“Το προσφυγικό είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημοκρατία της Ευρώπης”

Ένα φάντασμα πλανάται στην Ευρώπη, το φάντασμα του προσφυγικού. Η αόρατη απειλή των ανθρώπων που ήρθαν για να μείνουν (;) είναι πλέον ορατή. Τόσο από τις κοινωνίες των πολιτών όσο και από τα κράτη μέλη μίας Ένωσης που κατά πως φαίνεται τα έχει βρει σκούρα σε κάθε τομέα. Οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, και κυρίως, ηθικό.

Η πρώτη φορά που συνάντηση των Αχμέτ Μοαβία, του είχα ζητήσει να μου μιλήσει για τους Μετανάστες (βλέπεις τότε, ήταν η δική τους Παγκόσμια Ημέρα) και να μου περιγράψει αν και κατά πόσο είμαστε τελικά, αυτό που λέμε ‘φιλόξενη χώρα‘. Τότε, θυμάμαι μου είχε τάξει να μου μιλήσει και για τους Πρόσφυγες, ‘όταν θα ερχόταν η ώρα‘. Σήμερα λοιπόν, Παγκόσμια Ημέραν των Προσφύγων,  μίας ανθρώπινης κατάστασης εξόχως γνώριμης στους Έλληνες (από τα γεννοφάσκια μας), τον ξαναπροσέγγισα για να ‘ολοκληρώσει’ το έργο του. Και του ζήτησα να μου αποσαφηνίσει τα επίπεδα ευθύνης, τις συνθήκες επιβίωσης αλλά το μέλλον ενός πρόσφυγα που βρίσκεται φυλακισμένος στην Ευρώπη.

Το ‘φυλακισμένος’ εντός και εκτός εισαγωγικών.

20 Ιουνίου 2016, Παγκόσμια Ημέρα των Προσφύγων

“Βεβαιότητά μας είναι η εξής μία: 20 Ιουνίου 2016 οι πρόσφυγες εξακολουθούν να αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση στη δημοκρατία της Ευρώπης μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκληση για τα πιστεύω και τα ιδανικά και οτιδήποτε αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Μέχρι στιγμής, η Ευρώπη έχει αποτύχει παταγωδώς. Θα το παλέψει; Αυτό μας μένει να δούμε. Είδαμε το επίπεδο των θεσμών, μένει να δούμε το επίπεδο των λαών. Υπήρξε πολύ μεγάλο κύμα αλληλεγγύης, ένα τεράστιο κίνημα με επικεφαλής την κοινωνία των πολιτών. Η άκρα δεξιά όμως, συνεχίζει να είναι πολύ δυνατή. Στην Αυστρία παραλίγο να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας ένας πολύ ακροδεξιός πολιτικός. Τα ποσοστά εδώ στην Ελλάδα, δεν πέφτουν“.

“Δεν θέλω να είμαι πολύ απαισιόδοξος. Υπάρχουν και επιτυχίες όπως αυτή του Σαδίκ Χαν να γίνει δήμαρχος του Λονδίνου με τόσο μεγάλο ποσοστό, δείχνει ότι υπάρχει και μία διάθεση να δεχτούμε το διαφορετικό. Γιατί η ουσία της προσφυγιάς είναι ακριβώς αυτό“.

“Δεν είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι θα αποτελέσουν κίνδυνο για την πολιτιστική και κοινωνική ταυτότητα της Ευρώπης ούτε ότι θα της πάρουν τις δουλειές“.

“Είναι η αποδοχή μίας διαφορετικής κουλτούρας που θα αναπτυχθεί σε ευρωπαϊκά εδάφη. Ένα κομμάτι της Ευρώπης, βλέπουμε ότι το αποδέχεται, ένα άλλο όχι.

