Τι σχέση έχει ένας serial killer του 19ου αιώνα με τη Ρόδα των Λούνα Παρκ

Σήμερα θέλω να σας μιλήσω για ένα βιβλίο που ασχολείται με μερικούς αρχιτέκτονες του Σικάγο και διαδραματίζεται τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα. Περιμένετε, μη φεύγετε, μισό να σας εξηγήσω.

Το ‘The Devil in the White City’ του Erik Larson είναι ένα nonfiction βιβλίο που περιγράφει, με μυθιστορηματικό τρόπο, ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την Αμερική και τον κόσμο που συνέβη λίγο πριν την αυγή του 20ου αιώνα και που είναι πολύ πιθανό να μην έχετε ακούσει ποτέ: τη Διεθνή Έκθεση του Σικάγο του 1893. Ταυτόχρονα, αφηγείται τη δράση ενός serial killer που έδρασε στο Σικάγο την εποχή της Διεθνούς Έκθεσης. Καλό ε; Ας πάρουμε τα πράγματα όμως από την αρχή.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ 1893

Οι Διεθνείς Εκθέσεις ξεκίνησαν από το 1851 και το Λονδίνο, ως ένας τρόπος να συγκεντρωθούν στην ίδια πόλη και να παρουσιαστούν όλες οι τελευταίες ανακαλύψεις στην επιστήμη και την τεχνολογία, ενώ ταυτόχρονα να αναδειχθούν οι τέχνες της κάθε χώρας. Η διάρκειά τους ήταν αρκετοί μήνες και οι επισκέπτες τους μετρώνται σε εκατομμύρια. Τεράστιοι αριθμοί, αν αναλογιστεί κανείς τα φτωχά μέσα μεταφοράς της εποχής.

Το 1889 το Παρίσι διοργάνωσε τη δική του Exposition Universelle και κεντρικό της έκθεμα ήταν ο Πύργος του Άιφελ, που χτίστηκε για να γίνει η είσοδος της έκθεσης. Ο Πύργος του Άιφελ ήταν ένα εντυπωσιακό, καινοτόμο κτίριο για την εποχή και αυτό που οδήγησε την Αμερική στην απόφαση να διοργανώσει τη δική της Διεθνή Έκθεση μερικά χρόνια μετά.

Ως τόπος της World’s Columbian Exposition, της Παγκόσμιας Κολομβιανής Έκθεσης δηλαδή, επιλέχθηκε το Σικάγο αντί της Ουάσινγκτον, της Νέας Υόρκης και του Σαιντ Λούις που επίσης διεκδίκησαν τη διοργάνωση. Στόχος της ήταν ο εορτασμός των 400 χρόνων από την άφιξη του Χριστόφορου Κολόμβου στο Νέο Κόσμο και η ανάδειξη της Αμερικής ως ισότιμης (ή ανώτερης) χώρας από εκείνες της Δυτικής Ευρώπης.

Μια περιοχή έκτασης σχεδόν 3 τετραγωνικών χιλιομέτρων γέμισε με 200 προσωρινά κτίρια νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που χτίστηκαν από την αρχή για την έκθεση, με κανάλια και λίμνες να βρίσκονται ανάμεσά τους, με χιλιάδες εκθέματα και κουλτούρες 46 διαφορετικών χωρών να παρουσιάζονται σε αυτά.

Η διεθνής έκθεση του Σικάγο ξεκίνησε (και συνεχίστηκε δηλαδή) με τεράστια προβλήματα και πολλές καθυστερήσεις. Παρότι έφτασε να αναδειχθεί σε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της εποχής για την οποία μιλάμε, ένα σπουδαίο κοινωνικό και πολιτιστικό γεγονός που σήμαινε πολλά για την αρχιτεκτονική, τις τέχνες, την πόλη του Σικάγο και την Αμερικανική βιομηχανία, η World’s Columbian Exposition συνάντησε σχεδόν ανυπέρβλητα εμπόδια.

Ένα από αυτά ήταν πως οι αρχιτέκτονες που σχεδίασαν τα μεγαλοπρεπή κτίρια της Λευκής Πόλης του Σικάγο (όνομα που πήρε από το χρώμα των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των 200 κτιρίων) δεν κατάφεραν, μέχρι και λίγες εβδομάδες πριν το άνοιγμα της έκθεσης, να σχεδιάσουν ένα κτίριο αντίστοιχο με τον Πύργο του Άιφελ, έναν από τους σημαντικότερους στόχους που είχε θέσει από την αρχή η διοργάνωση.

Την κατάσταση έσωσε ο George Washington Gale Ferris Jr., ο οποίο πρότεινε στο διευθυντή της Διεθνούς Έκθεσης Daniel Burnham μια τεράστια ρόδα από ατσάλι, που θα γυρνούσε και θα ανέβαζε τα γεμάτα ανθρώπους βαγόνια της σε ύψος 80 μέτρων. Ναι, αυτή είναι η πρώτη Ρόδα που ξέρουμε από τα λούνα παρκ, η οποία ονομάστηκε προς τιμήν του εφευρέτη της “Ferris Wheel”.

