Το Χρυσάφι του Πειρατή: Τα πρώτα καρέ που σχεδίασε ποτέ ο Carl Barks

Για χρόνια περίμενα να συμβεί αυτό: Η ολοκλήρωση του must-have εκδοτικού εγχειρήματος της ‘Μεγάλης Βιβλιοθήκης Disney’ (που στην πραγματικότητα είναι απλώς ‘Μεγάλη Βιβλιοθήκη Carl Barks’, αλλά τελοσπάντων), της οποίας οι τόμοι δεν ακολούθησαν ακριβώς χρονολογική σειρά. Η έκδοση ξεκίνησε από τις ιστορίες του 1950, πιάνοντας κατευθείαν το peak του Barks, αλλά προσπερνώντας έτσι μερικές αληθινά σπουδαίες ιστορίες του όπως το ‘Χαμένοι στις Άνδεις’, ας πούμε. Προσωπικά μιλώντας κιόλας, αυτή η πρώιμη περίοδος του Barks είναι και ακόμα πιο αγαπημένη μου από τα ’50s. Η δεκαετία του ’40 είχε το ‘Δαχτυλίδι της Μούμιας’, είχε πρώτη εμφάνιση Σκρουτζ, είχε το ‘Μυστικό του Παλιού Πύργου’, μυθικά πράγματα.

Πώς επιβιώνει κανείς τον θερινό καύσωνα λοιπόν; Να μια επιλογή: Ξαπλώνεις στον καναπέ, βρίσκεις μια ωραία λίστα στο Spotify, ανοίγεις το κλιματιστικό, και ξαναδιαβάζεις από την αρχή όλες τις δροσιστικές περιπέτειες που έγραψε και σχεδίασε ο Carl Barks. Εμείς τουλάχιστον αυτό κάνουμε. Και στην πορεία θα γράφουμε και μερικά λόγια για τις πιο σημαντικές από αυτές.

***

ΤΟ ΕΤΟΣ 1942,

ο Carl Barks ξεκίνησε να δημιουργεί παπιο-ιστορίες μέσα από μια περίεργη συγκυρία. Στα μέσα των ‘30s εργαζόταν στο τμήμα animation της Disney ως inbetweener, που είναι τα άτομα εκείνα που δημιουργούν τα καρέ-γέφυρες ανάμεσα στα διάφορα σχεδιαστικά στάδια ενός animation. (Μας τα έχει πει πιο αναλυτικά αυτά η Ελληνίδα animator Αλίκη Θεοφιλόπουλος που εργάζεται στη Disney.)

Εύκολα αποδίδει λοιπόν κανείς σε αυτή την αρχική του εκπαίδευση το γεγονός ότι ο Barks ήταν τόσο καλός πάντα στη δημιουργία gags μέσα σε ιστορίες που γίνονται ολοένα και πιο καθαρόαιμα κομιξικές. Μπορεί δηλαδή σταδιακά ο Barks να άρχισε να φτιάχνει αυτές τις περιπέτειες που ταξίδευαν όλο τον κόσμο σε αναζητήσεις θησαυρών, όμως την τέχνη του gag δε την απώλεσε ποτέ, κι αυτός ήταν ένας λόγος που οι ιστορίες του ήταν πάντοτε απολαυστικές και ξεχώριζαν.

“Δούλεψα επτά χρόνια στα Στούντιο Disney, στο τμήμα που φτιάχνονταν οι ιστορίες. Εκεί φτιάχναμε με χοντρά μολύ βια τα προσχέδια, που στερεώναμε στους πίνακες των τοίχων,” έγραφε ο Barks σε ένα γράμμα του στον εκδότη Jeffrey Bloom, όταν ο τελευταίος ανέλαβε την έκδοση της βιβλιοθήκης του πλήρους έργου του σχεδιαστή. Ειδικά σε αυτό το πρώιμο στάδιο του έργου του, οι παχιές αυτές γραμμές φαίνονται ξεκάθαρα. Και συνεχίζει:

“Έμαθα πολλά από τον τρόπο με τον οποίο δουλεύαμε και ξαναδουλεύαμε τα σενάρια στις παλιές ταινίες μικρού μήκους με τον Ντόναλντ Ντακ. Έπρεπε να έχουν γερή πλοκή και σπαρταριστά επεισόδια. Έπρεπε, επίσης, να στήνουμε τις κωμικές σκηνές χρησιμοποιώντας χαρακτήρες με τέτοιον παλμό και εκφραστικότητα, που να μπορεί ο θεατής να πιάνει το νόημα μέσα σε δέκατα του δευτερολέπτου.”

