Βάζουμε τις ταινίες του Christopher Nolan στη σειρά

Η άνοδος του Christopher Nolan υπήρξε συναρπαστική. Ο άνθρωπος είναι, αναμφίβολα, ένας από τους ελάχιστους δημιουργούς που μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Σε μία εποχή όπου ο Steven Spielberg και ο Martin Scorsese δυσκολεύονται να συγκεντρώσουν χρηματοδότηση για τα έργα τους, ο συνδυασμός της σχεδόν αδιάλειπτης επιτυχίας του στα ταμεία και στην κριτική, τον καθιστά ως μία χαμηλού ρίσκου προοπτική για οποιοδήποτε μεγάλο στούντιο, ακόμα και εάν μιλάμε για προϋπολογισμό 165 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα πρωτότυπο έπος επιστημονικής φαντασίας.

Ας δούμε παρακάτω μία κατάταξη των ταινιών του Christopher Nolan, από αυτές που σε έναν χρόνο έχεις ήδη μετανιώσει γιατί οι θέσεις μέσα σου έχουν αλλάξει.

12. Following

Αυτό το νουάρ του 1998 ήταν ένα έργο πάθους για τον σκηνοθέτη, ο οποίος είχε χρειαστεί να περάσει έναν ολόκληρο χρόνο για να το ολοκληρώσει, καθώς το καστ και το συνεργείο είχαν όλοι διαφορετικές υποχρεώσεις και πρωινές δουλειές. Το αποτέλεσμα είναι μία συμπαγής ιστορία όπου η αυτοπεποίθηση του Nolan ως σκηνοθέτη είχε ήδη διαμορφωθεί πλήρως. Το Following δεν είναι η δουλειά κάποιου που προσπαθεί να γίνει κινηματογραφιστής. Είναι το έργο ενός γεννημένου κινηματογραφιστή.

11. Tenet

Του λέγαμε ότι οι ταινίες του έχουν υπερβολική παράθεση εξηγήσεων, και έτσι είπε να κάνει μία όπου δεν εξηγείται τίποτα. Ο Nolan ενδίδει στις χειρότερες τάσεις του στο Tenet – από το καταπιεστικό ηχητικό τοπίο που επισκιάζει τους διαλόγους και τους μαγνητικούς αλλά επίπεδους χαρακτήρες, μέχρι την υπέρμετρα δαιδαλώδη αφήγηση που χάνει το κοινό – όμως μοιάζει εντελώς κουλ και προσπαθεί παιχνιδιάρικα να κάνει κάτι πρωτότυπο με το ταξίδι στον χρόνο.

10. Insomnia

Αν το Following ήταν ένα τόσο δα φιλμ που έβαλε το πόδι του Nolan στην πόρτα του κινηματογράφου και το Memento το πρωτοποριακό indie που τον έβαλε στον χάρτη, το Insomnia ήταν η στιγμή όπου απέδειξε ότι μπορεί να δουλέψει ικανότατα εντός του στουντιακού συστήματος και μάλιστα με A-list ensembles, και μπορούσε επίσης να συντηρήσει το σασπένς.

9. Batman Begins

Δε φαίνεται από τη θέση του στη λίστα μου, όμως στ’ αλήθεια θεωρώ πως το Begins είναι υποτιμημένο. Το take του Christopher Nolan για τον πασίγνωστο ήρωα της DC ήταν έξυπνο και πάναπλο: εάν ο Batman είναι ο πιο προσβάσιμος υπερήρωας μιας που δεν έχει δυνάμεις, τι θα γινόταν αν τον παρουσιάζαμε όσο πιο προσγειωμένο γίνεται;

Οι συνθέσεις του είναι πεζές και οι εξηγήσεις της ακούγονται ως μανιφέστο, όμως το Batman Begins φαντάστηκε εκ νέου πώς μπορεί να είναι μία ταινία με υπερήρωες, εάν αυτή αντιμετωπιστεί ως υψηλού προφίλ δράμα εγκλημάτων με πρακτικά εφέ αντί για CGI ντραμεντί.

