Η σκοτεινή ιστορία που πάντα θα έχει στα αμπάρια του το Ρούμι

Κάθε απόσταγμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την τοπική ιστορία του μέρους όπου παράγεται. Το ρούμι όμως έχει συνδέσει το όνομά του με πολλά περισσότερα από την ιστορία της Καραϊβικής. Κυρίως, το έχει συνδέσει με την έντονη αποικιοκρατία του 16ου αιώνα, με το εμπόριο των ευρωπαϊκών δυνάμεων και – πάνω από όλα – με το δουλεμπόριο από την Αφρική, την πρακτική που έφερε τεράστιο αριθμό σκλάβων στις αχανείς φυτείες ζαχαρακάλαμων.

Η ζάχαρη και το ρούμι

Το ρούμι προέρχεται από την απόσταξη των χυμών του ζαχαροκάλαμου. Αυτοί οι χυμοί ονομάζονται μελάσα, η οποία αποτελεί παραπροϊόν της επεξεργασίας των ζαχαροκάλαμων.

Η μελάσα είναι ένα πηχτό σιρόπι με πικρή γεύση και καφέ χρώμα, το οποίο εγκλωβίζει τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά των ζαχαρόκάλαμων. Η απόσταξή του έχει σαν αποτέλεσμα να παραχθεί το ρούμι, αλλά για πολλά χρόνια η σημασία της δεν είχε εκτιμηθεί και η μελάσα παρέμενε αναξιοποίητη. Τη θεωρούσαν βιομηχανικό απόβλητο και οι παραγωγοί της πέταγαν στην θάλασσα. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι που κάποιος ανέμειξε την μελάσα με χυμούς ζάχαρης και άρχισε τη βράση και – τελικά – την απόσταξη τους. Κι εγένετο Rum – η ονομασία του δόθηκε το 1672. Σήμερα η μελάσα δεν θεωρείται επουδενί βιομηχανικό απόβλητο αλλά συμμετέχει στο εμπόριο ρουμιού το οποίο έχει τους τελευταίους αιώνες δημιουργήσει μια τεράστια βιομηχανία δισεκατομμυρίων.

Τα ζαχαρόκαλαμα δεν ήταν από την αρχή αποκλειστικό προϊόν της περιοχής της Καραϊβικής. Αρχικά η ζάχαρη παραγόταν στην νότια Ασία και την Πολυνησία, αφού θέλει ζεστά αλλά και υψηλής υγρασίας κλίματα για να ευδοκιμήσει. Ο Χριστόφορος Κολόμβος είναι αυτός που έφερε το 1493 τα ζαχαρότευτλα στην Κεντρική Αμερική κατά το δεύτερο ταξίδι του και συγκεκριμένα στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Δομινικανή Δημοκρατία και η Αϊτή. Μαζί με τα ζαχαροκάλαμα άρχισε και το εμπόριο με τον Νέο Κόσμο και αυτό είχε κάθε είδους αγαθό.

Το εμπορικό τρίγωνο του Ατλαντικού

Τότε δημιουργείται και το εμπορικό τρίγωνο με κορυφές την Ευρώπη, τον Νέο Κόσμο της Αμερικής και την Αφρική. Τα αγαθά που ανταλλάσσουν οι περιοχές αυτές είναι καπνός και ζάχαρη από την Καραϊβική που πηγαίνει στην Ευρώπη, μετάξι και άλλα αγαθά από την Ευρώπη στην Αφρική και σκλάβοι για να δουλέψουν στις εκτάσεις ζάχαρης από την Αφρική στην Καραϊβική.

Αυτή η διαδρομή των πλοίων διαρκούσε δώδεκα εβδομάδες. Με αυτό τον τρόπο τεράστιος αριθμός δούλων από την μαύρη ήπειρο κατέφθασε στα νησιά, Αφρικανοί που αγοράστηκαν για να απασχολούνται στις φυτείες ζάχαρης. Υπολογίζεται ότι 10 με 12 εκατομμύρια σκλάβοι μεταφέρθηκαν από την Αφρική σε Κεντρική Αμερική και Νότια Αμερική. Το 48% εξ’ αυτών αποβιβάστηκε στα νησιά της Καραϊβικής και το 41% στην Λατινική Αμερική και συγκεκριμένα στη Βραζιλία.

