Το Βetter Call Saul είναι (ακόμα) καλύτερο από το Breaking Bad
To drama του AMC που βρίσκεις και στο Netflix είναι μια πραγματεία στην ψυχοσύνθεση του μικροαπατεώνα και μια από τις καλύτερες σειρές που γυρίζονται αυτή τη στιγμή στον πλανήτη.
- 11 ΑΠΡ 2020
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος, για να το παίξεις εξυπνάκιας; Να πεις ότι το βιβλίο είναι καλύτερο από την ταινία. Όποιο βιβλίο και αν είναι για όποια ταινία και αν είναι. Ποιος είναι ο δεύτερος καλύτερος τρόπος, για να το παίξεις εξυπνάκιας; Nα πεις ότι ένα prequel ή ένα spin-off είναι καλύτερο από την κεντρική αφήγηση που τα γέννησε. Και αυτή είναι μια τέτοια περίπτωση. Ξέρω τι δείχνω γράφοντας αυτές τις γραμμές. Άκουσον δε.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, νομίζω, ότι το ‘Breaking Bad’ είναι μια καταπληκτική σειρά. Ίσως μάλιστα να είναι και η καλύτερη σειρά -μαζί με το ‘Mad Men’ και τον ‘Bojack’- από εκείνες που παίχτηκαν στη μετά τη χρυσή εποχή της αμερικανικής τηλεόρασης περίοδο. Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι τα συστατικά με τα οποία πέτυχε ο Gilligan να φτιάξει το αριστούργημά του. Γιατί το βασικό πλεονέκτημα της τηλεόρασης είναι ότι είχε απόθεμα χρόνου. Προσφέρει απόθεμα χρόνου να στήνει σιγά-σιγά χαρακτήρες. Σιγά-σιγά να σου μιλήσει για κάτι χωρίς να αναγκαστεί ρητά να στο εξηγήσει. Υπό αυτή την έννοια οι πρώτες τηλεοπτικές σειρές που είδαν από την αρχή σοβαρά τον εαυτό τους, περίπου λειτουργώντας όπως τα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, εκμεταλλεύτηκαν την άπλα που τους έδινε η φόρμα που επέλεξαν.
Με το ‘Breaking Bad’ όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Οι χαρακτήρες δεν παρουσιάζονται με κάποιο ιδιαίτερο βάθος. Ακόμα και αν ο πυρήνας της σειράς είναι η μεταστροφή του Walter White, η ίδια η διαδικασία της μεταστροφής δεν μας απασχόλησε ιδιαίτερα. Το ότι αυτή κινούσε τα πάντα είναι διαφορετικό πράγμα. Ταυτόχρονα, εδώ δεν έχουμε καμία πραγματεία σημειολογίας, όπως είχαμε στο ‘Sopranos’, ούτε μια ολόκληρη -σχεδόν ακαδημαϊκού βάθους- κριτική πάνω στο έγκλημα και τις ρίζες του. Όπως είχαμε για παράδειγμα στο ‘The Wire’. To ‘Breaking Bad’ ήταν εκπληκτικό πρώτα και κύρια λόγω του στιλιζαρίσματός του. Λόγω των κάδρων του, λόγω των καρτουνίστικά δοσμένων χαρακτήρων του και λόγω κυρίως της μικρής και λεπτής ειρωνείας που κρυβόταν πίσω από όλα αυτά. Ο Gilligan έπαιζε συνεχώς με τα μοτίβα και τις συμβάσεις του είδους του.
