Το Holdovers είναι η αγαπημένη φθαρμένη σου ζακέτα, σε μορφή ταινίας

Μην αφήσεις το χειμωνιάτικο σκηνικό της τελευταίας ταινίας του Alexander Payne να σε ξεγελάσει. Το The Holdovers (Τα Παιδιά του Χειμώνα στα ελληνικά) είναι μία ζεστή, μελένια ταινία. Γεγονός διόλου ευκαταφρόνητο αν σκεφτεί κανείς ότι η κωμωδία έχει για κεντρικό ήρωα έναν κακότροπο καθηγητή σε οικοτροφείο της Νέας Αγγλίας, που συνηθίζει να αποκαλεί τους μαθητές του «βρωμερούς φιλισταίους», και που τώρα έχει αναλάβει να επιτηρήσεις του μαθητές που ξέμειναν στο σχολείο για τα Χριστούγεννα του 1970. Κάτω, όμως, από το αγκαθωτό του περίβλημα, ο χαρακτήρας του Paul Giamatti που επανενώνεται εδώ με τον Alexander Payne μετά το Sideways, κρύβεται μία ευγενική ταινία για την ανάγκη αυτής ακριβώς της ευγένειας. Με τους άλλους και με τον εαυτό μας.

Στο Holdovers διανύονται οι χειμωνιάτικες, τελευταίες μέρες του ‘70 και τα αγόρια της Ακαδημίας Μπάρτον, ενός παλιού πετρόχτιστου για τους προνομιούχους, σχεδιάζουν να επιστρέψουν στο σπίτι τους για τις διακοπές, ή έστω να πάνε σε κάποιον προορισμό διακοπών. Όλοι εκτός από μερικούς μαθητές που λόγω περιστάσεων θα πρέπει να παραμείνουν στις εγκαταστάσεις. Ο γκρινιάρης καθηγητής αρχαίας ιστορίας του, ο Paul Hunham θα μείνει μαζί τους μέχρι την Πρωτοχρονιά, ως κάποιου είδους τιμωρία για ένα ολέθριο αμάρτημα. Έβαλε κάτω από τη βάση στον γιο ενός εκ των ευεργετών του σχολείου.

Ένα από τα αγόρια που έχουν παγιδευτεί σε αυτή την όχι και τόσο ιδανική κατάσταση είναι ο Angus (Dominic Sessa), ένας προβληματικός νέος που έχει κι αυτός τους δαίμονές του, κυρίως οικογενειακούς. Είναι έξυπνος, αλλά και σπαστικός απλά γιατί μπορεί. Ο Hunham δεν τον αντέχει, αλλά δεν φαίνεται να αντέχει και κανέναν από τους μαθητές του. Αντιθέτως τους αντιμετωπίζει με υπεροπτική περιφρόνηση και υπερηφανεύεται για την αδιάλλακτη αυστηρότητά του.

Το Holdovers αφορά, φυσικά, τη σταδιακή απόψυξη του Hunham ως άλλη χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα, ενώ ο Angus γίνεται και αυτός σιγά-σιγά περισσότερο προσεκτικός και συμπονετικός.

Μαζί τους στο οικοτροφείο βρίσκεται και η Mary Lamb, η κλειδωμένη για το Όσκαρ Β΄Γυναικείου Da’Vine Joy Randolph, η μαγείρισσα του σχολείου που πρόκειται να περάσει τα πρώτα της Χριστούγεννα χωρίς τον γιο της, έναν απόφοιτο του Μπάρτον που σκοτώθηκε στο Βιετνάμ. Οι απόφοιτοι της Ακαδημίας καταλήγουν συνήθως σε υψηλού κύρους πανεπιστήμια, όχι σε χαρακώματα. Ο γιος της Mary όμως ήταν πολύ μαύρος για να τη γλιτώσει.