36 βαγόνια που το καθένα χωρούσε 20 άτομα σηκώθηκαν στον αέρα στις 21 Ιουνίου 1983, 50 ημέρες μετά την έναρξη της έκθεσης (είπαμε, τεράστιες καθυστερήσεις). Κάθε επιβαίνοντας πλήρωνε εισιτήριο που κόστιζε 50 cents και η Ρόδα έκανε 2 περιστροφές που διαρκούσαν 20 λεπτά. Η πρώτη περιλάμβανε 6 στάσεις ώστε να γεμίσουν όλα τα βαγόνια και η δεύτερη έκανε το γύρο χωρίς στάση.

Σε καμία περίπτωση όμως η Ρόδα δεν ήταν το μοναδικό σπουδαίο γεγονός της World’s Columbian Exposition. Το κοινό της Αμερικής για πρώτη φορά μπορούσε να αγοράσει δίσκους ζωοπραξισκοπίου (σκεφτείτε το κάτι σαν τους δίσκους του view-master, το ζωοπραξισκόπιο ήταν ένας πρόδρομος του κινηματογράφου), να περιηγηθεί σε εκθέματα ιθαγενών της Αμερικής, Εσκιμώων και Βίκινγκ, να μετακινηθεί με τον πρώτο κυλιόμενο διάδρομο, να θαυμάσει τα 3 αντίγραφα των πλοίων του Χριστόφορου Κολόμβου σε πραγματικό μέγεθος, να παρακολουθήσει το εντυπωσιακό σόου της Άγριας Δύσης που έστησε ο Buffalo Bill έξω ακριβώς από το χώρο της έκθεσης, να ακούσει Ουαλική και Ινδονησιακή μουσική, να δοκιμάσει νέα προϊόντα που έκαναν το ντεμπούτο τους στο Σικάγο όπως η τσίχλα Juicy Fruit. Α και να παρακολουθήσει, ω ναι, χορό της κοιλιάς, ακούγοντας τον κλασικό σκοπό που ίσως ξέρετε ως ‘Τραγούδι του γητευτή φιδιών’, σύνθεση που παίχτηκε πρώτη φορά στην έκθεση.

Εδώ είχαμε και μια πρώτη μεγάλη νίκη του εναλλασσόμενου ρεύματος, αφού τελικά αυτός ο τρόπος ηλεκτροδότησης επιλέχθηκε για τη φωταγώγηση της Διεθνούς Έκθεσης. Το Κτίριο Ηλεκτρισμού, ένα από τα 200 της έκθεσης, φιλοξένησε μεταξύ άλλων και μερικές από τις ανακαλύψεις του Τόμας Έντισον, το κινητοσκόπιο, τον προβολέα, τον σεισμογράφο, το εκκολαπτήριο αυγών κότας και τον ηλεκτρικό τηλέγραφο. Ντεμπούτο έκαναν ακόμα: τα αναμνηστικά νομίσματα, τα Quaker Oats, η ηλεκτρική κουζίνα με αυτόματο πλυντήριο πιάτων, μια μηχανή για τύπωμα βιβλίων σε braille, το σπρέι, το έτοιμο μείγμα για πανκέικ, ο Όρκος Αφοσίωσης στη σημαία της Αμερικής.

Η World’s Columbian Exposition άνοιξε επίσημα τις πόρτες της την 1η Μαΐου 1983 και ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, με περισσότερα από 27,000,000 επισκέπτες να φτάνουν σε αυτή από κάθε άκρη της Αμερικής και του κόσμου. Το ρεκόρ προσέλευσης για 1 ημέρα ήταν οι 751,026 επισκέπτες της 9ης Οκτωβρίου, την “Ημέρα του Σικάγο”, κατά την οποία η έκθεση γιόρτασε την επέτειο της καταστροφικής φωτιάς του 1871 που έκαψε ένα τεράστιο κομμάτι της πόλης και άφησε το ⅓ των κατοίκων της στο δρόμο.

Ο SERIAL KILLER ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ

Το ίδιο διάστημα όμως που οι χιλιάδες εργάτες της World’s Columbian Exposition προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν τα εκατοντάδες εκθέματα, στο Σικάγο έδρασε ένας από τους πιο διαβόητους δολοφόνους της Αμερικής, ο H.H. Holmes.

9 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα χέρια του Dr. Henry Howard Holmes. Ή τουλάχιστον τόσοι ήταν αυτοί των οποίων οι θάνατοι επιβεβαιώθηκαν, αφού λέγεται πως πιθανά ο αριθμός των ανθρώπων που σκότωσε ο Holmes να φτάνει και σε τριψήφιο αριθμό.

