Το ‘American Sniper’ έγινε η πιο εμπορική ταινία της χρονιάς (και δεν μας πειράζει καθόλου)

Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε συνέβη κάτι απίστευτο στο αμερικάνικο box office: Μπαίνοντας στον τρίτο μήνα του 2015, άλλαξε χέρια ο τίτλος της εμπορικότερης ταινίας του 2014.

Σε μια χρονιά που είδε τον Κάπτεν Αμέρικα να πολεμά φαντάσματα από το παρελθόν του και τρόμους μοντέρνους, που είδε τα Transformers να επιστρέφουν για μια ακόμα φορά, που είδε την Κάτνις να ξεκινά επιτέλους την Επανάσταση, που είδε ένα μηχανικό ρακούν κι ένα δέντρο να μιλούν, η εμπορικότερη ταινία της χρονιάς στην Αμερική είναι η αληθινή ιστορία ενός στρατιώτη εκτελεστή στον πόλεμο του Ιράκ.

Το “American Sniper” είναι η πρώτη #1 εμπορική ταινία της χρονιάς που να μην ανήκει σε υπάρχον ή μελλοντικό franchise, από το 2000. Στο ενδιάμεσο όλες οι πρωτιές ήταν υπερήρωες ή animation ή young adult διασκευές ή το “Avatar”. Το τελευταίο ρεαλιστικό δράμα που βρέθηκε στο #1 του αμερικάνικου box office; Το “Saving Private Ryan” από το 1998. Το 1998 ζούσαμε σε ένα κόσμο πριν το “X-Men” του Μπράιαν Σίνγκερ, πριν τα μπλοκμπάστερ του Κρίστοφερ Νόλαν, πριν 3D ταινίες κερδίσουν διαδοχικά Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Ήταν ένας άλλος κόσμος. Το να κερδίζει μια τέτοια ταινία το εμπορικό στέμμα τη σήμερον ημέρα μοιάζει περισσότερο με στατιστικό λάθος.

Πώς τα κατάφερε λοιπόν το “American Sniper” του Κλιντ Ίστγουντ;

Αρχικά, έχει πολύ να κάνει με τον απλό τρόπο με τον οποίο ο Κλιντ Ίστγουντ έχει επιλέξει να αφηγηθεί την ιστορία του. Το “American Sniper” για όποιον δεν το έχει δει (αν και είναι όλο και λιγότεροι αυτοί, εξάλλου και στην Ελλάδα τα πάει θαυμάσια στα ταμεία η ταινία)

είναι η αληθινή ιστορία του Κρις Κάιλ, του πιο θανατηφόρου ελεύθερου σκοπευτή του πολέμου του Ιράκ, έχοντας καταγεγραμμένα σκοτώσει πάνω από 160 ανθρώπους στη διάρκεια των 4 θητειών του. Η αφήγηση της κατά Ίστγουντ εκδοχής εστιάζει τόσο στις πράξεις του Κάιλ στο πεδίο της μάχης (ή, για την ακρίβεια, λίγο πιο μακριά από αυτό) όσο και σε βινιέτες της ζωής του ή έστω της προσπάθειές του για να ζήσει κουβαλώντας το μεταπολεμικό στρες που αφήνει πίσω του κουφάρια ανθρώπων.

Ο Ίστγουντ προσεγγίζει αυτό το πορτρέτο χαρακτήρα όχι ως μια γραμμική βιογραφική αφήγηση γεμάτη συναισθηματισμούς ή διδαχές, μα ως μια σειρά παρενθέσεων, σαν στιγμές που έρχονται και φεύγουν από το μυαλό και τη μνήμη όσο σου παίρνει να ανοιγοκλείσεις μια φορά τα βλέφαρά σου, όσο παίρνει στο Κρις Κάιλ να αφαιρέσαι μια ανθρώπινη ζωή, κοιτώντας τη να χάνεται μέσα από την αποστασιοποίηση της μικρής, ελάχιστης οθόνης του όπλου του. Δεν υπάρχουν κορώνες, δεν υπάρχουν αποθεωτικές μουσικές, δεν υπάρχουν δοξασμένα πατριωτικά βλέμματα. Υπάρχει το άψυχο βλέμμα του Κρις Κάιλ καθώς αφαιρεί ζωές, σα να επρόκειτο για shoot em up παιχνίδι που παίζεις βαριεστημένος λίγο πριν πέσεις για ύπνο.