8. The Dark Knight Rises

Το Rises είχε το πολύ δύσκολο – σχεδόν αδύνατο – έργο του να ακολουθήσει την έκρηξη του Dark Knight. Το γεγονός λοιπόν πως το πλάνο του Bane είχε σοβαρά λογικά κενά και η ταινία ένα time jump στο δεύτερο μισό που εσφαλμένα αποσυμπίεσε τη φόρτισή της, δεν έχει βοηθήσει στο να θυμόμαστε πόσο αποτελεσματικά αποτυπώνεται το αίσθημα ανικανότητας του ήρωα. Καθώς οι γέφυρες και τα κτίρια της Gotham ισοπεδώνονται, οι πολίτες της έρχονται σε σύγκρουση και ο ίδιος ο ιστός της κοινωνίας γκρεμίζεται, ο Bruce Wayne βλέπει τη συμβολή και την αυτοθυσία του να διαλύεται σε κάθε επίπεδο. Θεματικά επίσης, το Rises είναι το πλουσιότερο της τριλογίας.

7. The Prestige

Η μαγεία του Prestige εμπλουτίζεται με τη βία, τον ηλεκτρισμό και την κρυφή τέχνη του να κάνεις τρύπες στην πραγματικότητα. Το Prestige έχει την καρδιά ενός θρίλερ – θέλει να σε αφήσει με ανοιχτά μάτια και με το στόμα ανοιχτό – όμως ο λόγος που ορισμένοι τη λογίζουν ως την καλύτερη ταινία του Christopher Nolan είναι πως δομείται ως το απόλυτο magic show: μία σειρά από ψευδαισθήσεις όπου επιστρέφεις ξανά και ξανά για να δεις πού σταματάει η πραγματικότητα και πού η ταχυδακτυλουργία.

6. Dunkirk

Το αποκορύφωμα, ίσως, των πειραματισμών του Christopher Nolan στο μοντάζ και τη δομή, καταργεί πολλά από τα κλισέ του πολεμικού genre όπως τα μίτινγκ στρατηγικής ή τις πολυφορεμένες σκηνές ανθρώπων που εξηγούν τον λόγο που πολεμούν. Η ικανότητα του Nolan στη σκηνοθετική δράση εμφανίζεται στη μία συναρπαστική ακολουθία μετά την άλλη, ενώ οι χαρακτήρες δε χάνουν χρόνο προσφέροντας παρασκηνιακές ιστορίες ή εκφράζοντας τις ιδιορρυθμίες της προσωπικότητάς τους, καθώς είναι πολύ επικεντρωμένοι στο να επιβιώσουν. Μετά από λίγο, όμως, οι θολές γραμμές μεταξύ των χαρακτήρων επιδεινώνουν το ψυχρό, αποστασιοποιημένο αποτέλεσμα του μοντάζ.

Σε επίπεδο κινηματογράφησης, το Dunkirk είναι εκπληκτικό. Συνεργαζόμενος με τον διευθυντή φωτογραφίας Hoyte van Hoytema, ο Nolan καταγράφει εικόνες ηράκλειας δυσκολίας, ενθυμούμενος πάντα ότι εργάζεται στον κινηματογράφο, ένα μεγαλειώδες μέσο. Υπάρχουν εικόνες σε αυτή την ταινία που είναι σχεδόν αλλόκοτες, όμως ο Nolan δεν χρησιμοποιεί οπτικά εφέ ή κόλπα με την κάμερα—απλώς χρησιμοποιεί τα καλύτερα εργαλεία που έχει στη διάθεσή του για να ζωντανέψει αυτές τις εικόνες. Το Dunkirk είναι μία ιστορία για τον ηρωισμό μπροστά στην ήττα, για τους άνδρες που συνεργάζονται για να επιβιώσουν. Είναι αρκετά απλό, όμως ο δημιουργός αντιλαμβάνεται τη συναισθηματική δύναμη αυτής της βασικής ιδέας και βασίζεται στο ένστικτό του για να την πετύχει.

5. Inception

Το Inception είναι τρομακτικά φιλόδοξο. Ώρες-ώρες δεν μπορώ ακόμα να πιστέψω τι κατάφερε ο Nolan. Το εύρος της ταινίας είναι τεράστιο και συγχρόνως απίστευτα συγκεκριμένο. Ο δημιουργός μπόρεσε να φτιάξει μία πολυεπίπεδη ensemble αφήγηση ακριβείας που μοιάζει με μικρό θαύμα.