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ, 0-1

“Υπάρχει ασάφεια του τι ακριβώς συμβαίνει. Το Σεμπτέμβριο του 2015 μας είχαν πει ότι δεν θα τεθεί εντάξεως των προσφύγων. Η αλήθεια είναι ότι δεν το πολυπιστέψαμε αλλά, η οδηγία ήταν αυτή. Τώρα, η πραγματικότητα μετά το κλείσιμο των συνόρων και κατ’επέκταση των εγκλωβισμό των ανθρώπων αυτών εδώ, άλλαξε κατά πολύ την κατάσταση. Τόσο σε εμάς όσο και στους ίδιους τους πρόσφυγες, είχαν ‘περάσει’ ότι δεν πρόκειται για μία μόνιμη κατάσταση και ότι θα φύγουν. Τώρα, ξαφνικά, τους λένε θα μείνετε“.

“Διαλύσαμε την Ειδομένη για να πάνε σε οργανωμένα κέντρα και έτσι να έχουν πρόσβαση σε δικαιώματα“.

“Ένα είναι σίγουρο: Όλοι οι Αυγανοί θα μείνουν στην Ελλάδα γιατί έχουν αποκλειστεί από όλα τα παραπάνω προγράμματα. Δεν έχουν πρόσβαση ούτε στο relocation ούτε στην οικογενειακή επανένωση. Άρα, είναι σίγουρο ότι αυτό το κομμάτι θα πρέπει να ενταχθεί στην Ελλάδα“.

Οι ΜΚΟ, τα προγράμματα και οι προσπάθειες που δεν σταματούν

“Είναι σημαντική η προσέλευση πολλών ΜΚΟ στη χώρα μας. Ήρθαν πολλές οργανώσεις, μεγάλες οργανώσεις. Παλαιότερα, δεν έρχονταν. Με τη λογική ότι η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν χρειάζεται τη δική τους παρέμβαση. Μετά από τις δύο κρίσεις όμως, την οικονομική και την προσφυγική, τα πράγματα άλλαξαν. Δημιουργήθηκαν οι συνθήκες ώστε η παρέμβαση αυτών των οργανώσεων να μας είναι απαραίτητη.

“Η πολυκατοικία μας, από εκεί που ήταν άδεια τώρα έχει γεμίσει οργανώσεις“.

OXFAM, Save the Children και κάποιες ακόμη ΜΚΟ αμερικανικής προέλευσης ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ. Ξεκινήσαμε με την open society ‘Solidarity Now’ ενώ τώρα έχουμε την IRC, που στόχος έχει να αναπτύσσει προγράμματα. Κοστοβόρα. Έχει μεγάλη σημασία, να το τονίσουμε αυτό. Όχι μόνο για τη δουλειά που γίνεται αλλά και γιατί αυτά τα προγράμματα ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας. Κυρίως στους Έλληνες. Χρειαζόμαστε ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, εξειδικευμένους πάνω στο αντικείμενο. Το μόνο κομμάτι που δεν καλύπτεται από Έλληνες είναι το μεταφραστικό. Εκεί ναι, τις περισσότερες φορές, αναλαμβάνει κάποιος πρόσφυγας. Σε όλη τη χώρα, από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τα σύνορα με τα Σκόπια, η ύπαρξη τέτοιων ενεργειών είναι ένα εξόχως σημαντικό δεδομένο. Όχι μόνο γιατί δημιουργούνται και για τις δύο πλευρές (Έλληνες και πρόσφυγες) νέες θέσεις εργασίας σε μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο αλλά και για την οικονομική στήριξη που παρέχουν αυτά τα προγράμματα στο κράτος. Μιλάμε για έργα όχι για μία απλή ανθρωπιστική πράξη.