Το ότι ο Κλιντ Ίστγουντ είναι αναπολογητικός υποστηρικτής των Ρεπουμπλικάνων σε συνδυασμό με το θέμα της ταινίας θα υποψίαζε πολλούς για το είδος των αντιδράσεων που θα ακολουθούσαν, όμως αυτές θα ήταν μόνο η μισή αλήθεια. Το “American Sniper” έχει αντιμετωπίσει το αναμενόμενο μίσος από είδωλα της liberal Αμερικής σαν τον Μάικλ Μουρ και έχει σίγουρα αγκαλιαστεί (ας το παραδεχτούμε) με συναισθήματα όχι ακριβώς ανθρωπιστικά από μεγάλο μέρος του ένθερμου -Αμερικάνικου- κοινού του. Όμως τίποτα σε αυτό το φιλμ δεν είναι άσπρο και μαύρο, οπότε γιατί έχει εξελιχθεί σε άσπρο και μαύρο μεγάλο μέρος της συζήτησης γύρω από αυτό;

Ο τρόπος με τον οποίο η ταινία εισχώρησε τόσο αναπάντεχα και ξαφνικά στην Οσκαρική συζήτηση εντελώς από το πουθενά (κερδίζοντας 6 υποψηφιότητες και 1 βραβείο) συμβολίζει αρκετά τον διχασμό γύρω από το ποιόν της: Η πανηγυρικά liberal Ακαδημία θέλησε να κάνει τα αδύνατα δυνατά ώστε να αναγνωρίσει ένα φιλμ που πολλοί κατηγορούν ως προπαγάνδα.

“Δύσκολα, όμως, μπορεί να χαρακτηριστεί ως φιλοπόλεμη προπαγάνδα, ειδικά αφού στις 2 ώρες της διάρκειάς της, ο κινηματογραφικός Κάιλ δεν δείχνει ούτε στιγμή να απολαμβάνει ή να ικανοποιείται από τις επιτυχίες του στο πεδίο της μάχης,” γράφει η Μαρία Δημητρίου σε ένα πολύ καλό κομμάτι για το πολυσυζητημένο φιλμ.

Τεράστιο ρόλο σε αυτό παίζει ο Μπράντλεϊ Κούπερ, στην πιο ψύχραιμη και ακριβή ερμηνεία της καριέρας του, και πιθανώς στην πρώτη φορά που απομακρύνεται τόσο εμφατικά από το είδος του εκρηκτικά douchebag ρόλου που τον έκανε διάσημο. Το πρόσωπο του Κούπερ σε όλη τη διάρκεια της ταινίας είναι νεκρή φύση. Και όταν νιώθει, σου δίνει την εντύπωση πως δεν ξέρει (ή δεν θυμάται) πώς να νιώσει.

Αυτή ακριβώς η ελλειπτικότητα είναι που δίνει ασταμάτητα πυρομαχικά στις αντιμχόμενες γύρω από την ταινία πλευρές. Το “American Sniper” δεν προσφέρει με άμεσο, υπογραμμισμένο τρόπο τα στρατευμένα επιχειρήματα που θέλει κάποιος από αυτό, γι’αυτό και ο καθένας βρίσκει εκεί αυτό που θέλει να βρει. “Δεν μπορώ να ελέγξω πώς ο κόσμος θα χρησιμοποιήσει την ταινία σαν εργαλείο ή τι ακριβώς θα πιάσει και θα διαλέξει ο καθένας ό,τι θέλει από αυτήν. Δεν είναι μια πολιτική συζήτηση για τον πόλεμο, είναι μια συζήτηση για την πραγματικότητα του πολέμου,” λέει ο ίδιος ο Κούπερ, που είναι ταυτόχρονα και παραγωγός του φιλμ.

Η τέχνη είναι καλό πάντοτε να ανοίγει κουβέντες, και να το κάνει με τρόπο που ναι, μπορεί να δημιουργήσει στρατιές θεατών υπέρ ή κατά ή ‘κάπου στη μέση’. Το “American Sniper” είναι αναμφίβολα μια από αυτές τις ταινίες και, σε όποια πλευρά του debate κι αν βρίσκεται κανείς, θα πρέπει να καλωσορίσει το γεγονός πως μια ταινία σαν αυτή σκαρφάλωσε τόσο εντυπωσιακά και απρόσμενα στην κορυφή του box office, κερδίζοντας μια θέση ανάμεσα στα “Hunger Games” και τα “Avengers” και τα έργα της Pixar.

“Ελπίζω κάποιος να έχει μια πολιτική συζήτηση για το αν έπρεπε ή δεν έπρεπε να έχουμε πάει στο Ιράκ, για το αν έπρεπε να κάνουμε αυτό τον πόλεμο, για το αν νικήσαμε ή όχι, γιατί είμαστε ακόμα εκεί. Όλα αυτά τα ζητήματα,” καταλήγει ο Κούπερ. “Η ιδέα μας ήταν να φτιάξουμε το πορτρέτο χαρακτήρα ενός στρατιώτη, κι ενός στρατιώτη και της οικογένειάς του και τι σημαίνει να έχεις να αντιμετωπίσεις τη σχιζοφρένεια. Ελπίζω πως θα μπορούσε να είναι μια ιστορία που αφορά όλον τον κόσμο.” Τα νούμερα πάντως αυτό δείχνουν.

*Το “American Sniper” / “Ελεύθερος Σκοπευτής” προβάλλεται στις αίθουσες από την Tanweer.