Βιβλιοφαγικό mashup v179: Τα πιο ευπώλητα βιβλία του Αυγούστου

ΕΥΠΩΛΗΤΑ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Άλλος ένας μήνας, άλλη μια λίστα ευπώλητων της ομάδας μικρών βιβλιοπωλείων Είμαστε το βιβλιοπωλείο σου κι εμείς είμαστε εδώ για να αναλύσουμε και αυτό το μήνα το τι συμβαίνει στη λίστα του Αύγουστου.

Στο νο1 της Ελληνικής Λογοτεχνίας για τρίτο συνεχή μήνα βρίσκεται η Λένα Μαντά, σε μια λίστα από την οποία λείπει ο Κώστας Κρομμύδας για πρώτη φορά από τον Μάιο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η λίστα ευπώλητων, ενώ το ‘Γράμματα στη Χιονάτη’ της Ευγενίας Φακίνου είναι η νέα είσοδος που βρίσκεται στην υψηλότερη θέση, στο νο5. Σημειώνω και την εντυπωσιακή πορεία της νουβέλα του Μιχάλη Μακρόπουλου, ‘Η θάλασσα’, που βρέθηκε στο νο9.

Για τρίτο συνεχή μήνα και οι ‘Καραβίδες’ στην κορυφή της Ξένης Λογοτεχνίας, με την Isabel Allende να ανεβαίνει στο νο2 και την Bernardine Evaristo στο νο3. Νέα είσοδος με τους ‘Πλάνητες’ της Olga Tokarczuk στο νο6, ενώ φαίνεται πως οι Εκδόσεις Δώμα έχουν πλέον αποτυπωθεί στο αναγνωστικό κοινό ως ένας εκδοτικός που παρουσιάζει πάντα εξαιρετικές επιλογές, πράγμα που αποδεικνύει η παρουσία του John Fante στο νο8.

‘Δώρο 2’ και ‘Δώρο’ για δεύτερη φορά το ντουέτο στην κορυφή του Non-Fiction, με το ελληνικό υπερbestseller να συνεχίζει την πορεία του, ενώ το νο3 του περασμένου μήνα, το ‘Smart babies’ της Ελένης Γαρυφαλάκη να πέφτει τον Αύγουστο εκτός δεκάδας. Υψηλότερη θέση σε νέο είσοδο στο ‘Λεωφόρος ΝΑΤΟ’ του Νικήτα Σινιόσογλου, στο νο7.

Το ‘Ντετέκτιβ Κλουζ: Η μύτη της θεάς’ είναι το μοναδικό από τα βιβλία της λίστας των μικρών βιβλιοπωλείων που έχει κρατήσει την πρωτιά στην κατηγορία του και τους τέσσερις μήνες, ρίξτε στοιχήματα πότε θα πέσει από εκεί. Τα νο2 και νο3 άλλαξαν θέση σε σχέση με τον Ιούλιο, στην λίστα των Παιδικών-Εφηβικών που είχε τις λιγότερες νέες παρουσίες σε σχέση με τις υπόλοιπες τρεις λίστες.

Τις περισσότερες παρουσίες για τον Αύγουστο σημείωσαν οι Εκδόσεις Ψυχογιός με 6 και ακολούθησαν ο Καστανιώτης, το Μεταίχμιο και η Διόπτρα με 4. Κανένας εκδοτικός δεν είδε βιβλία του και στις τέσσερις κατηγορίες αυτή τη φορά.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ

Οι πιστοί αναγνώστες του Βιβλιοφαγικού mashup γνωρίζουν πως της περασμένη Τετάρτη μιλήσαμε εδώ στη στήλη για μερικές #σκέψεις μου σχετικά με την αστυνομική λογοτεχνία. Συγκεκριμένα, τον τρόπο με τον οποίο ο όρος “αστυνομική λογοτεχνία” είναι ελλιπής και το σε τι θα βοηθούσε η πιο ξεκάθαρη διαφοροποίηση στα υποείδη που την απαρτίζουν.

