Τι σημαίνει η δημιουργία του PEN Greece για τους αναγνώστες στην Ελλάδα

Όμως στην Ελλάδα συνέβη και κάτι ακόμη σημαντικό, που είναι αρκετά πιθανό να πέρασε στα ψιλά για αρκετούς αναγνώστες: Δημιουργήθηκε ο PEN Greece, το ελληνικό παράρτημα του PEN International.

Ο PEN International είναι μια παγκόσμια ένωση συγγραφέων που θα γιορτάσει μέσα στο 2021 τα 100 του χρόνια. Με κύριο ρόλο του την προώθηση της λογοτεχνίας, την ανάδειξη της οικουμενικότητάς της και την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, ο PEN International είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο δίκτυο που αποτελούνται από ανθρώπους του βιβλίου.

Η δημιουργία του PEN Greece ανακοινώθηκε για πρώτη φορά επίσημα κατά τη διάρκεια της ψηφιακής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που διοργανώθηκε μέσα στον Νοέμβριο. Στη συζήτηση Γιατί το PEN GREECE τώρα; όπου συμμετείχαν τα μέλη της προσωρινής διοίκησης του ελληνικού παραρτήματος Δημήτρης Σωτάκης, Χρήστος Οικονόμου, Εριφύλη Μαρωνίτη και Ντίνα Σαρακηνού, αλλά και η γραμματέας του PEN International Katlin Kaldmaa, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό οι στόχοι και οι ενέργειες του PEN Greece.

Γιατί είναι όμως σημαντικό γεγονός η δημιουργία του ελληνικού παραρτήματος του PEN International και γιατί θα έπρεπε να ενδιαφέρει όλους τους αναγνώστες; Ζήτησα από τον συγγραφέα Δημήτρη Σωτάκη, ένα από τα μέλη της ιδρυτικής ομάδας και της προσωρινής διοίκησης του PEN Greece, να μου λύσει μερικές απορίες σχετικά με το τι ακριβώς είναι αυτή η νέα προσπάθεια και το τι θα πρέπει να περιμένουμε από τον PEN Greece.

Τι ακριβώς είναι το PEN International και τι σημαίνει για τους Έλληνες συγγραφείς η δημιουργία του PEN Greece;

Το PEN International είναι ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς οργανισμούς στον χώρο της λογοτεχνίας, του βιβλίου και, γενικότερα της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης, της επικοινωνίας και της πληροφόρησης. Δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 100 χώρες με περισσότερα από 140 εθνικά κέντρα. Συμμετέχουν σε αυτό χιλιάδες δημιουργοί και επαγγελματίες του χώρου, αλλά και πολίτες που ενδιαφέρονται για την ανάγνωση, το βιβλίο, τη λογοτεχνία, το δικαίωμα στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών και στην ελεύθερη έκφραση.

Το PEN GREECE υπό τον όρο «συγγραφέα» αγκαλιάζει μυθιστοριογράφους, ποιητές, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, εκδότες, bloggers, βιογράφους, μεταφραστές, εν ολίγοις, αναφέρεται σε όσους ασχολούνται με τη γραπτή ή προφορική ομιλία. H δημιουργία του PEN GREECE, ενός ευέλικτου και ενεργού οργανισμού, ο οποίος θα λειτουργεί σύμφωνα με τις αρχές του PEN International, θα βοηθήσει την ελληνική λογοτεχνία να αποκτήσει περισσότερους διαύλους επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο, θα αναδείξει στους ξένους συγγραφείς, εκδότες και αναγνώστες τις δυνατότητες και τους ορίζοντες της ελληνικής λογοτεχνίας και θα συμβάλει στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινής γνώμης, για όλα τα ζητήματα που αφορούν την ελευθερία της έκφρασης και του λόγου.

Πώς ξεκίνησε η πρωτοβουλία για τη σύσταση του ελληνικού παραρτήματος του PEN;

Την Παρασκευή 8 Μαρτίου 2019, στο Σεράφειο του δήμου Αθηναίων, το Literature.gr σε συνεργασία με την Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων, διοργάνωσε την ημερίδα: «Το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό», με τη συμμετοχή 25 μεταφραστών και Ελληνιστών  από 22 χώρες από όλο τον κόσμο. Τα συμπεράσματα υπήρξαν αποκαλυπτικά για την ανύπαρκτη στρατηγική προώθησης της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό και παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση στο πλαίσιο της  16ης Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

Στη συνέχεια, προσπαθώντας να μην εγκαταλείψουμε το εγχείρημα προχωρήσαμε σε μια χαρτογράφηση των απαραίτητων προϋποθέσεων για τη συντεταγμένη προώθηση  της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό. Διαπιστώθηκε, λοιπόν, το γεγονός, ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας επίσημο παράρτημα της παγκόσμιας ένωσης συγγραφέων PEN International. Η ομάδα που δημιουργήθηκε και έλαβε την πρωτοβουλία για τη σύσταση του ελληνικού παραρτήματος του PEN αποτελείται από τους: Χρήστο Οικονόμου, Εριφύλη Μαρωνίτη,  Δημήτρη Σωτάκη,  Τέσυ Μπάιλα, Πανίνα Καρύδη, Λίνα Πανταλέων και Ντίνα Σαρακηνού, οι οποίοι προς το παρόν διατελούν μέλη της προσωρινής διοίκησης του PEN GREECE.