Δεν θα σοκάρει ακριβώς κανέναν το γεγονός ότι αυτές οι τρεις χαμένες ψυχές θα γίνουν φίλοι. To σκηνικό είναι γνωστό. Είναι το παλιό και δοκιμασμένο υλικό τόσων πολλών ταινιών με για αταίριαστα ζευγάρια χαρακτήρων. Η ρετρό ματιά της ταινίας – ο βραβευμένος διευθυντής φωτογραφίας Eigil Bryld τη γυρίζει σε φιλμ 35mm – μπορεί να χρεωθεί σε classics των ‘70s όπως το Harold and Maude του Hal Ashby ή το Paper Moon του Peter Bogdanovich. Ακόμα και ο ήχος είναι βίντατζ, μιξαρισμένος μονοφωνικά αντί στερεοφωνικά. Οι χαρακτήρες κάνουν μέχρι και το επιβεβλημένο road trip.

Η ευχαρίστηση όμως που νιώθει κανείς παρακολουθώντας το τόσο οικείο Holdovers δεν προέρχεται από αυτήν ακριβώς την οικειότητα. Παρά τους κοφτούς διαλόγους και έναν αρχικά απωθητικό πρωταγωνιστή – αλλά πάντα, μα πάντα ξεκαρδιστικό – το Holdovers μοιάζει με την αγαπημένη σου, πιο άνετη ζακέτα. Αυτή που φοράς αιώνες τώρα, που έχει φθαρεί στους αγκώνες και η μάνα σου ήθελε να πετάξεις, αλλά σε αγκαλιάζει στα δύσκολα όπως δεν μπορεί καμία άλλη.

Απομονωμένοι από τον κόσμο που και οι τρεις αποποιούνται για διάφορους λόγους, ο μαθητής, ο δάσκαλος και η μαγείρισσα ανοίγονται ο ένας στον άλλον, μαθαίνουν για τον εαυτό τους και για το πώς να ζουν σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία και αφήνει ελάχιστο περιθώριο στον καθένα να πενθήσει κάτι που είχε και έχασε.

Το πένθος της Mary είναι ίσως ο τρόπος με τον οποίο η ταινία το κάνει αυτό πιο εμφανώς, με τη Randolph να διανθίζει αριστοτεχνικά την ειρωνική μελαγχολία του χαρακτήρα της με τόση αιχμή ώστε να αποφεύγεται ο συναισθηματισμός στον οποίο διαφορετικά θα έπεφτε η ιστορία της. Καθώς όμως ο Angus και ο Paul μετατρέπονται από πικρόχολους αντιπάλους σε φίλους με απτή αγάπη ο ένας για τον άλλον, το ταξίδι τους αποκαλύπτει μυστικά που έκρυβαν από τους άλλους και από τον εαυτό τους.

Ο Angus αποδίδεται τόσο υπέροχα από τον πρωτοεμφανιζόμενο στον κινηματογράφο Sessa. Είναι ένα αξιοσημείωτο εύρημα του Payne και της Susan Shopmaker, της casting director της ταινίας που τον ανακάλυψε μέσα από διαδικασία οντισιόν σε σχολεία του Νιου Τζέρσεϊ. Δεν υπάρχει κανένας επιτηδευμένος μανιερισμός στην ερμηνεία του, καμία υπολογισμένη επιρροή. Φαίνεται να υπάρχει απλώς οργανικά στον κόσμο της ταινίας, και συνδέεται με τον Giamatti και τη Randolph σα να κρυφοκοιτάμε την άνθηση μίας πραγματικής φιλικής σχέσης.

Μέσα από τα μάτια του Hunham, νιώθεις τη γλυκόπικρη αίσθηση του να παρακολουθείς έναν νέο άνθρωπο να σφύζει από ενέργεια. Πόσο τυχερός είναι, παρά τις πληγές του, που μόλις ξεκινάει, που όλα είναι ακόμα απλωμένα μπροστά του, ανεξερεύνητα.