“Όλη εκείνη η λεπτοδουλειά ίσως να φαίνεται ακόαμ στη δουλειά μου,” κατέληγε ο Barks, διαπιστώνοντας κάτι όντως εμφανές, όπως θα δούμε και παρακάτω μιλώντας για το ‘Χρυσάφι του Πειρατή’.

Ο Barks μαζί με τον συνεργάτη του Jack Hannah άρχισαν να προσφέρουν όλο και περισσότερες ιδέες για τα animation αυτά, σε επίπεδο συγγραφής πια κι όχι σχεδιασμού. Όταν λοιπόν το τμήμα των έντυπων εκδόσεων άρχισε να ψαχουλεύει παρατημένα σενάρια για animation με ντισνεϊκούς ήρωες, που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί εκδίδοντας κομιξικές μεταφορές τους, το δίδυμο των Barks/Hannah ήταν μια φυσική επιλογή.

Η πρώτη τους δουλειά στην πραγματικότητα ήταν ένα αρκετά obscure κόμικ του 1942, με τίτλο ‘Ο Πλούτο Σώζει Το Πλοίο’ (‘Pluto Saves the Ship’). Η ιστορία, κατά κύριο λόγο δίχως διάλογο και με πρωταγωνιστή τον Πλούτο σε αναζήτηση ενός μεγάλου κόκαλου (αναζήτηση που στην πορεία έχει ως αποτέλεσμα να σωθεί ένα πλοίο από μια βομβιστική επίθεση), μέχρι την πρόσφατη έκδοση του πρώτου τόμου της ‘Μεγάλης Βιβλιοθήκης Disney’, είχε εκδοθεί στην Ελλάδα μόνο ως μια σπάνια αυτοτελής έκδοση το 1997, που αν θυμάμαι καλά δινόταν ως δώρο σε συνδρομητές του τότε ΚΟΜΙΞ.

Ήταν μικρού μεγέθους και ασπρόμαυρη στο εσωτερικό, με ένα χαρακτηριστικό χτύπημα στο εξώφυλλο: Η ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΠΑΡΚΣ.

Στην πραγματικότητα το ‘Pluto Saves the Ship’ ήταν αγνώστου σχεδιαστή (κανείς ποτέ δεν έμαθε, καθότι εκείνες τις προ-Barks εποχές οι δημιουργοί αυτών των κόμικς ήταν καθαρά corporate minions) και ο Barks με τον Hannah, παρέα με τον επίσης animator Nick George, απλώς συνέγραψαν το σκριπτ. Εδώ οι animation καταβολές της ομάδας είναι πασιφανείς. Σελίδες ολόκληρες του κόμικ αφιερώνονται σε gags ρυθμού και κίνησης. Είναι σα να διαβάζεις ένα storyboard για ένα short τριών λεπτών.

Αργότερα την ίδια χρονιά λοιπόν, το τιμ των Barks και Hannah προσεγγίστηκαν για να δουλέψουν από κοινού πάνω στο διασκευασμένο σενάριο μιας μισοτελειωμένης (σε επίπεδο storyboards) ιδέας για animation φιλμάκι με ήρωες, αρχικά, τον Ντόναλντ, τον Μίκι και τον Γκούφι. Το σενάριο του Bob Carp βασιζόταν στις υπάρχουσες ιδέες πλοκής του παρατημένου animation, και ο Barks με τον Hannah μοίρασαν τις σελίδες.

Αυτές ήταν και οι πρώτες πραγματικές σελίδες της παπιο-καριέρας του Carl Barks.

ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΤΗ

Στην κόμικ εκδοχή της ιστορίας ο Γκούφι κι ο Μίκυ αντικαταστάθηκαν από τα τρία ανιψάκια αλλά ο Μαύρος Πητ παρέμεινε ως βασικός εχθρός, όπως και θα παρέμενε και για αρκετό καιρό ακόμα πριν ο Barks αρχίσει να δημιουργεί τη δική του γκαλερί χαρακτήρων (ηρώων και villains). Ο Πητ ακολουθεί τον παπαγάλο Κιτρινομύτη, ο οποίος φτάνει στο πανδοχείο του Ντόναλντ με την πληροφορία για ένα χάρτη και την ύπαρξη ενός πειρατικού θησαυρού αιώνων σε ένα κοντινό νησί.