Με ποιον τρόπο αφορά τους Έλληνες αναγνώστες αυτή η νέα πρωτοβουλία;

Θα έλεγα ότι τους αφορά λειτουργικά και ηθικά. Οι συνειδητοποιημένοι αναγνώστες επιθυμούν ένα λογοτεχνικό τοπίο απαγκιστρωμένο από συμβάσεις, θέλουν τους συγγραφείς ελεύθερους και χωρίς περιορισμούς. Ένα δυνατό και ουσιαστικό PEN οδηγεί μαθηματικά σε ποιοτικότερη και ισχυρότερη λογοτεχνία.

Ένα σημαντικό πρόβλημα στον ελληνικό χώρο του βιβλίου είναι η έλλειψη ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων που αφορούν την ανάγνωση και τους βιβλιόφιλους στη χώρα μας. Πιστεύετε πως αυτό είναι ένα κομμάτι που ο PEN Greece θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο;

Το PEN θα προσπαθήσει να συμβάλει σε κάθε προβληματικό τομέα που αφορά στη σχέση συγγραφέα-αναγνώστη. Ωστόσο, το πρόβλημα που αναφέρετε έχει να κάνει και με την αναγνωστική κουλτούρα και τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι Έλληνες αναγνώστες τη λογοτεχνία και το διάβασμα γενικότερα. Θα πρέπει να υπάρξει μια ολοκληρωμένη πρόταση στρατηγικής φύσεως για το πώς θα μπορέσει κανείς να προσεγγίσει τους νεαρούς-εν δυνάμει-αναγνώστες, οι οποίοι αποτελούν και το μέλλον της χώρας. Το PEN θα είναι παρόν, όμως θα πρέπει και η πολιτεία να κινηθεί δυναμικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Η μεγαλύτερη εξωστρέφεια της ελληνικής λογοτεχνίας είναι ένας από τους τομείς στους οποίους θα ρίξει το βάρος του το PEN Greece. Υπάρχουν ήδη κάποιες αρχικές ιδέες και σχέδια προς αυτή την κατεύθυνση;

Ναι, και αυτό θα αποτελέσει μια παράμετρο των δράσεών του. Οι επικοινωνιακές ευκαιρίες είναι ένας βασικός άξονας της ίδρυσης του PEN Greece. Η ελληνική λογοτεχνία, στο μεγαλύτερο μέρος της, διαθέτει κάποια «αυτιστικά» στοιχεία, τα οποία θα ήταν καλό σταδιακά να αποβάλει. Το Pen International με τις τεράστιες δυνατότητες που διαθέτει για τη συνεύρεση διαφορετικών λογοτεχνικών πολιτισμών είναι σαφώς μια ευκαιρία για τη δική μας χώρα να δείξει ένα περισσότερο «παγκόσμιο πρόσωπο».

Η PEN International παίζει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της συγγραφικής κοινότητας, αλλά και ολόκληρου του κόσμου των βιβλίων, σε πολλά θέματα που άπτονται της ελευθερίας της έκφρασης, όπως για παράδειγμα την πρόσφατη στοιχοποίηση συγγραφέων και καλλιτεχνών από το καθεστώς της Λευκορωσίας. Υπάρχουν αντίστοιχα θέματα στη χώρα μας που θα θέλατε να αγγίξετε ως PEN Greece;

Σίγουρα υπάρχουν και η αναφορά σας στο συγκεκριμένο ζήτημα σχετίζεται και με τις αρχικές δράσεις του PEN Greece, τη λογοτεχνική «φωνή» των γυναικών, τη θέση των μειονοτήτων στον λογοτεχνικό μας χάρτη, τη μεγαλύτερη δυνατότητα έκφρασης της LGBT κοινότητας και άλλα φλέγοντα ζητήματα.

Μιας και προς το παρόν ανήκετε στην προσωρινή διοίκηση του σωματείου, ποια είναι τα επόμενα βήματα που θα ακολουθήσουν μέσα στο επόμενο διάστημα;

Οι δράσεις θα διευρύνονται συνεχώς μέχρι να οριστεί και η μόνιμη διοίκηση.  Κάποιες πρώτες θεματικές θα είναι η στήριξη της λογοτεχνίας των γυναικών, η προσπάθεια ανάδειξης των φωνών των μειονοτήτων, όπως προανέφερα, που αποτελούν ένα ζωτικό κύτταρο του μωσαϊκού των αφηγήσεων της χώρας, δίγλωσση τουλάχιστον χαρτογράφηση των βιβλιοθηκών των αστικών κέντρων αλλά και των βιβλιοπωλείων και πολλές ακόμα πρωτοβουλίες που θα συζητηθούν άμεσα.