Η ‘Ευνοούμενη’ του Γιώργου Λάνθιμου επιτέλους στις αίθουσες

Σε δύο μόλις αίθουσες κυκλοφορεί η πολυναμενόμενη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου πριν γίνει διαθέσιμη σε ευρεία κυκλοφορία την επόμενη βδομάδα, οπότε όσοι και όσες το δοκιμάσετε αυτό το τρίημερο, μην το αφήσετε για τελευταία στιγμή.

Οι κριτικές της εβδομάδας, ξεκινώντας με την ταινία για την οποία γράφουμε και διαβάζουμε από το περασμένο καλοκαίρι:

H Ευνοούμενη ****

(“The Favourite”, Γιώργος Λάνθιμος, 1ω59λ)

Καστ: Έμμα Στόουν, Ολίβια Κόλμαν, Ρέιτσελ Βάις, Νίκολας Χουλτ, Μαρκ Γκάτις

Η προηγούμενη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου: Ο “Θάνατος του Ιερού Ελαφιού”, πολύ καλό ως μια πιο εσωτερικού τύπου επιστροφή προς “Κυνόδοντα”, αλλά ταυτόχρονα με μεγάλη χαρά θα βλέπαμε τον Λάνθιμο να κινείται προς κάτι φρέσκο.

H καινούρια: Αυτό το φρέσκο που λέγαμε. Ταινία εποχής για τα παιχνίδι ισχύος γύρω από τον αγγλικό θρόνο στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν η δούκισσα Σάρα (Ρέιτσελ Βάις) και ξαδέρφη της Άμπιγκεϊλ, ξεπεσμένη ευγενής (Έμμα Στόουν) αντιμάχονται για την εύνοια της βασίλισσας Άννας (Ολίβια Κόλμαν).

Και πώς είναι: Να πω σπαρταριστό; Σε μια καριέρα γεμάτη ‘σημαντικά επόμενα βήματα’ ο Λάνθιμος πετυχαίνει εδώ το μεγαλύτερο, επανατοποθετώντας την ουσία του στυλ του σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, ένα σκηνικό εποχής, μια ιστορία βασισμένη σε αληθινά πρόσωπα. Πραγματοποιώντας αυτή τη μετακίνηση, κατορθώνει ενδεχομένως να εστιάσει και στα στοιχεία που αποτελούν τη βάση της αισθητικής του, πίσω και από τις παγωμένες ανθρώπινες φιγούρες: Το αποστασιοποιημένα σουρεαλιστικό του χιούμορ βρίσκει ως απρόσμενα ταιριαστό νέο χώρο δράσης ένα παλάτι του 18ου αιώνα, όπου ο παραλογισμός ούτως ή άλλως καταπνίγει το ρεαλισμό ως έννοια.

Ο Λάνθιμος καδράρει τις τεράστιες, λεπτομερείς, πλούσιες αίθουσες με ευρείς φακούς, πολλές φορές σε ακραίο βαθμό, αφήνοντας τους ανθρώπους ασήμαντες, μηδαμινές υπάρξεις μέσα σε αυτές. Ευγενείς μοιάζουν περιθωριοποιημένες καρικατούρες μες στα όρια του παλατιού τους, μια άμαξα παίρνει απότομη στροφή μες στα όρια του κάδρου. Είναι σαν τα πάντα να αποτελούν εξωφρενικά μονόπρακτα δωματίου ακόμα κι όταν βρισκόμαστε σε εξωτερικούς χώρους, κάτι που ισχύει και για τις απολαυστικές συναντήσεις της Σάρα με την Άμπιγκεϊλ, όπου η μεταξύ τους εχθρική ένταση αποτυπώνεται σε ασκήσεις σκοποβολής αιματηρών, συχνά, αποτελεσμάτων.

Τα θέλω και οι εμμονές των τριών ηρωίδων επηρεάζουν έναν ολόκληρο λαό έξω από τα τείχη των ανακτόρων, με τις πληροφορίες για τον έξω κόσμο να φτάνουν στα αυτιά μας μέσα από κάποια πολιτική διαπραγμάτευση ως υποσημείωση ερωτικών παιχνιδιών δύναμης. Ο λαός δεν υφίσταται, είναι μια μακρινή ιδέα. Αυτοί εδώ οι ευγενείς ζουν το δικό τους παράλογο παιχνίδι του στέμματος, και η ιστορία τους στα χέρια του Λάνθιμου είναι η σπαρταριστή σάτιρα που αξίζει να είναι. Η μαύρη κωμική καρδιά της weird περιόδου του σκηνοθέτη επιβεβαιώνεται εδώ με τρόπο αναπάντεχο, ερχόμενη στο προσκήνιo.

