The Handmaid’s Tale: Το σημαντικότερο βιβλίο του 2017 εκδόθηκε το 1985
- 3 ΜΑΙ 2017
Με το πρώτο 1/3 της χρονιάς να περνά, το πιο ενδιαφέρον πράγμα που συνέβη αυτούς τους 4 μήνες του 2017 είναι το πως ένα δυστοπικό βιβλίο του 1985 είναι το μέχρι στιγμής φετινό mega bestseller για το οποίο μιλάνε όλοι.
Υπάρχει μια συγκυρία γεγονότων που εξηγούν την εκτίναξη της δημοφιλίας του ‘The Handmaid’s Tale’ τον τελευταίο καιρό: Η εκλογή του Donald Trump στην Αμερική, η τηλεοπτική μεταφορά που ετοίμαζε το Hulu, το Women’s March του Ιανουαρίου, το όλο και αυξανόμενο στάτους της Margaret Atwood. Πέρα από όλα αυτά όμως, το μυθιστόρημα της συγγραφέα είναι μια συγκλονιστική ματιά σε έναν κόσμο που πλέον δε μοιάζει τόσο απόμακρος από τον δικό μας, όσο ίσως πριν μερικά χρόνια.
Το ‘The Handmaid’s Tale’ (‘Η ιστορία της πορφυρής δούλης’, 1989, Εκδόσεις Εστία) μας πηγαίνει στη Gilead, τη χώρα που έχει πάρει τη θέση της Αμερικής, μια θεοκρατία βγαλμένη από τη μίξη του Πουριτανισμού του 16ου και 17ου αιώνα, τον συντηρητισμό της Αμερικής απέναντι στις γυναίκες στα χρόνια του Ronald Reagan, και τα θεοκρατικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής στη δεκαετία του ‘80, με μια πρέζα μεσαιωνικού σκοταδισμού για νοστιμιά. Η Gilead διοικείται από μια δικτατορία λίγων που έχει γυρίσει τη χώρα εκεί ακριβώς, στο Μεσαίωνα.
It’s strange to remember how we used to think, as if everything were available to us, as if there were no contingencies, no boundaries; as if we were free to shape and reshape forever the ever-expanding perimeters of our lives. I was like that too, I did that too. Luke was not the first man for me, and he might not have been the last. If he hadn’t been frozen that way. Stopped dead in time, in mid-air, among the trees back there, in the act of falling.
Σε αυτό το καθεστώς οι γυναίκες έχουν χάσει κάθε δικαίωμα. Τους απαγορεύεται να διαβάζουν, να γράφουν, να περπατούν μόνες, να συναντούν τα βλέμματα άλλων ανθρώπων, να δημιουργούν οποιασδήποτε μορφής σχέση. Φορούν κόκκινα φορέματα και λευκά καπέλα, για να κρύβουν τα πρόσωπα τους. Περπατούν αργά και σταθερά, δεν κοιτάζουν παρά μόνο μπροστά, ζουν την ίδια καθημερινότητα ξανά και ξανά. Τα πολύχρωμα, διαφορετικά ρούχα έχουν καεί, ο γραπτός λόγος σε όλες του τις μορφές έχει απαγορευτεί, τα προϊόντα ομορφιάς είναι πια κάτι αδιανόητο. Μια κρέμα χεριών είναι απαγορευμένη, επικίνδυνη και παράξενα συναρπαστική.
Με τη χώρα να μαστίζεται από υπογεννητικότητα, ζευγάρια της ανώτερης τάξης της Gilead, που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά, παίρνουν γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία για να ζήσουν μαζί τους. Αυτές οι γυναίκες ονομάζονται handmaids και μοναδικός τους σκοπός είναι να δώσουν στον άντρα ένα παιδί. Λειτουργούν σα μηχανές, κάτω από την εποπτεία των συζύγων, χωρίς καμία ελευθερία. Δεν υπάρχουν συναισθήματα στην όλη πράξη, κάθε μορφή σεξουαλικότητας ή έρωτα είναι παράνομη.