Η ιστορία (η πρώτη ολοκληρωμένη περιπέτεια του Ντόναλντ στα κόμικς) χωρίζεται, σε πολύ γενικές γραμμές, σε τρεις πράξεις πολύ διακριτές μεταξύ τους. Η πρώτη είναι η πιο ατμοσφαιρική. Στο πανδοχείο, συστήνονται όλοι οι χαρακτήρες της ιστορίας, τα κίνητρά τους, και όλα τα χρήσιμα στοιχεία της περιπέτειας που θα ακολουθήσει. Είναι αρκετά βασικά πράγματα όμως λειτουργούν χάρη όχι μόνο στην άμεση εμβληματικότητα κάθε είδους κυνηγιού θησαυρού, αλλά και χάρη στο πώς ο Barks κι ο Hannah έχουν φέρει αυτά τα αρχετυπικά στοιχεία στη ζωή.

Ο Barks, που γενικά δεν πολυταξίδευε αλλά είχε πάντα τεράστια αγάπη για τα εξωτικά μέρη και για την έρευνα κάθε λογής αποδράσεων ανά την υφήλιο μέσα από τις σελίδες του National Geographic, έδειξε από την κυριολεκτικά πρώτη σελίδα της καριέρας του πως δεν αστειευόταν όταν ασχολείτο με φυσικά τοπία ως background. Ποτέ δεν θα δούμε ιστορία του Barks που να μοιάζει βαριεστημένα ζωντανεμένη, τουλάχιστον όχι μέχρι πολύ αργά στην καριέρα του.

Τα πρώτα καρέ που σχεδίασε ποτέ του ήταν αυτά, μιας βάρκας υπό τον κίνδυνο της Φύσης με τα παπιά απλώς κουκίδες μες στη δράση. Όλο το πρώτο δισέλιδο φτιάχνει καθηλωτικά το set-up της περιπέτειας σε αυτό μουντά απειλητικό παραθαλλάσιο μέρος. Η 5η σελίδα, επίσης δική του, είναι ένας μικρός θρίαμβος οριακού τρόμου ως προς το πώς συστήνει τον Πητ μέσα σε αυτή την απειλητική νύχτα.

Η σκηνή λειτουργεί εξίσου αποτελεσματικά και στις δύο εκδοχές με τις οποίες έχει εμφανιστεί στις Ελληνικές εκδόσεις. Τόσο στην πιο άρτια πρόσφατη έκδοση στο πλαίσο της ‘Μεγάλης Βιβλιοθήκης’, αλλά και ακόμα και στον πιο πρωτόλειο χρωματισμό από την πρωτότυπη εκτύπωση στο ΚΟΜΙΞ #25 του 1990. Τα έντονα κίτρινα κάνουν τη σκηνή να θυμίζει ακόμα περισσότερο θρίλερ.

Μπορείς να δεις τη σύγκριση:

Η δεύτερη πράξη είναι η πιο διασκεδαστική της ιστορίας, διαδραματίζεται επάνω στο πλοίο το οποίο έχουν μισθώσει οι Ντακ για να βρουν το θησαυρό (παίρνοντας μαζί τους, χωρίς να το έχουν καταλάβει αρχικά, τον Μαύρο Πητ μασκαρεμένο ως γηραία, ανήμπορη χήρα) και είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου σχεδιασμένο από τον Barks.

Φαίνονται κι εδώ οι animation καταβολές του πρωτάρη τότε Barks. Παρόμοια με το ‘Pluto Saves the Ship’, αυτό εδώ το μέρος της ιστορίας είναι γεμάτο gags που κρατούν πολλά καρέ, συχνά χωρίς διάλογο, καθαρά οπτικής φύσεως και ρυθμού. Ο αφηγηματικός ιστός που τα συνδέει είναι οι προσπάθειες του Πητ να βρει τον χάρτη και παρά τη ροή της ιστορίας, θα μπορούσαν να είναι ακόμα και διαφορετικά στριπάκια. Εδώ, ο Πητ ψαχουλεύει την αιώρα του Ντόναλντ. Εδώ, ξεγελιέται από τον υπνοβάτη Χιούη (Λιούη; Ντιούη;). Εδώ, πέφτει στη θάλασσα.

Είναι απολαυστικό, σχεδόν αποκλειστικά χάρη στην ικανότητα του Barks να ζωντανέψει το καρέ και να σε κάνει να φαντάζεσαι όλη την κίνηση ανάμεσα στις εικόνες, να βλέπεις στη φαντασία σου το ρυθμό και το εύρος των αντιδράσεων, που δύσκολα μπορούν να αποδωθούν στο χαρτί.