Το ‘Better Call Saul’ δεν πραγματεύεται κάτι διαφορετικό
Όσο και αν τυπικά δεν φαίνεται -τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως-, το ‘Better Call Saul’ μοιάζει πολύ με το ‘Breaking Bad’. Και δεν εννοώ ότι βασίζονται σε έναν κοινό χαρακτήρα. Στην ουσία του το ‘Better Call Saul’ και αυτό πραγματεύεται τη μεταστροφή του βασικού του χαρακτήρα. Το πέρασμά του στην εγκληματικότητα. Και εδώ βλέπουμε, πολύ πιο αναλυτικά αυτή τη φορά, την ψυχολογική βάση του περάσματος αυτού. Αν σε άλλα show το έγκλημα ήταν η μόνη πραγματικότητα που θα μπορούσε να ζήσει ένας άνθρωπος που μεγάλωσε σε συγκεκριμένες συνθήκες, εδώ γίνεται το μέσο που θα γεμίσει την αδυναμία του να ανταποκριθεί στις υψηλές απαιτήσεις. Εν προκειμένω τις υψηλές απαιτήσεις από μεσοαστών λευκών ανδρών λίγο πριν ή στη μέση ηλικία.
Το ‘Better Call Saul’ όμως έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα. O Gilligan δεν έχει καμία απολύτως πίεση να αποδείξει το οτιδήποτε. Ως εκ τούτου έχει όλον τον χρόνο να αφήσει το κυνήγι των ανατροπών (στο οποίο εγκλωβίζεται κάθε σειρά μαζικής απεύθυνσης) και να ασχοληθεί με τον χαρακτήρα του. Και, αν για τον Walter, η διαδικασία μεταστροφής (ως διαδικασία) μας πήρε μερικά μόνο επεισόδια. Εδώ υπήρξε μια ολόκληρη πορεία με γεμάτες σεζόν. Πρώτα-πρώτα σε άμεση σύνδεση σχέση με τον μεγάλο αδερφό του. H πνιγηρή συνθήκη πατρικής αγάπης και της υποτίμησης που αυτή κρύβει.
Ο Chuck McGill δεν ήταν ο απλά ο μεγάλος αδερφός και προστάτης του Jimmy. Ο Chuck συμβόλιζε μια ιστορία επιτυχίας. Είχε τέλεια προφορά, ήταν μορφωμένος, ήταν ηθικός, πλούσιος, σωστός και ως εκ τούτου απολάμβανε τον σεβασμό όλων. Όσο όμως αναπτύσσεται ο χαρακτήρας του Jimmy (ή του Saul αν θέλετε) τόσο αποκτάμε και ερμηνευτικά κλειδιά για τον Chuck και όσα αυτός συμβολίζει. Μια περίκλειστη και υπερφίαλη ελίτ που τελικά ζει τελείως αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Ζει μέσα στα μεγαλόστομα συνθήματά της, μέσα στους αυστηρούς ηθικούς της κώδικες, απολαμβάνοντας ένα κύρος που αφορά μόνον όσους βρίσκονται εντός της. Ακόμα και αν τυπικά, αυτή η ελίτ είναι ανοιχτή και σε νέα μέλη, ο Jimmy θα ήταν πάντα αυτό που αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της American Samoa.
Aπό τον Jimmy στον Saul
Θα μπορούσε εύκολα να πει κανείς ότι η πλήρης μεταστροφή του Jimmy στον Saul Goodman έγινε σε αυτή τη σεζόν που παίζεται αυτές τις μέρες. Και αυτή η μεταστροφή ήρθε σχεδόν ως αντίδραση προς όλα αυτά που αντιπροσώπευε η ελίτ που τον απέκλειε. Ο Saul Goodman ουσιαστικά έκανε αυτό από την αρχή. Από το ‘Breaking Bad’ ήδη. Έπαιζε με τα όρια αυτής της ελίτ. Διαμορφωνόταν σε αυτό το ενδιάμεσο στάδιο νομιμότητας και παρανομίας. Τα μελή της δικηγορικής ελίτ του New Mexico επιλέγουν έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο ενδυμασίας. Σκούρα χρώματα. Χωρίς υπερβάσεις. Ο Saul Goodman έρχεται ντυμένος με πολύχρωμα πουκάμισα, γραβάτες. Με μια χωρίστρα που θυμίζει μικροαπατεώνα.