ΚΙΝΗΣΗ 1Η: ΠΡΟΠΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΚΑΡΤΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ

“Στη Λέσβο για παράδειγμα, παρακολουθώ τη δουλειά του προγράμματος Mercy Corps το οποίο έχει αναλάβει να εφοδιάσει τους πρόσφυγες της περιοχής (υπό προϋποθέσεις) με προπληρωμένες πιστωτικές κάρτες για να μπορούν να αγοράζουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης. Ο κόσμος αναρωτιέται στο νησί πώς γίνεται αυτό το πράγμα και οι πρόσφυγες κάνουν αγορές με κάρτες. Έτσι γίνεται. Κάθε μήνα έχουν μία προπληρωμένη κάρτα των 150 ευρώ ώστε να μπορούν να πάνε στο σούπερ μάρκετ.

Είναι μία πολύ σημαντική κίνηση αυτή. Προφανώς γιατί δίνει μία καλή λύση σε μία μερίδα προσφύγων αλλά και γιατί συνδράμει στην κίνηση της αγοράς. Της ελληνικής αγοράς. Αυτό το σύστημα, μέχρι τώρα, εξυπηρετεί περισσότερους από 2000 πρόσφυγες“.

ΚΙΝΗΣΗ 2Η: ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

“Τώρα είμαστε σε συζητήσεις με άλλες οργανώσεις για να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικών.

Βασικό μέλημα τόσο δικό μας όσο και της Ευρώπης, είναι ο αριθμός των ασυνόδευτων που είναι εξόχως μεγάλος. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι όσο πιο γρήγορα ενταχθούν, τόσο πιο ομαλή θα είναι η εξέλιξή τους. Γι αυτό και θέλουμε να ξεκινήσει το παραπάνω πρόγραμμα όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Γενικά, θέλω σε αυτό το θέμα να είμαι αισιόδοξος γιατί πραγματικά πιστεύω ότι θα βρεθεί λύση. Κυρίως γιατί με τους ανήλικους, ο κόσμος είναι πάντοτε πιο ευαίσθητος“.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ

“Την ίδια ώρα και παρότι πραγματικά εκτιμούμε τη στήριξη που μας έχουν μέχρι τώρα παράσχει οι ΜΚΟ πρέπει να πούμε ότι περιμένουμε πλέον από αυτές περιμένουμε το κάτι παραπάνω. Κάτι παραπάνω από ανθρωπιστική βοήθεια. Έχουμε ξεπεράσει πλέον αυτό το κομμάτι. Είμαστε στο μετά από αυτό και πρέπει να το καταλάβουμε όλοι αυτό. Θέλουμε πρόγραμμα, σχέδια, οργάνωση. Πρέπει να δούμε λίγο μπροστά“.

“Όταν ο άλλος είναι νέος, από 20 μέχρι 35 και τον κρατάς ανήμπορο, να μην έχει τι να κάνει μέχρι να μάθει πού θα βρίσκεται, είναι λυπηρό“.

“Βλέπουμε ότι υπάρχει μία ευρωπαϊκή και αμερικανική προσπάθεια στήριξης της ελληνικής κυβέρνησης. Θα δούμε τώρα πώς θα εξελιχθεί αυτό το πράγμα. Για την ώρα, βλέπουμε ότι προσπαθούν και ότι βρίσκονται σε μία διαδικασία αναζήτησης ταλέντων ώστε η κατάσταση για τους πρόσφυγες να είναι αυτοδιαχειριζόμενη. Να σταματήσει οποιουδήποτε είδους εξάρτηση. Καλή ή κακή. Γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι πλέον, το προσφυγικό έχει αλλάξει κατάσταση. Πλέον, από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας έχουμε περάσει στο στάδιο της ένταξης“.

ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ: ΜΠΟΡΕΙ ΕΝΑΣ ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΧΩΡΑ;

“Υπάρχει το πρόγραμμα της λεγόμενης μοιρασιάς σε χώρες, το ‘relocation’, υπάρχει και το αντίστοιχο της οικογενειακής επανένωσης που επιτρέπει σε κάποιον υπό προϋποθέσεις να πάει σε άλλη χώρα. Όμως και στα δύο αυτά προγράμματα βλέπουμε ότι δεν είναι τίποτα ξεκάθαρο.