Οι γυναίκες έχουν περιορισμένες ευκαιρίες να συλλάβουν παιδί. Αν τα καταφέρουν, θα μεταφερθούν στη φροντίδα ενός άλλου άντρα αφού γεννήσουν και η διαδικασία θα ξεκινήσει από την αρχή. Αν όχι, τότε μια διαφορετική μοίρα τους περιμένει.
Νέοι τίτλοι, σημάδια που η Gilead έχει μοιράσει στους πολίτες της, χωρίζουν τους ανθρώπους σε κατηγορίες. Aunts, Guardians, Wives, Marthas, Commanders, Econowives, Unwomen, Eyes, στρατιωτάκια της κοινής για όλους καταπίεσης. Πίσω από το σκληρό προσωπείο του καθεστώτος ανθεί ένας σκοτεινός κόσμος γεμάτος ψιθύρους, μυστικά, μαύρη αγορά, κρυφά κλαμπ, απόρρητες πληροφορίες. Και μια φράση που κρύβεται στην καρδιά του ‘The Handmaid’s Tale’: Nolite te bastardes carborundorum.
You’ll have to forgive me. I’m a refugee from the past, and like other refugees I go over the customs and habits of being I’ve left or been forced to leave behind me, and it all seems just as quaint, from here, and I am just as obsessive about it. Like a White Russian drinking tea in Paris, marooned in the twentieth century, I wander back, try to regain those distant pathways; I become too maudlin, lose myself. Weep. Weeping is what it is, not crying. I sit in this chair and ooze like a sponge.
Κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι μια ανώνυμη γυναίκα, η Offred. Το όνομα που έχει σημαίνει “η του Fred”, παίρνει δηλαδή το όνομα του άντρα στον οποίο ανήκει. Η Offred μένει απομονωμένη στην έπαυλη του. Μόνη της έξοδος τα ψώνια με την Ofglen, το επίσημο ταίρι της στα μαγαζιά που πλέον δεν έχουν ονομασίες αλλά ξεχωρίζουν μόνο από τις πινακίδες τους που έχουν εικόνες των όσων πουλάνε. Γάλα και μέλι στην πινακίδα κάποιου, κρέας στην πινακίδα ενός άλλου.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ
Η μεγάλη βίβλιος του Stephen King
Η Offred αφηγείται την ιστορία της. Προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο στον οποίο βρίσκεται, να ανακαλύψει ποια θα ήταν η σωστή αντίδραση απέναντι στο καθεστώς. Μοιράζεται τα συναισθήματα της, εκφράζει τους φόβους της, αναρωτιέται για τα κομμάτια της ίδιας της της μνήμης. Ζει τη δική της επανάσταση στα στενά όρια των αυστηρών κανόνων της Gilead.
Τα μπρος πίσω της ιστορίας δίνουν σχήμα και στο παρελθόν, αν και η Atwood δεν ασχολείται ποτέ με το να μας εξηγήσει το πως φτάσαμε ως εδώ, τι συνέβη και περάσαμε από την Αμερική στη Gilead μέσα σε μερικά χρόνια. Η ιστορία που έχει να πει όμως η συγγραφέας είναι σπουδαία χωρίς να χρειάζεται καν να χτίσει τα θεμέλια του κόσμου της.
Night falls. Or has fallen. Why is it that night falls, instead of rising, like the dawn? Yet if you look east, at sunset, you can see night rising, not falling; darkness lifting into the sky, up from the horizon, like a black sun behind cloudcover. Like smoke from an unseen fire, a line of fire just below the horizon, brushfire or a burning city. Maybe night falls because it’s heavy, a thick curtain pulled up over the eyes. Wool blanket. I wish I could see in the dark, better than I do.