Πρόβλημα υπάρχει όμως και στη λογοτεχνία του φανταστικού και με αυτή θα ασχοληθούμε σήμερα. Και είναι μάλιστα ίσως μεγαλύτερο από το πρόβλημα της αστυνομικής, μιας κι εδώ οι όροι “Φαντασίας” και “Φανταστικού”, δεν επαρκούν σε καμία περίπτωση για να περιγράψουμε τα υποείδη των ειδών που βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα τους. Μην μπερδεύεστε όμως, θα τα ξεκαθαρίσουμε όλα παρακάτω.

Στη Speculative Fiction, αυτό που στην Ελλάδα ονομάζουμε Φανταστικό, εντάσσεται κάθε βιβλίο που περιέχει γεγονότα και φαινόμενα που δεν έχουν παρατηρηθεί στον κόσμο μας. Είναι δηλαδή τα έργα που τουλάχιστον κάποια από τα στοιχεία τους έχουν προέλθει αποκλειστικά από τη φαντασία του δημιουργού τους. Σε αυτά περιλαμβάνονται έργα φαντασίας, τρόμου, δυστοπίας, υπερφυσικού, επιστημονικής φαντασίας, υπερηρωικά έργα, εναλλακτικής ιστορίας, μετά-αποκαλυπτικά έργα, αλλά και δεκάδες άλλα υποείδη και συνδυασμοί τους. Παρότι λοιπόν ο όρος Φανταστικό έχει ιδιαίτερη χρησιμότητα θεωρητικά, αδυνατεί να περιγράψει με επιτυχία ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο.

Στην Ελλάδα ο όρος Φανταστικό συγχέεται πολλές φορές με τα βιβλία Φαντασίας, είδος που στις αγγλόφωνες χώρες ονομάζεται Fantasy και παρότι ένα τέτοιο μπέρδεμα είναι σε ένα βαθμό λογικό, μιας και οι λέξεις βρίσκονται κοντά, η κατηγοριοποίηση είναι σαφής: Το Φανταστικό περιλαμβάνει τη Φαντασία, αλλά και πολλά ακόμη λογοτεχνικά είδη. Και η Φαντασία έχει φυσικά τα δικά της υποείδη, αλλά μιας κι εδώ είμαστε για να ξεκαθαρίσουμε τις ονομασίες στα βασικά, ας μην πιάσουμε τι είναι Υψηλή Φαντασία και τι Γκρίμνταρκ, γιατί δε θα τελειώσουμε ποτέ.

Το μεγαλύτερο online βιβλιοπωλείο της χώρας συμβάλλει ουσιαστικά στο πρόβλημα των ονομασιών του είδους, αφού η μοναδική κατηγορία στην οποία περιλαμβάνονται τα βιβλία του Φανταστικού ονομάζεται, ω ναι, Επιστημονική Φαντασία, εκεί δηλαδή όπου μπορείτε να βρείτε από το ‘Game of Thrones’ μέχρι ‘Το Αυτό’ κι από το ‘Dune’ μέχρι το ‘Λυκόφως’. Ένα χάος, μια παράνοια.

Ακόμη και εκδοτικοί που ειδικεύονται στα βιβλία του είδους της Φαντασίας χρησιμοποιούν τον όρο Φανταστικό ενώ παραδίπλα υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία Επιστημονικής Φαντασίας, ενώ άλλοι προτιμούν το Fantasy αντί για Φαντασία, ενώ παρακάτω υπάρχει κανονικά η Επιστημονική Φαντασία στα ελληνικά, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερο μπέρδεμα στην όλη υπόθεση

Ένας σαφές θεματάκι υπάρχει και στο διαχωρισμό από τους αναγνώστες μεταξύ των μετά-αποκαλυπτικών βιβλίων και των δυστοπικών βιβλίων: Τα πρώτα αναφέρονται στα γεγονότα μετά την καταστροφή του πολιτισμού, όπως ο ‘Σταθμός Έντεκα’ της Emily St. John Mandel και τα δεύτερα σε γεγονότα που συμβαίνουν σε μια κοινωνία που για διάφορους λόγους δυστυχεί, στον αντίποδα της ιδανικής κοινωνίας μιας ουτοπίας, όπως το ‘Η ιστορία της θεραπαινίδας’ της Margaret Atwood. Πολλές φορές τα δύο υποείδη διασταυρώνονται, όπως συμβαίνει συχνότατα με όλα τα λογοτεχνικά είδη, αλλά παρόλα αυτά αποτελούν ξεχωριστά υποείδη του Φανταστικού.