“Έχουμε τουλάχιστον δύο καταγεγραμμένες περιπτώσεις από τον Μουζάλα που χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία δέχτηκαν πρόσφυγες και αυτοί, αρνήθηκαν“.

“Υπάρχουν περιπτώσεις που δίνεται η δυνατότητα επιλογής στον πρόσφυγα, ο οποίος σου λέει ‘θέλω να πάω σε μία άλλη χώρα’, εσύ στέλνεις τα χαρτιά του και αυτή, δεν σου απαντάει καθόλου. Υπάρχουν και περιπτώσεις που λένε στον πρόσφυγα ‘διάλεξε κάποιες χώρες και θα σε στείλουμε εμείς όπου θέλουμε’.

Οι αριθμοί, θλιβεροί και μη

“Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι όσοι ήρθαν μετά τη συμφωνία της Τουρκίας με την Ευρώπη, δηλαδή όσοι ήρθαν μετά τις 20 Μαρτίου, φυλακίζονται. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σήμερα, 8000 πρόσφυγες τελούν υπό κράτηση και περιμένουν την έγκριση ή μη ασύλου. Η συμφωνία είναι η εξής: Είτε ‘παίρνουν’ άσυλο και μένουν εδώ είτε απελαύνονται πίσω στην Τουρκία. Το ελληνικό κράτος κοινώς, πρέπει να εξετάζει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και να αποφασίζει για αυτήν αν όντως χρήζει ασύλου ή όχι“.

“Επίσημα, σε όλη τη χώρα, έχουν μετρηθεί 54000 πρόσφυγες. Εμείς ωστόσο, τους διαχωρίζουμε σε αυτούς που βρίσκονται στην ενδοχώρα και είναι 46000 και σε εκείνους που είναι στα νησιά του Αιγαίου και είναι κρατούμενοι“.

“Υπάρχουν προβλήματα όμως. Πρώτα από όλα πρέπει να είναι σε θέση να ξεχωρίσουν (οι αρμόδιες αρχές) ποιος είναι μετανάστης και ποιος πρόσφυγας. Μέχρι τώρα έχουν απελαθεί κάποιοι Μπαγκλαντεσιανοί που δεν είχαν σχέση με το προσφυγικό. Το όλο θέμα όμως, αντιμετωπίζει και άλλου είδους προβλήματα. Νομικά, ηθικά. Ακόμα και τα ίδια τα Ηνωμένα Έθνη δεν είναι σε θέση να απαντήσουν ξεκάθαρα γι αυτό και αναγνωρίζουν τη δυσμενή θέση της ελληνικής κυβέρνησης. ‘Πώς μπορείς να κρίνεις ότι ένας πρόσφυγας δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στο άσυλο’;“

“Η Ευρώπη βρήκε έναν Ερντογάν, θα βρει έναν αντίστοιχο στη Λιβύη; Θα δούμε“.

“Η συμφωνία γκρέμισε τα πάντα. Γιατί είναι πολύ προβληματική αλλά η αλήθεια είναι ότι σταμάτησε τη ροή των προσφύγων. Από την άλλη δημιούργησε αφόρητες και απαράδεκτες καταστάσεις: Κρατητήρια με χιλιάδες ανθρώπους, δημιουργήθηκε για πρώτη φορά αγορά διακινητών εντός Ελλάδος, τα ποσά ανέβηκαν, οι κίνδυνοι πολλαπλασιάστηκαν. Το αντίκτυπο της συμφωνίας είναι πραγματικά λυπηρό. Θα δούμε όμως πώς θα εξελιχθεί. Γιατί η αλήθεια είναι ότι τη σύναψαν με τη λογική ότι το πρόβλημα, υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Τώρα που και η Ιταλία βρίσκεται στην ίδια θέση, ίσως τα πράγματα αλλάξουν“.