Το έργο του Nolan στο Inception είναι αριστοτεχνικό, με όλα τα κομμάτια να έρχονται μαζί τέλεια για να συνθέσουν όχι μόνο μία διασκεδαστική ταινία, αλλά μία πρωτότυπη διασκεδαστική ταινία. Το γεγονός ότι κέρδισε πάνω από 800 εκατομμύρια δολάρια στο box office έχει να κάνει με την ικανότητα του Nolan να δημιουργεί πρωτότυπη ψυχαγωγία κύρους για τις μάζες χωρίς να χρειάζεται να την αντισταθμίσει με φασαρία ή κλισέ. Γι’ αυτό έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους κινηματογραφιστές που εργάζονται σήμερα.

4. Oppenheimer

Η φρίκη στο έργο του Oppenheimer είναι πως δεν υπάρχει τίποτα απατηλό σε αυτό που δημιούργησε. Άλλαξε – ίσως – τον κόσμο σώζοντάς τον από μία παρατεταμένη σφαγή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το έκανε όμως διαπράττοντας μία πολεμική θηριωδία που έβαλε την ανθρωπότητα σε μία πορεία προς τη φαινομενικά αναπόφευκτη αυτοεξόντωση.

Είναι κάτι που ο Oppenheimer αντιλαμβάνεται και η ταινία καταφέρνει να το μεταδώσει με τον Nolan να συνδυάζει πολλαπλές χρονογραμμές στο μοντάζ, όπως ένας μαέστρος χρησιμοποιεί την ορχήστρα του. Το αποτέλεσμα είναι μία κρίση πανικού που δεν αφήνει σε ησυχία τα νεύρα σου παρά την τρίωρη διάρκεια.

3. The Dark Knight

Στο δεύτερο μέρος της Batman τριλογίας, ο Nolan υπερέβη το είδος. Το πνεύμα της ταινίας του είχε τις ρίζες του στον σαγηνευτικό crime κινηματογράφο της δεκαετίας του ’70, όπου η διαφθορά ήταν τόσο διάχυτη που φαινόταν ως ένα διεστραμμένο είδος σκιώδους ηθικής. Κοντεύουμε να το ξεχάσουμε, όμως όταν κυκλοφόρησε το Dark Knight, δεν ήταν απλώς ένα ακραίο χιτ στα ταμεία. Ήταν σημαντικό όπως το Jaws, ή ο Τιτανικός, ή ο Νονός: καθόριζε και κατείχε μία στιγμή στην κουλτούρα.

2. Interstellar

Η πιο ανοιχτόκαρδη εκδοχή του Christopher Nolan. Τοποθετημένο στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον, η ταινία είναι σχεδόν απίστευτα σοβαρή στην πρότασή της ότι η απληστία και ο αυξανόμενος παγκόσμιος πληθυσμός του 20ου αιώνα μπορεί να έχει ήδη σπείρει τους σπόρους της εξαφάνισής του. Παρ’ όλες τις γιγάντιες φιλοδοξίες και τις κινηματογραφικές ανατροπές του, το Interstellar είναι ακόμη πιο συναρπαστικό όταν συνοψίζεται τελικά σε μερικά βασικά αρχέτυπα για τη θνησιμότητα, την αγάπη και την αυτοθυσία.

1. Memento

Η πιο παιχνιδιάρικη και σκόπιμη από τις στιλιστικές ασκήσεις του Christopher Nolan και ένα σπαρακτικό πορτρέτο ενός ψυχολογικά εξασθενημένου ανθρώπου, σε σημείο που κυριολεκτικά να μην μπορεί να προχωρήσει από μία στοιχειωτική τραγωδία. Ένα φιλμ εκθαμβωτικής τεχνικής για τους δαίμονες που μόνο κατά διαστήματα μπορούμε να αναγνωρίσουμε – πόσο μάλλον να διώξουμε – που αποδείχθηκε στιγμή-ορόσημο στη δημοφιλή κινηματογραφική κουλτούρα σχετικά με μία φευγαλέα αλλά βαθιά γνώση της ανθρώπινης κατάστασης.