Το hip-hop σώζει μια γλώσσα που ετοιμαζόταν να πεθάνει
Μάλλον δεν υπάρχει πιο κατάλληλη μουσική για έναν τόσο ιερό σκοπό.
- 27 ΟΚΤ 2019
H hip-hop είναι μια μουσική που η ιδιαίτερη αξία της συνεισφοράς της είναι ότι, από όταν ξεκίνησε στα block parties της δεκαετίς του 1970 μέχρι σήμερα με τα λαμπερά συμβόλαια και τους pop θρύλους, ποτέ (ή σχεδόν ποτέ) δεν έφυγε από τις ρίζες της, τον δρόμο, την απλή λαϊκή γλώσσα. Και πρόκειται για κάτι που ισχύει για κάθε επιμέρους hip-hop σκηνή που θα βρεις στον κόσμο. Είτε μιλάμε για τον Lamar στις ΗΠΑ είτε για τον ΛΕΞ στην Ελλάδα, είτε για τους IAM στη Γαλλία, είτε για τους λίγο πιο άγνωστους Kombilesa Mi στην Κολομβία.
Οι Kombilesa Mi είναι ένα hip-hop group από το μικρό κολομβιανό χωριό San Basilio de Palenque. Παρότι άγνωστο στους περισσότερους από εμάς, το Palenque έχει μια πραγματικά τρομερή ιστορία. Όταν οι Iσπανοί έφερναν Αφρικανούς σκλάβους στη Νότια Αμερική, συχνά πέρναγαν από τις όχθες του ποταμού Μαγδαλένα. Σε αυτό το σημείο, λόγω της φυσιολογίας του εδάφους, πολλοί Αφρικανοί κατάφερναν να δραπετεύσουν. Στη συνέχεια, βοηθούσαν και άλλους Αφρικανούς σκλάβους να απελευθερωθούν. Οι προσπάθειες τους ήταν τόσο επιτυχημένες που ο Ισπανός Βασιλιάς το 1691 εγγυήθηκε στους Αφρικανούς της Palanque την ελευθερία τους, σε περίπτωση που αυτοί σταματούσαν να βοηθούν και να υποδέχονται νέους δραπέτες.
Σε αυτή την κοινότητα που τότε ζούσαν περίπου 3.500 κάτοικοι, σήμερα ζουν κοντά στους 7000. Μέχρι σήμερα μιλούν μια κρεολή γλώσσα, τη λεγόμενη Palenquero. Τι σημαίνει κρεολή; Όταν δύο διαφορετικές γλωσσικές κοινότητες έρχονται πολύ συχνά σε επαφή μεταξύ τους, για τη διευκόλυνση της εποικοινωνίας σχηματίζουν μια απλοποιημένη τεχνητή γλώσσα (γλώσσα πίτζιν) που παίρνει στοιχεία και από τις δύο και αποτελείται από απλό, βασικό λεξιλόγιο. Η πρώτη γενιά που θα γεννηθεί μέσα από τη πίτζιν θα πάρει τα στοιχεία της και θα φτιάξει μια τυποποιημένη (φυσική πια) γλώσσα. Αυτή είναι η κρεολή.
Η γλώσσα Palenquero, κρεολή όπως αναφέραμε, ομιλείται σχεδόν αποκλειστικά στο χωριό και σε κάποιες περιοχές της γειτονικές Barranquilla. Θεωρείται ότι έχει ως βάση τα ισπανικά και την αφρικανική γλώσσα kikongo και τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε κίνδυνο, καθώς η πίεση της επίσημης γλώσσας της Κολομβίας, των ισπανικών, οδηγεί όλο και περισσότερο τα νέα μέλη της κοινότητας να την εγκαταλείπουν. Μια κρεολή γλώσσα, όπως η Palenquero, μοιάζει βλέπετε σαν κακά ισπανικά, οπότε οι ομιλητές της στιγματίζονται από την πρώτη στιγμή.
Και κάπου εκεί έρχεται ένα hip-hop γκρουπ νεαρών ντόπιων που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ζητήματα ταυτότητας της κοινότητας. Και προφανώς, σε μια τέτοια περίπτωση, τα ζητήματα ταυτότητας συσχετίζονται άμεσα με τη γλώσσα. Οι Kombilesa Mi όπως ονομάζονται χρησιμοποιούν λεξιλόγιο της γλώσσας Palenquero μέσα στους στίχους των κομματιών τους εναλλάσσοντάς τη με τα ισπανικά. Μάλιστα ένας από τους βασικούς λόγους που δημιουργήθηκε το γκρουπ ήταν ακριβώς αυτός: η σωτηρία της Palenquero, μιας γλώσσας δηλαδή που μετράει περίπου 3.500 ομιλητές. Τη γλώσσα αυτή τη συνοδεύουν με μουσική που παράγεται από παραδοσιακά όργανα, κυρίως τo tambor alegre και το marimbula. Όπως τονίζει ένα μέλος του γκρουπ:
“Oι άνθρωποι βλέπουν σε μας αυτή τη ψυχική δύναμη, τη φωνή της στήριξης και της διαμαρτυρίας και με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τη hip-hop μουσική, δεν διαμαρτυρόμαστε μόνο, γινόμαστε δυνατότεροι”
Μέσα σε ένα τεχνοκρατικό κόσμο, η σωτηρία μιας γλώσσας ελάχιστων ομιλητών είναι μάλλον το τελευταίο που απασχολεί τα καθόλου ρομαντικά μυαλά μας. Η σωτηρία όμως μια γλώσσας είναι αυτόματα και η σωτηρία μιας κοσμοθεωρίας. Και η αλήθεια είναι ότι για τους σκοπούς αυτούς δεν υπάρχει πιο ταιριαστή μουσική από αυτή με την ιστορία και τις καταβολές του hip-hop.
***
Και μην ξεχνάς! Στο πλαίσιο του αφιερώματός μας για το θρυλικό σινεμά του 1999 και τον ερχομό του Halloween, δες το νέο μας επεισόδιο POP για τις Δύσκολες Ώρες για το φαινόμενο του ‘Blair Witch Project’, με καλεσμένο τον Ηλία Αναστασιάδη.
ΚΙ ΑΛΛΟ POPCODE:
