12 ιστορίες για την πολιτική αεροπορία στην Ελλάδα

Ο κύριος Γρηγόρης Κωνσταντέλλος Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και εν ενεργεία πιλότος και ο κύριος Γιώργος Κασσαβέτης μεγάλο κεφάλαιο για την ελληνική αεροπορία, πρώην ιπτάμενος της πολεμικής και μετέπειτα πιλότος της Ολυμπιακής, μας μίλησαν για την ιστορία που έζησαν οι ίδιοι, συμβάντα που τους έχουν τύχει και έχουν αντιμετωπίσει, προσωπικές απόψεις αλλά πάνω από όλα μας εξήγησαν πόσο εθιστική δουλειά είναι αυτή του πιλότου. 

Η ιστορία της πολιτικής αεροπορίας  

Η αρχή της πολιτικής αεροπορίας στην Ελλάδα έγινε το 1925, όταν ο δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος παραχωρεί στην εταιρεία Ικαρος άδεια αεροπορικών συγκοινωνιών. Από τις στάχτες της Ικαρος δημιουργήθηκε το 1931 την περίοδο Βενιζέλου η κρατική εταιρεία με το όνομα Ελληνική Εταιρεία Εναέριων Συγκοινωνιών. Λόγω των εκπτώσεων σε πολλές κατηγορίες επιβατών, η εταιρεία είχε μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Το 1935 ιδρύεται η ΤΑΕ (Τεχνικαί και Αεροπορικαί Εκμεταλλεύσεις) από τον Στέφανο Ζώτο. Μετά τον πόλεμο αφού καταστράφηκε όλος ο στόλος της εταιρείας, ο Στέφανος Ζώτος, αγόρασε ξανά αεροπλάνα και ξεκίνησε ξανά την λειτουργία της το 1946. Μέσα σε έναν χρόνο από τρία έφτασε τα 10 αεροπλάνα λόγω της μεγάλης ζήτησης αλλά και οικονομικής απόδοσης.

Το 1947 το κράτος έδωσε άδεια λειτουργίας σε τρεις ακόμα εταιρείες. Hellas, Δαίδαλος, Αεροπορικαί Μεταφοραί Ελλάδος. Το 1951 συγχωνεύονται όλες μαζί, κάτω από την ομπρέλα της ΤΑΕ. Το 1955 με χρέη 110 εκατ. δραχμών μόνο προς το δημόσιο, η εταιρεία μπήκε σε εκκαθάριση και μετέπειτα σε πλειστηριασμό. Αγοραστής δεν βρέθηκε και η εταιρεία πέρασε στο δημόσιο. Το 1956 Ωνάσης και Νιάρχος είναι μεταξύ των μεγαλοκεφαλαιούχων που κατέθεσαν προτάσεις εξαγοράς και τελικά ο σμυρνιός επιχειρηματίας κέρδισε την εκμετάλλευση των εθνικών αερογραμμών για 20 χρόνια. Αμέσως το σήμα και το όνομα της εταιρείας άλλαξε για να έχει διεθνή απήχηση και γεννήθηκε η Ολυμπιακή! 

Γιώργος Κασσαβέτης, πρώην πιλότος της πολ. αεροπορίας και Ολυμπιακής. / Photo: Γιώργος Σίδερης.

Συζητώντας για ιστορία ο κύριος Γιώργος Κασσαβέτης μας μίλησε «Tο 1956, o Ωνάσης, δημιούργησε μια εταιρεία η οποία έγινε παγκοσμίως γνωστή. Επανδρώθηκε αρχικώς με χειριστές αποκλειστικά από την πολεμική αεροπορία. Το 1974 που στην κυριολεξία του άρπαξε ο Καραμανλής την Ολυμπιακή υπήρχε στον κόσμο διάχυτη η εντύπωση ότι ξεπουλήθηκε επειδή χρεοκόπησε. Αυτό είναι μεγάλο ψέμα. Όπως έχει γράψει ο Παύλος ο Ιωαννίδης, ο οποίος ήταν για πολλά χρόνια στέλεχος της Ολυμπιακής και Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, την Ολυμπιακή του την πήραν με το έτσι θέλω. Εγώ ήμουν στην Ολυμπιακή απ’ το 76 μέχρι το 98». 

Ο κύριος Γρηγόρης Κωνσταντέλλος συμπληρώνει «Εγώ εργάστηκα από το 1988 μέχρι το 2009 όταν και πουλήθηκε στην Aegean. Την Ολυμπιακή δεν ήθελε να τη δώσει ο Ωνάσης. Είχε αποκτήσει πολύ καλό όνομα και ήταν από τις ασφαλέστερες εταιρείες του κόσμου τότε».  Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος συνεχίζει μέχρι και σήμερα να πετάει και για να διατηρεί τα διπλώματα του αλλά και γιατί όπως μας είπε ο ίδιος του δίνει ζωή. Πως όμως αποφάσισε να γίνει πιλότος; 

«Τα αγόρια τότε, όπως και τώρα, από την παιδική τους ηλικία θέλουν να γίνουν αεροπόροι. Εμένα μου κόλλησε και δεν έμεινε απλά σαν παιδική επιθυμία. Παρά τις δυνατότητες και τις επιλογές που είχα να ακολουθήσω άλλη σταδιοδρομία, αυτή του στρατιωτικού, εγώ επέμεινα και ακολούθησα τον δρόμο του πιλότου. Αυτή μου η απόφαση με έφερε σε ευθεία ρήξη με τον πατέρα μου και έτσι αναγκάστηκα να βγω στην αγορά για να μαζέψω λεφτά ώστε να καλύψω την σχολή πολιτικής αεροπορίας. Τελικά και με την βοήθεια των γονιών μου πήγα σε μια ιδιωτική σχολή στις ΗΠΑ, αφού υπηρέτησα τη θητεία μου πρώτα. Έφερα καλές επιδόσεις γιατί μου άρεσε πάρα πολύ».

Γρηγόρης Κωνσταντέλλος Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης / Photo: Γιώργος Σίδερης.

«Ακόμα και τώρα, που είμαι σε άλλα καθήκοντα συνεχίζω και πετάω. Γιατί; Όχι για να βγάλω λεφτά αλλά για να ζήσω αυτό το στερητικό σύνδρομο αρχικά και κατά δεύτερον για το γραφειοκρατικό κομμάτι που είναι για να διατηρήσω σε ισχύ τα χαρτιά μου. Το πραγματικό κομμάτι όμως είναι για να γεμίσουν οι μπαταρίες μου. Την δουλειά αυτή την ερωτεύεσαι. Ταυτίζεται με το είναι σου. Λέγαμε μεταξύ μας ότι εάν οι ιδιοκτησίες των εταιρειών ήξεραν πόσο πολύ θέλουμε να πετάμε, θα μας ζήταγαν και λεφτά, όχι να μας δίνουν μισθό. Αυτό είναι το δικό μας εσωτερικό ανέκδοτο». 

Ο Γιώργος Κασσαβέτης μας είπε την δική του ιστορία «Εμένα ήταν εντελώς τυχαίο. Όταν ήμουν στην έβδομη Γυμνασίου στο γυμνάσιο Αμφίκλειας, σε ένα διάλειμμα, είδαμε ένα αντικείμενο που γυάλιζε. Μακριά στο σταθμό της Αμφίκλειας, υπήρχε ένα ίσιωμα και οι Γερμανοί το χρησιμοποιούσαν σαν αεροδρόμιο. Τότε θυμάμαι, έπαθε βλάβη ένα εκπαιδευτικό της πολεμικής αεροπορίας και προσγειώθηκε αναγκαστικά εκεί. Τρέξαμε αμέσως να δούμε τι είναι σαν μικρά παιδιά. Και εκεί βλέπω τους πιλότους που είχαν κατέβει, με τα μπουφάν τα δερμάτινα τα αεροπορικά και όλο τον εξοπλισμό. Εγώ τρελάθηκα». 

«Εγώ είχα σκοπό , λόγω οικογενειακών και οικονομικών δυσκολιών να πάω σε στρατιωτική σχολή. Έτσι μπήκα στην Ικάρων και 17 χρόνια μετά, το 1975, στην αρχή της μεταπολίτευσης, μας αποστράτευσαν παρά τα πολλά βραβεία και διακρίσεις που είχα. Μετά πήγα στην Ολυμπιακή η οποία στελεχώθηκε σε μεγάλο βαθμό από απόστρατους της πολεμικής αεροπορίας». 

Η μεγάλη σημασία του αεροπορικού έργου

"Οι αερομεταφορές, είναι επανάσταση. Δημιουργεί οικονομίες δίνει ευκαιρίες, σώζει ζωές, τις κάνει καλύτερες" / Photo: Γιώργος Σίδερης.

Ο κύριος Γρηγόρης μας εξηγεί «Το αεροπορικό έργο καταρχάς είναι συνυφασμένο με το σήμερα, με τη ζωή μας. Το 99,999% της κίνησης των μακρινών αποστάσεων, γίνεται με αεροπορικό μέσο. Άρα είναι ένα πολύ χρήσιμο. Εκτός από αυτό όμως υπάρχει και η λογική της υποστήριξης και της οικονομίας. Όπου υπάρχει αεροδρόμιο, όπου υπάρχει γρήγορη σύνδεση, ειδικότερα σε μια χώρα σαν τη δική μας τότε υπάρχει και οικονομική ανάπτυξη. Η Ελλάδα διαθέτει 34 νησιώτικα διεθνή αεροδρόμια όταν όλη η Γερμανία, έχει 26 διεθνή αεροδρόμια. Για να καταλάβουμε το πόσο σημαντική είναι η αεροπλοΐα σε μια χώρα σαν την δικιά μας που δεν υπάρχει καλό οδικό δίκτυο».

Ο Γιώργος Κασσαβέτης κάνει έναν παραλληλισμό με την δουλειά του γιατρού για να μας εξηγήσει πόσο μεγάλη ευθύνη έχει και πόσο σημαντική είναι «Ήθελα να τονίσω κάτι για την ευαισθησία του αεροπορικού έργου. Ένας γιατρός που έχει έναν ασθενή στο χειρουργικό κρεβάτι, μπορεί να σκοτώσει από λάθος έναν άνθρωπο. Ένας αεροπόρος μπορεί να  σκοτώσει 850 άτομα». Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος προσθέτει «Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι έχει και τον εαυτό του στα χέρια του. Ενώ ο γιατρός δεν κινδυνεύει εκείνη την στιγμή. Αν κάνεις το μοιραίο λάθος, αν αυτό συμβεί χωρίς να προσέξεις, θα πάρεις και τον εαυτό σου». 

Όπως μας έλεγαν και οι δύο, σήμερα έχει εξελιχθεί πάρα πολύ η ασφάλεια των αεροπορικών μεταφορών. Όμως σε αυτή την επισφάλεια οφείλεται το στερεότυπο της πολύ όμορφης αεροσυνοδού «Στις πρώτες αερομεταφορές για το κοινό τα ταξίδια ήταν και λίγο επισφαλή. 

Δεν υπήρχαν τα μέσα τα οποία έχουν σήμερα ενώ αυτοί που έμπαιναν μέσα ήταν κυρίως επιχειρηματίες που είχαν τα χρήματα. Έπρεπε επειδή υπάρχει και ένα μεγάλο risk factor αυτοί οι άνθρωποι να ξεχνιούνται, να ξεχνάνε το φόβο τους. Έτσι γεμίζαν το αεροπλάνο, με Καλλίπυγες υπάρξεις που θα έπαιρναν το άγχος που θα είχαν οι επιβάτες. Αυτό το στερεότυπο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα». 

Συντροφιά στην συζήτηση για την πολιτική αεροπορία είχαμε το El Dorado 12 / Photo: Γιώργος Σίδερης.

Μετά από αυτή την ενδιαφέρουσα ιστορία ζητήσαμε από τους δύο πιλότους να πιούν μια γουλιά El dorado 12 σερβιρισμένο με έναν πάγο σε ποτήρι old fashioned και να θυμηθούν κάποιο επικίνδυνο συμβάν που τους έχει τύχει. Ο Γιώργος Κασσαβέτης απάντησε πρώτος «Μια φορά στη Ρόδο με ένα αεροπλάνο στο οποίο είχα πίσω 2 γυμνάσια που πήγαιναν για πενταήμερη. Η Ρόδος λοιπόν, είναι το χειρότερο αεροδρόμιο που έχουμε εδώ στην Ελλάδα, διότι εάν ο άνεμος είναι από κάποια συγκεκριμένη διεύθυνση από 030 έως 170 μοίρες, σε αυτό το τόξο δημιουργείται ένα φαινόμενο στο οποίο το αεροπλάνο γίνεται ανεξέλεγκτο στην κυριολεξία, δηλαδή δεν μπορείς να το κρατήσεις ευθεία. Εγώ λοιπόν, προσεγγίζοντας την Ρόδο ο άνεμος ήτανε 50 μοίρες και η ταχύτητα του ανέμου περίπου 20 μίλια.

Ο χάρτης προσέγγισης έλεγε ότι πάνω από 15 μίλια δεν πρέπει να προσγειωθείς. Εγώ όμως σκεπτόμενος ότι δεν θέλω να στερήσω από αυτά τα παιδιά την πενθήμερη εκδρομή αποφασίζω να προσγειωθώ. Το αεροπλάνο πραγματικά ανεξέλεγκτο και με πολύ μεγάλη δυσκολία το προσγείωσα. Τα παιδιά πίσω έκλαιγαν. Τόσο άγρια ήταν η συμπεριφορά. Δεν έπρεπε να το κάνω επαγγελματικά, ήμουν απαράδεκτος και εκτός ορίων. Ευτυχώς δεν έπαθε κανείς τίποτα. 5 λεπτά πιο μετά έρχεται ένας Γερμανός πιλότος και ζητά οδηγίες προσγείωσης από τον πύργο ελέγχου. Ρωτάει αν έχει προσγειωθεί κάποιο άλλο αεροπλάνο και του απαντάνε πριν 5 λεπτά ένα αεροπλάνο της Ολυμπιακής. Όταν έφτασε στο έδαφος άρχισε να κοπανιέται και το δεξί φτερό βρίσκει στο έδαφος και φεύγει ένα κομμάτι γύρω στο μισό μέτρο. Αυτοσαρκάζομαι για εκείνη την μέρα αλλά ήταν κάτι που δεν έπρεπε να είχα κάνει». 

Ο κύριος Γρηγόρης Κωνσταντέλλος μετά από την δική του γουλιά El Dorado 12 μας εξηγεί για μια κατάσταση που όπως χαρακτηριστικά λέγεται ήταν The point of no return. «Εγώ δυστυχώς δεν είχα την επιλογή προσγειώνομαι, δεν προσγειώνομαι. Παγιδεύτηκα με μια σειρά από συμβάντα γιατί πολλές φορές οι πιλότοι κλειδώνουν το μυαλό τους στο ότι πρέπει να ολοκληρώσουν μια πτήση, να φέρουν εις πέρας ένα δρομολόγιο. Εκεί είναι που κάνεις τις πατάτες. Το 1999 ήταν η μέρα που ξεκίνησαν οι βομβαρδισμοί στην Γιουγκοσλαβία. Είχε πολύ κακό καιρό. Ένα πολύ δύσκολο δρομολόγιο, Αθήνα, Νάπολη, Μασσαλία, Νάπολη, Αθήνα.

‘Ήταν ένα από τα χειρότερα που κάναμε με το 737. Βλάβη στη Νάπολη, με την οποία πήγαμε στη Μασσαλία, επιστρέψαμε τελικά με φτιαγμένη τη βλάβη στη Νάπολη και στη Νάπολη δεν πήραμε καύσιμα γιατί έκλεινε το αεροδρόμιο. Λόγω των βομβαρδισμών μας κράτησαν χαμηλά, άρα μεγαλύτερη κατανάλωση και φτάσαμε να πάρουμε χαμπάρι ότι στο Ελληνικό γινόταν ο χαμός του χαμού από βροχή. Ορατότητα ελάχιστη και άρχισα να σκέφτομαι σε ποιο σημείο της θάλασσας είναι καλύτερο να ρίξω το αεροπλάνο. Ψάχναμε φώτα να προσγειωθούμε και κοντά σε σωστικά μέσα. Μετά μου ήρθε η ιδέα, και λέω γιατί δεν πάω να το ρίξω στο χώμα μεταξύ 31 και 30 [διαδρόμου]».

Ο Γιώργος Κασσαβέτης και ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος μιλώντας για την αεροπορία. / photo: Γιώργος Σίδερης

«Ξεκίνησα να μιλάω με τον ελεγκτή. Το αεροπλάνο μπορεί να προσγειωθεί με μαξίμουμ 10 μίλια στην ουρά. Εκείνη τη μέρα είχαμε έρθει από τη Γλυφάδα που σε κατεβάζει χαμηλά και εμείς ήμασταν με 40. Όταν έχεις αέρα, σε πηγαίνει καρότσι. Εγώ έβλεπα το διάδρομο από το δεξί παράθυρο του συγκυβερνήτη να φανταστείτε. Προσγειωθήκαμε και το 737 μάγκας. Έπεσε και ήταν η πρώτη φορά στην καριέρα μου που είδα να πέφτει και είχε τόσο νερό στο διάδρομο που σηκώθηκε πίδακας μπροστά.

Όταν προσγειωθήκαμε στην Αθήνα η ένδειξη έγραφε 200 kg καύσιμα. Εκείνη την στιγμή έπαθα 3 πράγματα. Πρώτον, άναψα κατευθείαν τσιγάρο και το έκανα με τη μια, άρχισαν να τρέμουν τα γόνατά μου και από την υπερένταση για 3 μέρες με πονούσαν τα σαγόνια επειδή προφανώς ασκούσα πίεση».

Λίγο πριν κλείσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα τους ρώτησα ποιο είναι το αγαπημένο τους αεροδρόμιο. Και οι δύο συμφώνησαν ότι το αγαπημένο τους είναι το Ελληνικό. Εκτός του ότι λόγω του καιρού που έκανε στην περιοχή ξέφευγες από την ρουτίνα κατα την προσγείωση, είναι και το αεροδρόμιο που  γεννήθηκε η Ολυμπιακή. «Εκεί αγαπήσαμε όλα αυτά. Επίσης εγώ έκανα την τελευταία πτήση από το άδειο ελληνικό παίρνοντας ένα 737  το οποίο ήταν σε συντήρηση και το μετέφερα στο Ελευθέριος Βενιζέλος. Για όλους εμάς που είμαστε τρελοί, καψούρηδες και παθιασμένοι με την Ολυμπιακή και με ότι αυτό σήμαινε και σημαίνει ήταν μία πολύ  μεγάλη απώλεια εθνικού τύπου».

Eυχαριστούμε πολύ για την φιλοξενία 
CV Distiller
Χατζηγιάννη Μέξη 7, Αθήνα