Για 200 χρόνια, οι άνθρωποι δεν έτρωγαν ντομάτες
- 17 ΑΠΡ 2025
Μια από τις πρώτες γνωστές ευρωπαϊκές αναφορές στην ντομάτα έγινε το 1544 από τον Ιταλό βοτανολόγο Pietro Andrea Mattioli, ο οποίος την κατέταξε για πρώτη φορά στα στρυχνοειδή. Μεταγενέστερα, αυτή η ταξινόμηση έλαβε ανησυχητικές προεκτάσεις καθώς η ντομάτα απέκτησε τη φήμη ότι είναι ταυτόχρονα δηλητηριώδης και πηγή πειρασμού, όπως αναφέρεται στο Smithsonian.
Στη Μεσοαμερική, η ντομάτα, η οποία κατάγεται από τη Νότια Αμερική, καταναλωνόταν από τους Αζτέκους πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων. Πιστεύεται ότι δεν καλλιεργήθηκε στη Βρετανία μέχρι περίπου τη δεκαετία του 1590.
Φαίνεται ότι στις αρχές του 16ου αιώνα, οι Ισπανοί κατακτητές που επέστρεφαν από αποστολές στο Μεξικό και σε άλλα μέρη της Μεσοαμερικής, εισήγαγαν για πρώτη φορά τους σπόρους στη νότια Ευρώπη. Τελικά, γύρω στο 1880 με την εφεύρεση της πίτσας στη Νάπολη, η ντομάτα έγινε ευρέως διαδεδομένη σε δημοτικότητα στην Ευρώπη.
Η ιστορικός κήπων Elisabeth Whittle έγραψε το 2016 ότι, στις δεκαετίες του 1540 και 1550, η ντομάτα καλλιεργούνταν στην Ευρώπη «κυρίως ως εξωτική περιέργεια και μόνο από λίγους ανθρώπους».
Σύμφωνα με την Whittle, ο Mattioli περιέγραψε ότι η ντομάτα τρώγεται με τον ίδιο τρόπο όπως οι μελιτζάνες. Σε μια μεταγενέστερη λατινική έκδοση της ταξινόμησής του το 1554, «αποκαλείται για πρώτη φορά τυπωμένη “pomi d’oro”, ή χρυσό μήλο, μια ονομασία που διαδόθηκε γρήγορα και παραμένει σε χρήση στην Ιταλία μέχρι σήμερα». «Φαινόταν να υπάρχει σύγχυση ως προς το αν η ντομάτα ήταν βρώσιμη ή όχι», έγραψε η Whittle.
Αυτό που πραγματικά έκανε την ντομάτα να θεωρείται επικίνδυνη, σύμφωνα με την έρευνα του Smith, ήταν η δημοσίευση Herbal του John Gerard το 1597, η οποία βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στα προηγούμενα έργα των βοτανολόγων Rembert Dodoens και Charles de L’Ecluse.
Σύμφωνα με τον Smith, οι περισσότερες από τις πληροφορίες των βοτανολόγων (οι οποίες προφανώς ήταν εξ αρχής ανακριβείς) κλάπηκαν από τον Gerard, έναν κουρέα-χειρουργό. Αν και βασισμένη σε μια πλάνη, η άποψη του Gerard για την ντομάτα επικράτησε στη Βρετανία και στις βρετανικές αποικίες της Βόρειας Αμερικής για πάνω από 200 χρόνια.
Μέχρι το 1700, πολλοί Ευρωπαίοι φοβόντουσαν την ντομάτα. Σύμφωνα με μια θεωρία, το «χρυσό μήλο» έγινε το «δηλητηριασμένο μήλο» επειδή πίστευαν ότι οι αριστοκράτες αρρώσταιναν και πέθαιναν μετά την κατανάλωσή τους – αλλά οι πλούσιοι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούσαν πιάτα από κασσίτερο, τα οποία είχαν υψηλή περιεκτικότητα σε μόλυβδο.
Επειδή οι ντομάτες έχουν τόσο υψηλή οξύτητα, όταν τοποθετούνταν σε αυτό το συγκεκριμένο επιτραπέζιο σκεύος δημιουργούνταν ένας τοξικός συνδυασμός, κάτι που λέγεται ότι οδηγούσε σε δηλητηρίαση από μόλυβδο. Κανείς δεν έκανε αυτή τη σύνδεση μεταξύ πιάτου και δηλητηρίου εκείνη την εποχή κι έτσι η ντομάτα επιλέχθηκε ως ο ένοχος.
Όμως ο Joe Schwarcz, διευθυντής του Γραφείου Επιστήμης και Κοινωνίας στο Πανεπιστήμιο McGill του Μόντρεαλ, απορρίπτει αυτή την ιστορία ως αδύνατη, λέγοντας ότι «η ποσότητα που θα εκχυλίζονταν θα ήταν ασήμαντη και δεν θα αρρώσταινες ποτέ από αυτό». Αντιθέτως θεώρησε πιο ρεαλιστικό να υπέθεσαν οι βοτανολόγοι ότι επειδή οι ντομάτες μεγάλωναν όπως τα μούρα στο δηλητηριώδες φυτό μπελαντόνα, θα ήταν επίσης επικίνδυνες.
Η πρώτη γνωστή αναφορά για την ντομάτα στις βρετανικές αποικίες της Βόρειας Αμερικής δημοσιεύθηκε στην ιστορία των φυτών Botanologia του βοτανολόγου William Salmon, το 1710, η οποία τοποθετεί την ντομάτα στην Καρολίνα. Η ντομάτα έγινε ένα αποδεκτό βρώσιμο φρούτο σε πολλές περιοχές, αλλά η είδηση γι’ αυτήν διαδόθηκε αργά στη Βόρεια Αμερική μαζί με πολλούς μύθους και ερωτήσεις από τους αγρότες. Πολλοί γνώριζαν πώς να τις καλλιεργούν, αλλά όχι πώς να τις μαγειρεύουν.
Με την άνοδο των γεωργικών κοινωνιών, οι αγρότες άρχισαν να διερευνούν τη χρήση της ντομάτας και πειραματίστηκαν με διάφορες ποικιλίες. Μέχρι το 1897, ο καινοτόμος Joseph A. Campbell ανακάλυψε ότι οι ντομάτες διατηρούνται καλά όταν κονσερβοποιούνται και διέδωσε τη συμπυκνωμένη ντοματόσουπα.
Σήμερα, η ντομάτα αποτελεί βασικό συστατικό της μαγειρικής και καταναλώνεται σε όλο τον κόσμο σε αμέτρητες ποικιλίες. Έρευνα από το 2022, που βασίζεται σε στατιστικά στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, σημειώνει ότι «σε παγκόσμιο επίπεδο καλλιεργούνται ετησίως περίπου 180 εκατομμύρια τόνοι ντομάτας, ποσότητα που έχει αυξηθεί κατά 165% τις τελευταίες δύο δεκαετίες».
Όμως, ένα μέρος του νυχτερινού σκιώδους παρελθόντος του φυτού φαίνεται να το έχει ακολουθήσει στην ποπ κουλτούρα, καθιστώντας το άξιο κακοποιό. Στην κωμωδία τρόμου Attack of the Killer Tomatoes του 1978, γιγάντιοι κόκκινοι καρποί τρομοκρατούν τη χώρα.
Ακολουθήστε το OneMan στο Google News και μάθετε τις σημαντικότερες ειδήσεις.