Δες ας πούμε αυτή την εκπληκτική σκηνή με τον Ντόναλντ να κοιτάζει άναυδος τα πυρομαχικά που ξεφορτώνει η ‘χήρα’ από την καμπίνα του καπετάνιου. Κωμικό timing δίχως την ύπαρξη αλληλουχίας εικόνων; Ο Barks το καταφέρνει. Όταν κοιτάς τον ακίνητο Ντόναλντ δεν γίνεται να μην τον φαντάζεσαι να τραβάει διακριτικά τα ρούχα των συνομιλητών του για να τους επιστήσει την προσοχή σε αυτό που συμβαίνει από πίσω.

Όλη αυτή η δεύτερη πράξη είναι γεμάτη με φανταστικές εκφράσεις και ακίνητες κινήσεις.

Ο Barks είναι τόσο καλός σε αυτό, που όταν η δράση μεταφέρεται στο νησί του θησαυρού στην τρίτη πράξη της ιστορίας, και τα σχεδιαστικά ηνία αναλαμβάνει ο Hannah, η ιστορία υποφέρει:

Καταλήγει βέβαια κάπου, και υπάρχουν μερικά πραγματικά εντυπωσιακά καρέ (όπως αυτό το δέντρου-φαντάσματος), όμως σε πολλά σημεία απλά εύχεσαι να μπορούσες να δεις τι θα έκανε ο Barks με το υλικό, όπως ας πούμε στη σκηνή που ο Πητ τρομάζει τους Ντακ ντυμένος φάντασμα.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΗΔΕΝ

Το ‘Χρυσάφι του Πειρατή’ είναι στην πραγματικότητα κάτι σαν Ιστορία Μηδέν για τον Carl Barks. Δουλεύοντας πάνω σε έτοιμο σενάριο, δοκιμάζει παρόλαυτά αρκετά από τα στοιχεία για το οποία στη συνέχεια θα γινόταν θρυλικός: Τα επιβλητικά φυσικά τοπία, την κωμική εκφραστικότητα των ηρώων του μέσα σε απλά αλλά λειτουργικά gags, την ατμοσφαιρικότητα των απειλητικών σκηνών και εχθρών.

Σύντομα μετά την ιστορία αυτή, παραιτήθηκε από τη δουλειά του στα στούντιο Disney, όμως εξερεύνησε το ενδεχόμενο μιας εξωτερικής συνεργασίας με την εκδοτική των κόμικς. Λίγους μήνες μετά θα άρχιζε ήδη να γράφει και σχεδιάζει τις πρώτες από τις θρυλικές του δεκασέλιδες για το Walt Disney’s Comics and Stories και τις εμβληματικές μεγαλύτερες περιπέτειές του στο ‘Four Color Comics’, όπου δημοσιεύτηκε και το ‘Χρυσάφι’. Ένα χρόνο μετά από εκείνη την ιστορία, στο τεύχος 29, θα δημοσιεύονταν οι δύο πρώτες μεγάλες περιπέτειες εξ ολοκλήρου γραμμένες και σχεδιασμένες από τον Carl Barks. (‘Το Δαχτυλίδι της Μούμιας’ και ‘Αμέτρητα Κατοικίδια’.)

Υπό αυτή την έννοια, το ‘Χρυσάφι του Πειρατή’ σηματοδοτεί την απόλυτη μετάβαση. Μια ιστορία που βγήκε από τα σκουπίδια του animation για να βρει ζωή σε μορφή κόμικς, κατάφερε ουσιαστικά να συμπαρασύρει μαζί της κι έναν animator που, εν μια νυκτί, αναγεννήθηκε ως σχεδιαστής κόμικς.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

‘Donald Duck Finds Pirate Gold’ (‘Το Χρυσάφι του Πειρατή’)

Πρώτη έκδοση: Four Color Comics #9, Οκτώβριος 1942

Πρώτη έκδοση, Ελλάδα: ΚΟΜΙΞ #25, Ιούλιος 1990

‘Pluto Saves the Ship’ (‘O Πλούτο Σώζει το Πλοίο’)

Πρώτη έκδοση: Large Feature Comics #7, 1942

Πρώτη Έκδοση, Ελλάδα: Ο Πλούτο Σώζει το Πλοίο #1, 1997