Η “Ευνοούμενη” είναι ένα φιλμ αστείο (όχι αστείο όπως είναι ‘αστείες’ οι περισσότερες Σημαντικές Κωμωδίες της σημερινής τηλεόρασης, αστείο όπως είναι αστείο το “Arrested Development” ή το “Seinfeld”) και επιτρέπει στον Λάνθιμο να επανατοποθετήσει τις αισθητικές του σταθερές σε ένα παντελώς νέο πλαίσιο. (Το δίδυμο των σεναριογράφων Ντέμπορα Ντέιβις και Τόνι ΜακΝαμάρα έχει προϋπηρεσία στην τηλεοπτική βρετανική κωμωδία.) Το σύνολο λειτουργεί κι αυτό το φαινομενικό παιχνίδι απέναντι στο προφανές βοηθάει και τις τρεις πρωταγωνίστριες να εκτοξευθούν σε αυτό δυναμικά ντελιριακό queer παιχνίδι σεξουαλικής ισχύος: Η Έμμα Στόουν σε κρυφά κόντρα ρόλο δείχνει στον Littlefinger πώς γίνεται και αποκαλύπτει πτυχές που πραγματικά δεν υποπτευόμουν πως διέθετε ως ερμηνεύτρια, η Κόλμαν παίρνει έναν αβανταδόρικο ρόλο και τον παίζει στα όριά του χωρίς να γίνεται χάρτινη, η Βάις κουβαλά μια συναρπαστική masculine ενέργεια μέσα στην αβεβαιότητά της.

«Πάμε να πυροβολήσουμε κάτι». Πράγματι.

Μια σκηνή που μου έμεινε στο μυαλό: Γέλαγα και διασκέδαζα σε όλη τη διάρκεια της ταινίας κι αργότερα στην πορεία της μέρας σκεφτόμουν διαρκώς μεμονωμένες στιγμές και γελούσα. Υπάρχει μια σκηνή ενός παντελώς γελοίου καρτουνίστικου χορού μπροστά στο θρόνο, που όσο τον κοιτάμε γίνεται και πιο γελοίος. Η κάμερα κάποια παρατά τα μίκι μάους και στρέφεται στην βασίλισσα Άννα η οποία κοιτάει αποσβολωμένη επειδή εμφανώς βρίσκεται εκείνη τη στιγμή κάπου αλλού, σκέφτεται όσα έχουν πάει λάθος. Η κάμερα την κοιτάζει επίμονα καθώς είναι έτοιμη να βουρκώσει, η ένταση κυριαρχεί, η Άννα διατάζει να διακοπεί το show. Η κάμερα επιστρέφει πίσω, σα να είχε ξεχάσει τι μας έδειχνε πριν. Οι χορευτές όχι απλά τόση ώρα χορεύουν, αλλά βρίσκονται και στο μέσο της πιο γελοίας πιθανής πόζας. Η Ολίβια Κόλμαν σπαράζει, κι εμείς έχουμε λυθεί στο γέλιο.

Βελούδινο Πριόνι **1/2

(“Velvet Buzzsaw”, Νταν Γκιλρόι, 1ω52λ)

Καστ: Τζέικ Τζίλενχαλ, Τόνι Κολέτ, Ρενέ Ρούσο, Τζον Μάλκοβιτς

H προηγούμενη ταινία του Νταν Γκίλροϊ ήταν το “Roman J. Israel, Esq.” για το οποίο ο Ντενζέλ Ουάσινγκτον προτάθηκε για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου όμως το φιλμ που οι περισσότεροι θα διατηρούν ως σημείο αναφοράς είναι το προ 4ετίας ντεμπούτο του, “Nightcrawler”, επίσης με τον Τζέικ Τζίλενχαλ ως πρωταγωνιστή. Εκείνο, ένα φιλμ με αναπάντεχα ισχυρή ομάδα φανς να την ακολουθεί, εξερευνούσε την σχέση της ανήθικης άσκησης ενός επαγγέλματος με τις απαιτήσεις καταναλωτισμού που το συνοδεύουν, κι αν και το “Πριόνι” διαδραματίζεται στο χώρο της τέχνης, οι θεματικές είναι παρεμφερείς. Είναι αρκετά πηγμένο σε πληροφορία και “συμβάντα” αλλά σε πολύ γενικές γραμμές αφορά την ανακάλυψη έργων τέχνης και την εμφάνιση μιας μεταφυσικής δύναμης που εκδικείται όσους εκμεταλλεύονται αυτά και την τέχνη γενικότερα για δικό τους κέρδος.