Όσο τα λογοτεχνικά είδη του Φανταστικού αποκτούν όλο και μεγαλύτερο κοινό στην Ελλάδα, κάτι που συχνά έχουμε επισημάνει εδώ στη στήλη, τόσο η ανάγκη για ξεκάθαρο labeling και διαχωρισμό των κατηγοριών τους θα μεγαλώνει. Και μπορεί να μην έχουν στην πραγματικότητα τόση σημασία τα ονόματα, αλλά μιας και το Βιβλιοφαγικό mashup υπάρχει για να ενισχύσει με όποιον τρόπο μπορεί τη συζήτηση γύρω από τα βιβλία, αυτές οι #σκέψεις έπρεπε να καταγραφούν για να ξέρουμε τουλάχιστον μεταξύ μας για τι πράγμα μιλάμε.

Η ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πώς θα σας φαινόταν αν φωτογραφίζατε ένα βιβλίο σας, ανεβάζατε τη φωτογραφία στο Instagram κι ένας εκδοτικός σας έστελνε μήνυμα να σας πει πως το βιβλίο που έχετε είναι παράνομο και πως θα θέλανε να κατεβάσετε τη φωτογραφία σας; Όχι κάτι ευχάριστο ε; Δεν είναι υποθετική ερώτηση, είναι κάτι που συνέβη εδώ στην Ελλάδα, σε μια Ελληνίδα bookstagrammer, την περασμένη εβδομάδα.

Η ιστορία έχει ως εξής: Bookstagrammer ανεβάζει φωτογραφία με το βιβλίο ‘Ο λύκος της στέπας’ του Hermann Hesse. Το βιβλίο είναι μια έκδοση των εκδόσεων Γράμματα, οι οποίες βγάλανε το βιβλίο πίσω στο 1982, με τα δικαιώματά του να έχουν περάσει από τότε σε άλλους εκδοτικούς, με τελευταίες τις Εκδόσεις Μίνωας, το 2014. Το βιβλίο της bookstagrammer δεν είναι μεταχειρισμένο, ούτε ένα βιβλίο που ξέμεινε από τη δεκαετία του ‘80. Το αγόρασε το 2018 από τα Public, όπως λέει.

Το ISBN της έκδοσης που φωτογράφισε η bookstagrammer δε δίνει κανένα χτύπημα στο Ελληνικό Κέντρο ISBN της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Επιστρέφει όμως αποτέλεσμα στο Goodreads, συνδέοντας τον κωδικό με την έκδοση του 1982. Συμπληρωματικά, ψάχνοντας στο Google, το ISBN δίνει αποτελέσματα μόνο από το eshop του βιβλιοπωλείου Πρωτοπορία, όπου και πάλι αναφέρεται ως ημερομηνία το 1982, και από ελάχιστα άλλα eshops καινούριων και μεταχειρισμένων βιβλίων, όπου όμως η ημερομηνία αλλάζει σε 2009.

Οι Εκδόσεις Γράμματα και τα βιβλιοπωλεία Πρωτοπορία βρίσκονται εδώ και μερικά χρόνια υπό κοινή διαχείριση. Είναι επίσης κοινό μυστικό στο χώρο πως παλαιότερα έργα του εκδοτικού, ακόμη κι εκείνα των οποίων τα δικαιώματα δε βρίσκονται πλέον στην κατοχή του, εκδίδονται κανονικά, σε φτηνές εκδόσεις που θυμίζουν περισσότερο φωτοτυπία παρά πραγματικά βιβλία. Αυτό συνέβαινε αρκετές φορές και με βιβλία που δεν είχαν σχέση με τον εκδοτικό, υπάρχουν για παράδειγμα πολλές ιστορίες για ψεύτικα αντίτυπα του Stephen King που είχαν κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Bell και βρίσκονται πλέον εκτός κυκλοφορίας.