Άλλωστε ο χρόνος στο βιβλίο της Atwood δεν έχει σημασία. Η καθημερινότητα του κόσμου που έχει πλάσει μένει σταθερή, μόνο οι σκέψεις της Offred είναι αυτές που αλλάζουν. Γυρνούν στο παρελθόν, εκεί που στέκεται περισσότερο στις αλληλεπιδράσεις με τους ανθρώπους της, το πράγμα που για αυτήν έχει αλλάξει περισσότερο από όλα, το κενό που έχει δημιουργηθεί εκεί όπου υπήρχε συναίσθημα, κατανόηση, αγάπη. Θυμάται τη μητέρα της, τον άντρα της, το κοριτσάκι της, τη φίλη της Moira. Μιλά για τον έρωτα όπως ήταν πριν από όλα αυτά.
Η ιστορία μοιάζει σε σημεία της σαν ένα μυθιστόρημα γραμμένο τον 18ο αιώνα και η Margaret Atwood μοιάζει μια μοντέρνα Jane Austen. Τα μακριά φορέματα, τα κεριά, τα απλά φαγητά, οι ψίθυροι των ανθρώπων. Είμαστε στο δυστοπικό μέλλον και ταυτόχρονα στο παρελθόν, σε μια συνάντηση των timelines που μοιάζει παράταιρη και όλο και πιο ανησυχητική όσο προχωρά το βιβλίο. Μέσα από αυτή τη σύγκρουση το μυθιστόρημα έρχεται αντιμέτωπο με την πατριαρχία και αποτελεί, παρότι η ίδια η συγγραφέας αποφεύγει να χρησιμοποιήσει τον όρο, ένα σημαντικό φεμινιστικό έργο.
Η συγγραφέας έχει καταφέρει με εξαιρετικό τρόπο να πλάσει έναν ολοζώντανο εφιάλτη. Ο τρόπος που περιγράφει η Offred τον κόσμο της, η εναλλαγή των απάνθρωπων πράξεων βίας με τις σκοτεινές στιγμές ανθρωπιάς που αφηγείται, όλα τρομάζουν με το πόσο κοντινά μοιάζουν σε μας. Υπάρχει απαγόρευση των βιβλίων, κίτρινα αστέρια για τους Εβραίους, ένα θεοκρατικό, καταπιεστικό, βάναυσο καθεστώς. Ποτέ η δυστοπία δεν ήταν τόσο πραγματική.
From behind one of the doors comes laughter, a man’s and also a woman’s. It’s a long time since I’ve heard that.
BONUS
To “Nolite te bastardes carborundorum” έγινε τον περασμένο Γενάρη ένα από τα σημαντικότερα συνθήματα του Women’s March, μιας από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις στην ιστορία της Αμερικής, την επόμενη ημέρα της ορκωμοσίας του Donald Trump.
Δείτε το trailer του ‘The Handmaid’s Tale’ του Hulu, στο οποίο πρωταγωνιστεί η Elisabeth Moss.
Διαβάστε τις φήμες που θέλουν την Atwood να ετοιμάζει ένα sequel στο βιβλίο της.
Διαβάστε το πρόσφατο προφίλ του New Yorker για τη συγγραφέα, τη συνέντευξη της στο IndieWire, το πως φαντάστηκε τα κοστούμια του βιβλίου και το πως η ιστορία της είναι μια προειδοποίηση προς τις συντηρητικές γυναίκες.
Δείτε τη σύντομη συνέντευξη της Atwood στο Los Angeles Times Book Festival πριν μερικές ημέρες.
Ακολουθήστε την ιδιαίτερα ενεργή και ενδιαφέρουσα Atwood στο Twitter.
(Το βιβλίο κυκλοφορεί ακόμη στα ελληνικά, αλλά τα αποθέματα των Εκδόσεων Εστία είναι ελάχιστα. Εάν θέλετε να το διαβάσετε, θα πρότεινα να μιλήσετε άμεσα με το αγαπημένο βιβλιοπωλείο σας.)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