Μπορείς απλά να νιώσεις την ποσότητα των in-jokes που φεύγουν πάνω από το κεφάλι σου παρακολουθώντας την ταινία, η οποία εμφανέστατα βασίζεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και καταστάσεις μιας καλλιτεχνικής Σκηνής για να κάνει κάποιες γενικότερες παρατηρήσεις για τη σύγχρονη σχέση τέχνης και εμπορίου. Είναι γεμάτο σεξ και σάτιρα και παλαβές εξάρσεις, με τον Τζίλενχαλ πρώτο βιολί να αγκαλιάζει και πάλι την παράνοια με μια από Εκείνες Τις Ερμηνείες Του (τον απολαμβάνω πάντοτε, αλλά το πόσο άφοβα παίζει ρόλους σαν αυτόν ή εκείνον του “Okja”, τον κάνει ακόμα πιο αγαπημένο σταρ) παίζοντας έναν κριτικό τέχνης ονόματι Μορφ. ΜΟΡΦ. Η ταινία φωνάζει, διασκεδάζει, και μας ξεναγεί σε έναν χώρο τον οποίον μοιάζει να απεχθάνεται αλλά και λίγο ενοχικά να απολαμβάνει. Δεν είναι η πιο αποτελεσματική σάτιρα που έχουμε δει ποτέ. Έχει τις στιγμές της, κερδίζει πόντους για το πόσο φευγάτη είναι σε σημεία, αλλα ίσως έπρεπε να είναι ακόμα πιο περίεργη για να λειτουργήσει απόλυτα.

*Η ταινία streamάρει από την 1η Φεβρουαρίου στο Netflix.

Η Θετική Πλευρά της Ζωής **

(“The Upside”, Νιλ Μπέργκερ, 2ω6λ)

Καστ: Μπράιαν Κράνστον, Κέβιν Χαρτ, Νικόλ Κίντμαν

O σκηνοθέτης του “Limitless” διασκευάζει στις ΗΠΑ το τεράστιο ευρωπαϊκό χιτ των αρχών των ‘10ς, “Άθικτοι”, για λόγους που υποθέτω καταλαβαίνουμε. Η Γαλλική δραμεντί του ‘11 είχε αποτελέσει απρόσμενο εμπορικό σουξέ μαζεύοντας βραβεία και γενική αποδοχή, και το Χόλιγουντ φυσικά κάτι τέτοια δεν τα αφήνει να πέσουν κάτω. Στην πρωτότυπη ταινία ένας αριστοκράτης μένει σε αναπηρικό καροτσάκι και προσλαμβάνει έναν νεαρό άντρα των προαστίων, οι δυο τους είναι εντελώς διαφορετικοί αλλά, έκπληξη, θα διδάξουν πολλά ο ένας στον άλλον.

Στους κεντρικούς ρόλους βλέπουμε πλέον τον Μπράιαν Κράνστον, ο οποίος συνεχίζει απλά να μη μπορεί να σταυρώσει κάποιον πολύ δυνατό κινηματογραφικό ρόλο, και τον Κέβιν Χαρτ (που πρόσφατα βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα με αφορμή το ενδεχόμενο να παρουσιάσει τα Όσκαρ και κάποια παλιότερα ομοφοβικά του αστεία), ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ερμηνευτικά το καλύτερο κομμάτι της ταινίας. Η ταινία είναι απόλυτα πιστή στο πρωτότυπο μέχρι και στην τελευταία νότα, με τον Μπέργκερ να διατηρεί απόλυτα και τομ ανάλαφρα ευχάριστο τόνο όταν αντιμετωπίζει δύσκολα ζητήματα. Πριν λίγα χρόνια είχε βγει στις αίθουσες ένα αργεντίνικο ριμέικ με απλά σπουδαίο ελληνικό τίτλο το “Λατίνοι και Άθικτοι”. Κρίμα που το “Upside” δεν μεταφράστηκε ως “Χολιγουντιανοί και Άθικτοι” για να κλείσει έτσι θριαμβευτικά αυτό τον κύκλο των επανεκτελέσεων.

Επίσης προβάλλονται

Αποδημητικά Πουλιά ***

(“Pájaros de verano / Birds of Passage”, Κριστίνα Γκαλέγκο, Τσίρο Γκέρα, 2ω5λ)

Δύο οικογένειες ιθαγενών στο ερημικό τοπίο της Κολομβίας συγκρούονται όταν η νεότερη γενιά εμπλέκεται στη διακίνηση ναρκωτικών στα ‘70s. Η ταινία, από το τιμ της “Αγκαλιάς του Φιδιού”, απλώνει την αφήγησή της σε κεφάλαια που διατρέχουν τις δεκαετίες, ολοκληρώνοντας έτσι ένα πορτρέτο πάνω στη σύγκρουση γενεών και του μοντερνισμού με την παράδοση. Μίξη μαφιόζικου έπους με γουέστερν εικονογραφία, το φιλμ είναι ιδιαίτερα δυνατό όταν αφοσιώνεται στα παραδοσιακά στοιχεία που χάνονται, διαβρώνονται. Η αίσθηση αυθεντικότητας είναι ισχυρή και ενισχύει κάθε στοιχείο βίας και σκληρής ομορφιάς, σε αυτό το αργόσυρτο, επιβλητικό έπος που δεν επαναστατεί αλλά αποτελεί σίγουρη σινεφιλική πρόταση. Άνοιγμα του Δεκαπενθήμερου των Σκηνοθετών στις περσινές Κάννες.