Ο εκδοτικός που έχει βγάλει την πιο πρόσφατη έκδοση του βιβλίου, οι Εκδόσεις Μίνωας, βλέπουν το ποστ της bookstagrammer και της στέλνουν ένα προσωπικό μήνυμα που λέει “εμείς είμαστε οι νόμιμοι κάτοχοι των δικαιωμάτων για την έκδοση αυτού του βιβλίου, οποιαδήποτε άλλη έκδοση κυκλοφορεί είναι παράνομη, σας παρακαλούμε να αποσύρετε τη φωτογραφία”. Συμπληρώνουν μάλιστα πως θα της στείλουν αντίτυπο “της νόμιμης έκδοσης ώστε να την προβάλλετε”.

Πρόκειται για μια απόλυτα προβληματική κίνηση από έναν εκδοτικό προς έναν αναγνώστη. Έχοντας αγοράσει ένα βιβλίο από μια νόμιμη επιχείρηση, είτε αυτό είναι το Public είτε η Πρωτοπορία, η bookstagrammer έχει κάθε δικαίωμα να το φωτογραφίζει όσο θέλει. Αφίσες μπορεί να το κάνει και να βγει στις κολώνες της γειτονιάς να τις κολλήσει, αν θέλει, και κανένας δεν έχει δικαίωμα να της πει πως αυτό δεν είναι θεμιτό. Το πρόβλημα του εκδοτικού δεν είναι με τον αναγνώστη, αλλά με αυτόν που πούλησε το βιβλίο.

Ο εκδοτικός επέλεξε να μιλήσει για “παράνομο” αντίτυπο σε έναν απλό αναγνώστη, τον τελικό αποδέκτη μιας πιθανότατα παράνομης διαδικασίας, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την καταπάτηση των δικών του πνευματικών δικαιωμάτων από μια γνωστή αλυσίδα βιβλιοπωλείων, η οποία πουλά το συγκεκριμένο βιβλίο μέχρι και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές. Διαδικασία την οποία έχει προς το παρόν αποτύχει να ελέγξει ή έστω να επικοινωνήσει στο κοινό, βλάπτοντας εν τέλει και το σύνολο των Ελλήνων αναγνωστών.

Όλα τα παραπάνω όμως δείχνουν κι ένα μεγαλύτερο πρόβλημα του χώρου των βιβλίων στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή που ο πρόεδρος της ΕΝΕΛΒΙ, της ισχυρότερης ένωσης εκδοτών της χώρας και εκδότης του Μίνωα, γυρίζει σε Facebook posts με τη φωτογραφία της έκδοσης του Hesse από τις Εκδόσεις Γράμματα και προτείνει τη “νομίμως κυκλοφορούσα έκδοση” του εκδοτικού του, καμία αναφορά προς τις παράνομες πρακτικές βιβλιοπωλείων όπως η Πρωτοπορία δεν υπάρχει από κανέναν άνθρωπο του χώρου. Ταυτόχρονα, η τελευταία ενημέρωση των νέων του site της ΕΝΕΛΒΙ έχει γίνει τον Οκτώβριο του 2016, ενώ από τα 12 θέματα που θα βρεις κανείς εκεί, τα 8 αναφέρονται αποκλειστικά στην Ενιαία Τιμή και οι θέσεις/προτάσεις της Ένωσης έχουν να ενημερωθούν από το 2012.

Σε αυτό το κενό οποιασδήποτε ουσιώδους προσπάθειας προσέγγισης των αναγνωστών, η οποία ίσως μερικοί εκδότες θεωρούν πως επιτυγχάνεται αποκλειστικά και μόνο με την παραχώρηση δωρεάν βιβλίων για κληρώσεις στα social media και όχι με την καθαρή επικοινωνία και την προστασία των καταναλωτικών τους δικαιωμάτων, είναι φυσικό να βλέπαμε μια μέρα έναν εκδοτικό να ζητά το κατέβασμα της φωτογραφίας ενός “λάθος” βιβλίου. Σίγουρα πάντως, δεν είναι ο χώρος του βιβλίου που θα θέλαμε πολλοί αναγνώστες. Το ξέρω, γιατί τους μίλησα. Εσείς;

AND NOW, THIS

Αυτό εδώ είναι μια εικονογράφηση της συγγραφέα Toni Morrison, κομμάτι του βιβλίου ‘Literary Witches’ των Taisia Kitaiskaia και Katy Horan, που μιλά για τις μαγικές ιδιότητες σπουδαίων γυναικών συγγραφέων της λογοτεχνίας. Δεν έχω ιδέα για το βιβλίο, αλλά η εικονογράφηση πολύ μου άρεσε, δείτε μερικές ακόμη συγγραφείς, ωραίες ε;

 

Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΣΤΟ #INSTAVIVLIO

Στιγμιότυπα από την περασμένη εβδομάδα των αναγνωστών στο Instagram, όπως κάθε εβδομάδα, εδώ, στο Βιβλιοφαγικό mashup.

 

INTERNATIONAL BOOKER PRIZE

 

Θυμάστε το International Booker Prize; Λογικό να μην το θυμόσαστε, ούτε εγώ το θυμόμουν. Τέλη Φεβρουαρίου βγήκε η longlist, αρχές Απριλίου, μέσα στην καραντίνα, η shortlist και τον Μάιο θα μαθαίναμε το βιβλίο που θα κέρδιζε, αλλά τελικά με τον κορονοϊό και τα κλειστά βιβλιοπωλεία, το βραβείο έφτασε στα τέλη Αυγούστου.

Το International Booker Prize για το 2020 απονεμήθηκε στ@ Marieke Lucas Rijneveld, 29 ετών από την Ολλανδία που προτιμά τα pronouns they/them, για το ‘The Discomfort of Evening’, σε μετάφραση της Michele Hutchison. Το βιβλίο ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά την άνοιξη του 2021, από τις Εκδόσεις Ίκαρος, σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου.

 

Ο εκδοτικός περιγράφει το βιβλίο ως εξής: Το βιβλίο που ενθουσίασε τους αναγνώστες και την επιτροπή του βραβείου, περιγράφει την ιστορία μιας έντονα θρησκευόμενης οικογένειας στην επαρχία της Ολλανδίας. Η δεκάχρονη Jas αφηγείται την απώλεια που έζησε η οικογένειά της. Μία από τις διεξόδους από το πένθος είναι η προσευχή. Και καθώς η θλίψη κατακλύζει το αγρόκτημα που διαμένουν, η Jas παραδίδεται σε μια δίνη όλο και πιο ενοχλητικών φαντασιώσεων, βλέποντας την οικογένειά της να διαλύεται σε ένα σκοτάδι που απειλεί να τα εκτροχιάσει όλα.

RANDOM LINKS

Την αποκατάσταση της οικίας του Κωστή Παλαμά στην Πλάκα αποφάσισε το Υπουργείο Πολιτισμού, γιατί άργησαν τόσο πολύ οι μαύρες γυναίκες συγγραφείς να βρεθούν στην κορυφή των best sellers, τα τρεντς του 2020 στα εξώφυλλα βιβλίων, πώς οι βιβλιοθηκονόμοι βοήθησαν στη δημιουργία της Young Adult κατηγορίας βιβλίων, γιατί τόσοι πολλοί εκδότες αρνούνται να κάνουν fact-check στα nonfiction βιβλία τους, η J.K. Rowling επέλεξε να επιστρέψει ένα βραβείο μετά τις δηλώσεις της προέδρου του κατά της τρανσφοβικής στάσης της συγγραφέα, η σύντομη ιστορία της μαύρης επιστημονικής φαντασίας, πώς θα αντιμετωπίσουν οι συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνία την πανδημία στα νέα τους βιβλία, πώς ένας πρώην αξιωματικός του στρατού άλλαξε τη Ρωσική επιστημονική φαντασία, για την επανάληψη ως ένα ισχυρό λογοτεχνικό εργαλείο, για τις οικολογίες και τις οικονομίες του φανταστικού, χρειαζόμαστε την αστυνομική λογοτεχνία λόγω του σκοτεινού και επικίνδυνου πραγματικού κόσμου, πώς το μυστήριο της σεξουαλικής ζωής των χελιών ενέπνευσε ένα best seller, η σημασία του να μεταφράζεις λογοτεχνία, πώς ο Anton Chekhov εφηύρε το σύγχρονο διήγημα, ο Νότος του Jim Crow στη λογοτεχνία του William Faulkner, η πραγματική ιστορία πίσω από τον Κόμη του Μόντε Κρίστο,