Η Ελλάδα των προσφύγων πολιτών

“Το προσφυγικό, ενδυνάμωσε την κοινωνία των πολιτών της Ελλάδας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από την αντίστοιχη της Γερμανίας. Και αν σκεφτούμε ότι το γεγονός συνέβη υπό συνθήκες κρίσης, ενώ την ίδια ώρα οι Γερμανοί δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους οικονομικά προβλήματα, είναι ένας λόγος παραπάνω για να νιώθουμε ότι κάτι θετικό θα βγει μέσα από όλο αυτό. Ο κόσμος ενώ υποφέρει, βλέπουμε ότι τρέχει να δώσει έστω και το ελάχιστο. Είναι πολύ σημαντική και θετική αυτή η εξέλιξη η οποία, υπάρχει ακόμα. Υπάρχουν ακόμα πολλές κινητοποιήσεις. Υπάρχει και ευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Έρχεται κόσμος εδώ για να βοηθήσει και να παρακολουθήσει τι συμβαίνει“.

“Η ελληνική κοινωνία είναι πιο δεκτική απέναντι στους πρόσφυγες από ό,τι στους μετανάστες. Αυτό συμβαίνει κατά τη γνώμη μου γιατί πρόκειται για μία συνθήκη που επικρατεί γενικότερα στην Ευρώπη, και η Ελλάδα επηρεάζεται βαθιά από τις ευρωπαϊκές τάσεις. Το λεγόμενο welcome culture είναι ουσιαστικά ευρωπαϊκό‘.

ΣΚΕΨΕΙΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ, ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΛΥΣΗ;

“Για την ώρα, το μόνο που υπάρχει, είναι σκέψεις. Οι Βρυξέλλες ούτως ή άλλως, λένε ‘κρατήστε κάποιους’, εμείς λέμε ‘ωραία, στηρίξτε μας’. Και περιμένουμε. Είναι άγνωστο πώς θα εξελιχθεί όλο αυτό. Εμείς απλώς ελπίζουμε ότι θα έχουμε διαδικασία ένταξης. Έτσι ώστε αυτοί οι άνθρωποι να καταφέρουν κάποτε να γίνουν αυτόνομοι“.

“Η Ελλάδα δεν έχει τις δομές της Αγγλίας ούτε της Γερμανίας που έχουν τη δυνατότητα να υιοθετήσουν ένα άτομο, έναν πολίτη, από το άλφα μέχρι το ωμέγα. Με το φαγητό του, τη στέγασή του, την παιδεία του και ούτω καθεξής. Εμείς δεν έχουμε αυτήν την δυνατότητα και ούτε πρόκειται να την έχουμε ποτέ. Γι αυτό μοναδική και πιο ρεαλιστική λύση για τους ανθρώπους που θα μείνουν εδώ είναι να καταφέρουν να γίνουν αυτάρκεις. Πιστεύω ότι μέχρι η υπηρεσία ασύλου της χώρας να καταφέρει να τελειώσει με τις 50000 και βάλε αιτήσεις, θα ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί το όλο θέμα και ποιος θα είναι ο πραγματικός αριθμός που θα μείνει“.

“Η Ελλάδα θα μπορούσε να απορροφήσει 20 με 25 χιλιάδες πρόσφυγες. Δεν είναι τόσο δύσκολο όσο ακούγεται. Αρκετοί από αυτούς, αν αναγνωριστούν και εφοδιαστούν με την άδεια παραμονής και τα ταξιδιωτικά έγγραφα που προβλέπονται από το νόμο, δεν θα μείνουν καν στην Ελλάδα. Τους διώχνει ούτως ή άλλως η οικονομική κρίση. Ωστόσο, όσοι από αυτούς τελικά θα μείνουν, πρέπει να μπορούν να επιβιώσουν“.

*Ο Αχμέτ Μοαβία είναι συντονιστής του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών και μέγας υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων