Zbigniew Preisner: Πώς βρέθηκε ο συνεργάτης του Kieślowski να γράφει μουσική για τον Άγιο Νεκτάριο;

Στον Άνθρωπο του Θεού της Yelena Popovic, ο Άρης Σερβετάλης παίζει τον Άγιο Νεκτάριο καθώς η ταινία ακολουθεί τα διάφορα εμπόδια που συνάντησε στη ζωή του. Τι ήταν λοιπόν αυτό που τράβηξε τον σπουδαίο Πολωνό συνθέτη σε αυτή την ιστορία;

Ο Preisner απάντησε στις ερωτήσεις μας, για τον Άνθρωπο του Θεού, για τον Kieślowski, αλλά και για τον Thomas Vinterberg και για το πώς η ζωή κι η Ιστορία τον εμπνέουν για να γράφει ακόμα σπουδαίες μουσικές.

Τι σε ιντρίγκαρε στον Άνθρωπο του Θεού και θέλησες να δουλέψεις στην ταινία;

Με συνάρπασε η ιστορία του Άγιου Νεκτάριου. Κατά τη γνώμη μου δεν ήταν απλώς άγιος με τη θρησκευτική έννοια, αλλά επίσης με την ανθρώπινη. Αλλά όπως πάντα όταν συνθέτω μουσική η σχέση μου με τους σκηνοθέτες είναι πολύ σημαντική και η συνεργασία μου με την Yelena ήταν απίθανη.

Τι σε καθοδήγησε κατά τη δημιουργική διαδικασία, όσο έγραφες αυτή τη μουσική;

Αν συμφωνήσω να συνθέσω τη μουσική για μια ταινία, φυσικά το σινεμά είναι η μεγαλύτερη έμπνευση. Στην περίπτωση του Ανθρώπου του Θεού, εκτός από τη σπουδαία ιστορία του Νεκτάριου, γραμμένη και σκηνοθετημένη με πολύ όμορφο τρόπο από τη Yelena Popovic, η Ελληνική κουλτούρα ήταν μια επιπλέον έμπνευση. Γι’ αυτό κι έχουμε μια σύνθεση σε τέσσερα μέρη, για κανονάκι παιγμένο από τον Πάνο Δημητρακόπουλο και χορωδία, ερμηνευμένη από τους Μαΐστορες της Ψαλτικής Τέχνης σε διεύθυνση του Αχιλλέα Χαλδαιάκη.

Γενικά ποια είναι η διαδικασία σου γράφοντας; Ακολουθείς ένα συναίσθημα ή έχεις έναν συναισθηματικό στόχο;

Κυρίως ακολουθώ το ένστικτό μου. Κατά τη γνώμη μου κάθε ταινία έχει την κρυφή της μουσική -δηλαδή τον ρυθμό της- και τα όργανά της, και ο ρόλος του συνθέτη είναι να «διαβάσει» τι έχει μέσα του το φιλμ. Πέρα από το ένστικτο, η σύλληψη της μουσικής παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Η τέχνη που έχει τη δική της λογική πάντα λειτουργεί. Προσπαθώ να σκέφτομαι και να συνθέτω με έναν λογικό τρόπο.

Αναρωτιέμαι αν το να σπουδάσεις ιστορία και φιλοσοφία είναι κάτι που σε βοήθησε ως συνθέτη.

Η ζωή είναι πάντα η καλύτερη έμπνευση. Η ιστορία και η φιλοσοφία μας περιγράφουν εποχές στις οποίες δε ζούσαμε. Φυσικά μας βοηθούν να καταλάβουμε την ιστορία μας, σε αυτή την περίπτωση της Ελλάδας, καθώς και να γνωρίσουμε βιβλία που γράφτηκαν πολύ καιρό πριν, που παραμένουν σημαντικά σε εμάς που ζούμε στο σήμερα. Το να συνθέτεις μουσική είναι κάτι το μεταφυσικό. Δεν ξέρω ούτε εγώ ο ίδιος πού βρίσκω ιδέες. Νομίζω πως είναι αυτό το γλυκό μυστήριο της τέχνης.

Ποια έχει υπάρξει μια εμπειρία ζωής για σένα, που σε σχημάτισε καθώς έγινες συνθέτης; Υπάρχει κάτι που θυμάσαι να ξεχωρίζει;

Η ιστορία είναι πολύ απλή. Ποτέ δε φαντάστηκα πως καθόλη τη διάρκεια της ζωής μου θα δούλευα 8 ώρες τη μέρα και πόσο μάλλον στο ίδιο μέρος. Επειδή είχα πάντα μουσικά ενδιαφέροντα κι επειδή «συνέθετα μουσική» στο σχολείο, πίστευα πως αν γινόμουν συνθέτης θα ήμουν πλήρως ελεύθερος, σαν freelancer. Δυστυχώς, πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα πως ελευθερία σημαίνει πολύ συχνά 5-6 ώρες ύπνου και όλες οι υπόλοιπες δουλειά. Αλλά δε διαμαρτύρομαι, είναι ένα όμορφο επάγγελμα. Δε θα το άλλαζα ποτέ για μια πλήρη απασχόληση 8 ωρών.

Μόλις πρόσφατα, έκλεισαν 80 χρόνια από τη γέννηση του Kieślowski. Ως συνεργάτης, τι είναι αυτό που πιστεύεις πως είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά του, η επίδρασή του που παραμένει διαρκής;

Ο Kieślowski εκτός από τα πανέμορφα φιλμ που έκανε, ξεκινώντας από ντοκιμαντέρ και φτάνοντας ως την Τριλογία των Χρωμάτων, μας άφησε το πιο σημαντικό πράγμα – την καλλιτεχνική του ειλικρίνεια. Καθένα από τα 17 τελευταία του φιλμ για τα οποία συνέθεσα τη μουσική, λέει ιστορίες που είναι πολύ κοντά σε όλους μας με την αυθεντικότητά τους, με την ευαισθησία και το παγκόσμιο μήνυμά τους. Δεν έχει σημασία αν οι ταινίες φτιάχτηκαν στην Πολωνία, τη Γαλλία ή την Ελβετία, είναι κατανοητές σε όλο τον κόσμο. Ο Kieślowski άφησε ένα γεμάτο βιβλίο πίσω του.

Πώς ήταν η διαδικασία της συνεργασίας σας; Τι ήταν τόσο διαφορετικό στον τρόπο που δουλεύατε μαζί;

Το πιο σημαντικό ήταν η εμπιστοσύνη που είχαμε ο ένας για τον άλλο. Ο Krzysztof δε φοβόταν τη δημιουργικότητα της μουσικής που είχα συνθέσει και ένιωθε πως πρέπει να συνθέσω τέτοια μουσική και για τις ταινίες του. Αποφασίσαμε το τελικό σχήμα που θα είχε η μουσική. Οι ταινίες που κάναμε μαζί κι η φιλία μας έμεινε για πάντα. Και παρόλο που κέρδισα πολλά βραβεία, το πιο σημαντικό βραβείο ήταν ότι τον συνάντησα.

Ένα από τα αγαπημένα μου φιλμ της φιλμογραφίας σου εκτός του Kieślowski είναι το It’s All About Love του φανταστικού Thomas Vinterberg. Πώς ήταν εκείνη η συνεργασία;

Η συνεργασία με τον Thomas είναι πάντα σπουδαία. Αργότερα συνέθεσα μουσική και το θεατρικό του κομμάτι στη Βιέννη, είναι ένας πολύ δημιουργικός και ευαίσθητος σκηνοθέτης. Μου αρέσει πολύ κι εμένα το It’s All About Love επειδή ανάμεσα σε άλλα αγγίζει το θέμα της κλιματικής αλλαγής, κάτι που εκείνη την εποχή δεν θεωρείτο τόσο σημαντικό αλλά τώρα βλέπουμε πόσο σημαντικό έχει γίνει.

Γενικότερα, κοιτάς ποτέ την παλιότερη δουλειά σου εκτιμώντας την από την οπτική ενός εξωτερικού παρατηρητή;

Σπανίως κοιτάζω πίσω. Κάποιες φορές ακούω μια μουσική μου που έχω συνθέσει 30 και παραπάνω χρόνια πριν, και αναρωτιέμαι πώς ήταν δυνατόν. Έγραφα με μολύβι. Έγραφα με το χέρι τις φωνές για την ορχήστρα. Γράφαμε σε 16κάναλο και στα ξεκινήματα των 90s σε 24κάναλο. Και ακούγεται ακόμα τρομερό μέχρι και σήμερα, κι ας μην είχαμε τότε την τεχνολογία που είναι σήμερα διαθέσιμη στα σύγχρονα στούντιο.

Κοίταξα μια φορά σε ένα σημειωματάριό μου από τα 90s και μετρητά πως δούλευα σε 9 ταινίες τη χρονιά, ταξιδεύοντας μεταξύ Γαλλίας, Ισπανίας, Καναδά, ΗΠΑ, Ελβετίας, Πολωνίας, Ελλάδας, και όλα συνέβαιναν χωρίς μέιλ, κινητά, Skype. Αυτό που με πάντα με εκπλήσσει περισσότερο είναι ότι όλο αυτό λειτουργούσε.

Τι άλλες κινηματογραφικές συνθέσεις θαυμάζεις;

Είχαμε κι έχουμε ακόμα πολλούς σπουδαίους κινηματογραφικούς συνθέτες στον κόσμο. Το πρώτο μου μοντέλο ήταν ο Nino Rota. Μουσική συνθετών σαν τον Ennio Morricone, τον Βαγγέλη, τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Bernard Herrmann, τον Philip Glass και πολλούς, πολλούς άλλους, πάντα παίζει μες στην καρδιά μου.

*Ο Άνθρωπος του Θεού κυκλοφορεί στις αίθουσες την Πέμπτη 26 Αυγούστου από την Feelgood Entertainment.