Το ακόμα πιο εντυπωσιακό σε αυτή τη μεταστροφή που βρίσκεται στον πυρήνα του show. Η ίδια η μεταστροφή γίνεται σχόλιο. Ο κανονικός και συναισθηματικός Jimmy, ο άνθρωπος με τις φιλοδοξίες, τις πίκρες, την εξαρτημένη σχέση με τον εαυτό του, ο τρισδιάστατος Jimmy, γίνεται σιγά-σιγά όλο και πιο καρτουνίστικος. Μετατρέπεται σίγα-σιγά από ένας άνθρωπος με περίπλοκη ψυχοσύνθεση σε έναν κοινωνικό ρόλο. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι ο Gilligan ξέχασε να γράφει ή ότι βαρέθηκε να ασχολείται μαζί του. Πιστεύω ότι αυτό γίνεται στοχευμένα.
Σε μια σειρά που ούτως ή άλλως βασίζεται σε χαρακτήρες σταθερούς αλλά αλλοπρόσαλλους, ο Saul Goodman καταπίνει τον Jimmy. Ο απατεώνας καταπίνει τον αδερφό, τον σύζυγο ή τον φιλόδοξο νεαρό. Προφανώς και ο Saul Goodman έχει συναισθήματα και ενοχές και φοβίες. Αυτές όμως δεν νοιάζουν τον αφηγητή της ιστορίας του. Εξάλλου, όλη η πορεία του ‘Better Call Saul’ είναι η πορεία ενός ανθρώπου που σταδιακά χάνει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του.
Είναι τελικά καλύτερο;
Τα δύο show έχουν τελείως διαφορετική στόχευση. Δεν είναι τυχαίο ότι, όταν μάθαμε για τον spin-off που θα αφορούσε τη ζωή του Saul Goodman οι περισσότεροι από εμάς περιμέναμε μια κωμωδία. Μια κωμωδία που θα κράταγε μια-δύο σεζόν. Τελικά κάναμε μεγάλο λάθος. Τo ‘Better Call Saul’ είναι ένα κανονικό drama. Ένα drama που έρχεται μάλιστα από την εποχή που πραγματεύεται και αφηγηματικά. Από τις αρχές της χιλιετίας. Τα κωμικά στοιχεία εδώ είναι πολύ λιγότερα. Όπου υπάρχουν είναι πιο τακτοποιημένα. Αυξάνονται μάλιστα με την πορεία προς το Saul. Με την πορεία δηλαδή του ανθρώπινου χαρακτήρα προς το καρτούν.
Η αλήθεια είναι ότι στο ‘Better Call Saul’ δεν θα δούμε πράγματα τις ανατροπές που είδαμε στο ‘Breaking Bad’. Δεν θα τραβάμε τα μαλλιά μας με κάποια από αυτές. Δεν περιμένουμε να εντυπωσιαστούμε με καμία πορεία της πλοκής. Τακτικά η σειρά μας δείχνει πού οδηγούν όλα αυτά που περιγράφει. Σε ένα μίζερο μουστάκι και σε ένα μαγαζί Cinnabon. Σαν να θέλει να μας υπενθυμίσει να επικεντρωθούμε σε αυτό που συμβαίνει τώρα. Και όσο αυτό δυσκολεύει τη δημιουργία έντασης, τόσο αυξάνει την ελευθερία του δημιουργού να επικεντρωθεί στο σύμπαν του.
Με αυτή την έννοια, πράγματι το ‘Better Call Saul’ ίσως και να είναι καλύτερο. Αν τέλος πάντως έχει νόημα αυτή η σύγκριση. Ο Gilligan έχει όλον τον χώρο και τον χρόνο να ασχοληθεί μαζί του. Μάλιστα η σειρά συνολικά δείχνει να γράφεται από ανθρώπους ακόμα πιο ώριμους. Ταυτόχρονα, δεν αφήνει το στιλιζάρισμα και τα εκπληκτικά κάδρα απομόνωσης του meta-western που αγαπήσαμε. Ίσως μάλιστα αυτός ο συνδυασμός drama με το western τοπίο να είναι που τελικά απογειώνει τη σειρά. Δεν ξέρω. Ξέρω σίγουρα πως όταν παίρνεις ένα καρτούν, τον κάνεις άνθρωπο και μετά τον ξανακάνεις καρτούν, διάολε, ξέρεις να κάνεις τηλεόραση.