Ο απατεώνας, δίγαμος και serial killer Holmes έδρασε μέσα στην καρδιά της πόλης του Σικάγο, μόλις 5 χιλιόμετρα από το χώρο που φιλοξενήθηκε ο Διεθνής Έκθεση. Σκότωσε την πλειοψηφία των θυμάτων του στο κτίριο που είχε χτίσει, το οποίο ονόμασε Ξενοδοχείο της Διεθνούς Έκθεσης αν και δε λειτούργησε ποτέ ως ξενοδοχείο. Ένα κτίσμα γεμάτο μυστικά περάσματα και κρυψώνες, που ο δολοφόνος σχεδίασε μόνος του και έχτισε προσλαμβάνοντας και απολύοντας συνεχώς δεκάδες διαφορετικούς εργάτες, ώστε να μη γνωρίζει κανείς τι ακριβώς βρίσκεται στο εσωτερικό του.

Έχοντας γίνει το αντικείμενο τουλάχιστον 50 διαφορετικών μηνύσεων από ανθρώπους στους οποίους ο απατεώνας Holmes χρωστούσε χρήματα, συνελήφθει για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1894. Παρότι δεν έμεινε για πολύ στη φυλακή, ο θάνατος του συνεργάτη του Benjamin Pitezel και η εξαφάνιση 3 παιδιών που ο Holmes είχε υπό την επιτήρησή του έκαναν τον Frank Geyer, ντετέκτιβ της αστυνομίας της Φιλαδέλφεια να ξεκινήσει μια εις βάθος έρευνα των γεγονότων.

ΤΟ ‘THE DEVIL IN THE WHITE CITY’

Ο συγγραφέας Erik Larson είναι γνωστός για τα ιστορικά nonfiction έργα του εδώ και χρόνια. Το ‘Dead Wake’ που αφορά το υπερωκεάνιο Λουζιτάνια κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος με τον τίτλο ‘Βουβό κύμα’, ενώ το ‘In the Garden of Beasts’ που μιλά την άνοδο του Τρίτου Ράιχ είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο αλλά έχει πια εξαντληθεί.

Σε αυτό εδώ το έργο, ο Larson ασχολείται με 2 γεγονότα που συνέβησαν το ίδιο διάστημα στην πόλη του Σικάγο και καταφέρνει από την αρχή να εμπλέξει τον αναγνώστη στην αφήγησή του. Και μπορεί τα γεγονότα να είναι πραγματικά, αλλά η φωνή του συγγραφέα είναι καθαρά μυθιστορηματική και, τουλάχιστον για μένα, συναρπαστική.

Ο συγγραφέας επικεντρώνεται σε 2 από τα πρόσωπα της ιστορίας. Παρακολουθεί την πορεία των εγκληματικών ενεργειών και δολοφονιών ενός serial killer μιλώντας για τον ίδιο τον H.H. Holmes και την πορεία προς τη μεγαλειώδη World’s Columbian Exposition μέσα από τα μάτια των αρχιτεκτόνων που εργάστηκαν για να τη φέρουν εις πέρα και ειδικά τον διευθυντή των εργασιών Daniel Burnham, έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες που ανέδειξε η Αμερική. Δεν είναι ακριβώς ένα ιστορικό βιβλίο, δεν είναι ακριβώς ένα έργο της true crime λογοτεχνίας, είναι κάτι που συνδέει αυτά τα 2 διαφορετικά αλλά γειτονικά είδη.

Τα  κεφάλαια των 2 ξεχωριστών ιστοριών διαδέχονται το ένα το άλλο, μετατοπίζοντας την πλοκή από τις πυρετώδεις προετοιμασίες για την έκθεση στην όλο και με περισσότερο θράσος δράση του Holmes και δίνοντας μια αμιγώς κινηματογραφική ροή στην πλοκή. Τα γεγονότα που περιγράφει ο Larson είναι ασυνήθιστα και ενδιαφέροντα από μόνα τους, αλλά η περιγραφή τους ρίχνει τον αναγνώστη ακόμη πιο βαθιά στις σελίδες του βιβλίου. Δεν είναι πάντως τυχαίο πως το ‘The Devil in the White City’ ετοιμάζεται να γίνει ταινία από τον Martin Scorsese και την εταιρία παραγωγής του Leonardo DiCaprio.

Το βιβλίο δε θα σας μάθει απλά πράγματα που δεν ξέρετε, κάτι που περιμένουμε λίγο πολύ από κάθε nonfiction βιβλίο που πέφτει στα χέρια μας. Θα σας ψυχαγωγήσει με τον τρόπο που μόνο ένα καλό ανάγνωσμα μπορεί να πετύχει, χρησιμοποιώντας όμως όχι τη φαντασία του συγγραφέα αλλά στοιχεία από εφημερίδες, αστυνομικές αναφορές, γράμματα και ημερολόγια των ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα και παρουσιάζονται στο βιβλίο. Στοιχεία που ο Larson φροντίζει να παρουσιάσει με τρόπο που να κάνει τον αναγνώστη να αναρωτηθεί αν αυτό που διαβάζει είναι όντως πραγματικότητα.

Το ‘The Devil in the White City’ μεταφράζεται στα ελληνικά αυτόν τον καιρό από τις Εκδόσεις Διόπτρα και θα κυκλοφορήσει τους επόμενους μήνες με τον τίτλο ‘Ο διάβολος στη λευκή πόλη’.