα όσα αναφέρονται παραπάνω. Έχει να κάνει με το πώς όλα αυτά τα άτομα επικοινωνούν μεταξύ τους.
Μη έχοντας επιλογή της physical συνύπαρξης, τα πάντα τοποθετούνται στην ψηφιακή σφαίρα. Κι όταν λέμε τα πάντα, αυτό συμπεριλαμβάνει από ειλικρινείς τοποθετήσεις μέχρι ξεδιάντροπες απάτες, όλα εκεί πίσω από την ίδια ψηφιακή μονοτονία. Το πώς διάφοροι παίχτες εντοπίζουν τα catfish ανάμεσά τους ή το πώς άλλοι ξεγελιούνται λέει πολλά για τις αντένες του κάθε ατόμου ή ακόμα και το πόσο καλά ένα άλλο άτομο μπορεί να διαβάσει και να προσομοιώσει κοινωνικές συνθήκες και συμβάσεις: Ένα αγόρι στο ρόλο κοριτσιού καταστρέφεται όταν αποτυγχάνει να ονομάσει 5 αγαπημένα προϊόντα φροντίδας προσώπου, αλλά μια γυναίκα στο ρόλο άντρα θριαμβεύει χάρη σε μερικά καλά τοποθετημένα “bro” στο λόγο της ή σε μια κατάλληλη ισορροπία συναισθηματικού και αποστασιοποιημένου λόγου.
Το πώς, δε, όλα αυτά εκφράζονται μέσα από την online lingo, απογειώνει το όλο εγχείρημα σε οριακή vulgar ποίηση των καιρών μας. Οι παίχτες μιλούν δυνατά λέγοντας ό,τι επιθυμούν να εμφανιστεί γραπτά, και η πανταχού παρούσα οντότητα του Circle το πληκτρολογεί στο αντίστοιχο τσατ. Σε μια τόσο ακραία αποτύπωση της online ως της μόνης επικοινωνίας, το επίπεδο της σκέψης από το επίπεδο της έκφρασης διαχωρίζονται με απόλυτη βιαιότητα αφήνοντας κάθε παίχτη σε δύο καταστάσεις.
Η μία, η σωματική, η αληθινή, είναι πλέον το αντίστοιχο του εσωτερικού τους κόσμου, των σκέψεών τους. Εκεί γίνεται όλη η επεξεργασία, φωναχτά για να ακούμε κι εμείς φυσικά. Εκεί λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις, εκεί υπάρχουν όλοι οι χρωματισμοί στην ένταση της φωνής, στην κίνηση του σώματος.
Η άλλη, η ψηφιακή, είναι 100% περφόρμανς, έκφραση. Είναι το αποτέλεσμα της διεργασίας. Εκφράζεται σε μια φωνή πλήρους μονοτονίας: «Circle γράψε σε παρακαλώ — Φιλέεεεεε αποσιωπητικά είμαι εδώ για σένα κεφαλαία κόμμα να ξέρεις ότι πάντα έχεις έναν ώμο να στηριχτείς δυνατό μπράτσο emoji χάσταγκ ΕδώΓιαΤονΜπρο χάσταγκ CircleBros χεράκια που προσεύχονται emoji χεράκια που προσεύχονται emoji». Έχοντας ήδη πραγματοποιήσει κάθε τους συναισθηματική ή λογική διεργασία νωρίτερα, ο τρόπος που τελικά εκφράζονται οι παίχτες καταλήγει σε μια απίστευτα στεγνή αφήγηση σόσιαλ και ψηφιακών στοιχείων, τα οποία χρησιμοποιούνται ως σηματοδότες, ως σημεία στίξης λίγο ως πολύ. Σαν σερβιτόρος που διαβάζει παραγγελία- ή, πιο ταιριαστά, σαν εφαρμογή που εντελώς ψυχρά και αχρωμάτιστα τη μεταφέρει στο κατάστημα.
Το αν κάποιοι από τους παίχτες του Circle είναι τελικά catfish στην ουσία δεν έχει σημασία, γιατί η τελική έκφραση εμπεριέχει πάντοτε περφόρμανς. Κι εμείς βρισκόμαστε σε ιδανική θέση για να παρακολουθήσουμε όλο το θεατρικό: Τη συγγραφή, την πρόβα, την εκτέλεση. Θαυμάζοντας το πώς ένα catfish μπορεί να είναι πιο αγνό και ειλικρινές από κάποιο Αληθινό Άτομο.
Κρίση ταυτότητας εντός της ψηφιακής απομόνωσης; λολ, όπως θα έγραφα -δίχως να γελάω- σε κάποιο τσατ, αντί τελείας.