Σέρλοκ Χολμς & Δρ. Γουάτσον *

(“Holmes & Watson”, Έταν Κόεν, 1ω30λ)

O Γουιλ Φέρελ κι ο Τζον Σ. Ράιλι είναι απλά υπερβολικά καλοί ηθοποιοί κι οι δύο για να αφήσουν μια ταινία να γίνει παντελώς αδιάφορη οπότε είναι σχεδόν σοκαριστικό το πόσο λίγο αστεία είναι αυτή η συνεργασία τους. Κωμικά άνευρο σχεδόν-spoof πάνω στον του Σέρλοκ Χολμς (και κυρίως τις πιο μοντερνιστικές ανατυπώσεις του μύθου του, από τις τηλεοπτικές διασκευές του BBC και του CBS μέχρι τις ταινίες με τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ), θα είχε πολύ περισσότερα να κερδίσει αν έγερνε ολοκληρωτικά πάνω σε μια “Scary Movie” προσέγγιση. Τώρα στέκεται αμήχανα στη μέση, χαραμίζοντας τόσο τον Ρέιφ Φάινς (ο οποίος μοιάζει να γύρισε τον ρόλο του στο διάλειμμα γυρισμάτων κάποιας άλλης ταινίας) όσο και το ιδιοφυές κεντρικό του δίδυμο.

Flashback (“Backtrace”, Μπράιαν Μίλερ, 1ω32λ). Ο μόνος επιζών μιας βίαιης ληστείας απαγάγεται από μυστηριώδη ομάδα που του παρέχει πειραματικό φάρμακο με σκοπό να θυμηθεί που έκρυψε τα λεφτά. Ληστής (Μάθιου Μοντίν) εναντίον αστυνόμου (Συλβέστερ Σταλόνε) σε περιπέτεια της σειράς.

Τοσοδούλικα 2: Η Περιπέτεια στην Άκρη του Κόσμου (“Minuscules 2: Mandibles From Far Away”, Ελέν Ζιρό, Τομάς Ζαμπό, 1ω32λ). Ο χειμώνας φτάνει κι ο ανεφοδιασμός ξεκινάει, όμως στη διάρκεια της προετοιμασίας μια μικρή πασχαλίτσα παγιδεύεται σε ένα δέμα με προορισμό την Καραϊβική. Μεταγλωτισμένη ταινία κινουμένων σχεδίων.

Μη Με Αγγίζεις (“Touch Me Not”, Αντίνα Πιντίλιε, 2ω5λ). H Χρυσή Άρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου σπάει τα όρια ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη μυθοπλασία όπως κι ανάμεσα στους χαρακτήρες και τη σκηνοθέτη τους, εξερευνώντας τις πολλές πτυχές της σεξουαλικότητας, της οικειότητας, της ομορφιάς, της κανονικότητας. Προβάλλεται στο πλαίσιο της σειράς προβολών “Η Προκλητική Γοητεία της Γυναικείας Ματιάς” του WIFT GR, την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου στις 17.00 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, ακολουθεί συζήτηση με τη σκηνοθέτη Αντουανέτα Αγγελίδη και τη θεωρητικό κινηματογράφου Ρέα Βαλντέν.

Παίζεται ακόμα

Μια ταινία που ήδη παιζόταν στις αίθουσες και αξίζει να δεις αν την έχασες.

H Dilili στο Παρίσι ***1/2

(“Dilili à Paris”, Μισέλ Οσελό, 1ω35λ)

Στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, ένα μικρό κορίτσι της φυλής Κανάκ έχοντας έρθει στη μεγάλη πόλη από τη Νέα Καληδονία, συμμαχεί με ένα φίλο της για να βρουν ποιοι κρύβονται πίσω από μια σειρά απαγωγών μικρών κοριτσιών. Είναι μια τολμηρή ακροβασία ανάμεσα στο παιδικό παραμύθι και σε έναν αληθινά σκοτεινό υπόγειο τόνο από τον υπέροχο σκηνοθέτη των ταινιών “Κιρίκου και η Μάγισσα” και “Αζούρ και Ασμάρ”.