Ο Payne δουλεύει με σενάριο που δεν έχει γράψει ο ίδιος για μόλις δεύτερη φορά στην καριέρα του. Ο τηλεοπτικός σεναριογράφος David Hemingson (Whiskey Cavalier, How I Met Your Mother, Black-ish) φέρνει την τριάδα κοντά, τη χωρίζει και την ξανασμίγει είναι πολύ πιο εκλεπτυσμένα από τις συγκρούσεις και τους μονολόγους που θα μπορούσαν να έχουμε απ’ τα χέρια ενός λιγότερο ταλαντούχου σεναριογράφου.

Δεν δημιουργείται εδώ κάποια αυτοσχέδια οικογένεια, είναι απλώς τρεις άνθρωποι που βρίσκουν κοινά σημεία σε μια εποχή που μοιάζει με το τέλος του κόσμου, ταμπουρωμένοι σε ένα χιονισμένο σχολείο της Νέας Αγγλίας, καθώς όλοι οι υπόλοιποι απολαμβάνουν την πιο όμορφη, υποτίθεται, εποχή του χρόνου.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Giamatti μοιράζεται το μικρό του όνομα. Ο Payne οραματίστηκε τον ηθοποιό στον συγκεκριμένο ρόλο από την αρχή και ζήτησε από τον Hemingson να τον γράψει κάνοντας το ίδιο. Ναι, είναι όπως έγραψα παραπάνω ξεκαρδιστικός, όμως ο Giamatti είναι και ένας εξαιρετικός δραματικός ηθοποιός που δίνει επίπεδα στον συνονόματό του.

Το ότι κάνει πατ-πατ στον ώμο του γιατί νιώθει – και είναι – έξυπνος μόλις μετά βίας καλύπτει την οδυνηρή συνειδητοποίηση ότι κανείς γύρω του δεν τον βρίσκει αστείο. Ο πνευματικός του σνομπισμός είναι μία αδύναμη άμυνα απέναντι στη βαθιά του ντροπή που δεν κατάφερε ποτέ κάτι περισσότερο από το να γίνει ένας πολύ μισητός καθηγητής στο ίδιο του το Λύκειο.

Οι κωμικές ερμηνείες σπάνια τιμώνται όταν έρχεται η ώρα των βραβείων, όμως αυτή τη στιγμή ο Giamatti είναι δίκαια ο μεγάλος αντίπαλος του Murphy για το Όσκαρ Α΄Ανδρικό Ρόλο, αν δεν είναι ακόμα και το φαβορί.

Ο Payne είναι γενικά σατιρικός, όμως το Holdovers κλίνει πολύ περισσότερο προς τη σωματική κωμωδία και τον πνευματώδη διάλογο από οποιαδήποτε άλλη ταινία του. Παλαιότερα πήγαινε στον Billy Wilder, τώρα πηγαίνει στον Capra.

Η ταχύτητα με την οποία το φιλμ μεταβαίνει από μια slapstick σεκάνς καταδίωξης, σε ένα έξω φωνή αστείο ατύχημα, σε μία συγκινητική επίσκεψη στο νοσοκομείο, διατηρώντας ωστόσο τον τόνο του καθ’ όλη τη διάρκεια, είναι ενδεικτικό του πόσο καλοκουρδισμένη είναι η διαδικασία.

Το Holdovers μπορεί να στηρίζει την ιστορία του σε μία κοινοτοπία που μοιάζει τετριμμένη, ότι δηλαδή ποτέ δεν ξέρεις τι περνούν οι άλλοι, όμως ο Payne, ο Hemingson και η κεντρική τριάδα ηθοποιών βρίσκουν ευπρόσδεκτες αποχρώσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διανθίζοντας την ταινία με ερωτήματα για την ψυχική υγεία, το τραύμα, τα προνόμια και τα δικαιώματα, τα οποία σωστά μεν εδράζονται στο σκηνικό των ‘70s, όμως ηχούν ακόμα πιο αληθινά το 2024.

Θα σου είναι δύσκολο να πεις αντίο στην παρέα του Holdovers. Το πλεονέκτημα του χριστουγεννιάτικου σκηνικού είναι πως ο Payne μάς χάρισε μία ταινία που προορίζεται για να τη βλέπουμε κάθε χρόνο.