Οι δούλοι ήταν εκείνοι που καλλιεργούσαν, θέριζαν αλλά και επεξεργάζονταν τα ζαχαροκάλαμα, ενώ επίσης ήταν και εκείνοι που έκαναν την απόσταξη της μελάσας για να απολαμβάνουν το ρούμι που παρήγαγαν μέχρι να γίνει και αυτό προϊόν εμπορικής συναλλαγής.

Στην επεξεργασία της ζάχαρης παίζει τεράστιο ρόλο η ταχύτητα αφού αν μετά το θέρος μείνει το ζαχαροκάλαμο για πάνω από 48 ώρες θα χαλάσει. Έτσι, οι σκλάβοι δούλευαν την περίοδο του θέρους ασταμάτητα για μέρες ενώ γυρνούσαν τους μύλους με τα χέρια τους με τα ατυχήματα να είναι συνεχές φαινόμενο. Όταν κάποιος έπιανε το χέρι του, ακρωτηριαζόταν από τους υπεύθυνους για παραδειγματισμό στους υπόλοιπους. Όλα αυτά είναι και η αιτία που το προσδόκιμο ζωής των σκλάβων ήταν μόλις 23 έτη.

Ο ρόλος των σκλάβων στην εκτόξευση του ρουμιού

Η βρετανική εταιρεία West India η οποία είχε τον έλεγχο όλων των εμπορικών συναλλαγών στις βρετανικές αποικίες αυτού του τριγώνου είναι υπεύθυνη για τον μεγαλύτερο αριθμό πώλησης και μεταφοράς σκλάβων στον νέο κόσμο. Είναι κάτι που φαίνεται και στη σειρά ‘Taboo’ με πρωταγωνιστή τον Tom Hardy.

Το εμπόριο σκλάβων από την Αφρική είναι αυτό που εκτόξευσε το ρούμι λόγω πολλών παραγόντων. Εμπορικά καράβια μετέφεραν εκατοντάδες ανθρώπους σε άθλιες συνθήκες με μερικά από αυτά να καταφθάνουν στα λιμάνια προορισμού μόνο με ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων που μετέφεραν. Συνήθως αυτά τα καράβια μετέφεραν πάνω από 600 σκλάβους σε άθλιες καταστάσεις υγιεινής. Όταν έφταναν όμως λόγω της ανθεκτικότητας τους μπορούσαν να απασχολούνται άπειρες ώρες στις εκτάσεις και αύξησαν την παραγωγή σε τεράστιο βαθμό.

Οι σκλάβοι από την Αφρική ήταν συνηθισμένοι στις υψηλές θερμοκρασίες και είχαν ανοσία σε πολλές ευρωπαικές και τροπικές ασθένειες. Επίσης, είχαν βαθιά γνώση της γης και της καλλιέργειας, αφού από αυτό ζούσαν στην πατρίδα τους. Στα χωράφια που δούλευαν πολλοί από αυτούς πέθαναν από την εξάντληση αλλά και εκτελέστηκαν για λόγους απειθαρχίας από τους ιδιοκτήτες που το μόνο τους ενδιαφέρον ήταν η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη παραγωγή ρουμιού και η αύξηση των εσόδων τους. Στις αποικίες οι σκλάβοι που ασχολούνταν με το ρούμι ήταν γνωστοί ως Rum Men και η τιμή τους είχε φτάσει σε υψηλά επίπεδα, λόγω της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας τους.

Κάπως έτσι οι σκλάβοι είχαν γίνει το συνάλλαγμα στο εμπόριο ρουμιού και όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται ήταν “το ανθρώπινο αίμα του αποικιακού εμπορίου”. Σε πάρα πολλά αποστακτήρια σήμερα μπορείς να δεις έγγραφα όπου έχουν καταγραφεί τα ονόματα, οι τιμές, οι ώρες εργασίας των σκλάβων στα χωράφια ζάχαρης αλλά και το ποιοι εκτελέστηκαν.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι δεν θα υπήρχε σε τέτοιο βαθμό το δουλεμπόριο αν δεν σημειωνόταν αυτή η έξαρση της καλλιέργειας ζαχαροκάλαμων, μελάσας και ρουμιού. Τα κέρδη όμως από αυτό το ανθρώπινο εμπόριο σε συνδυασμό με την παραγωγή και πώληση ρουμιού ήταν τεράστια. Όπως αναφέρει ο James Madison, πρόεδρος των ΗΠΑ, κάθε σκλάβος από την Αφρική έφερνε κέρδος 257 δολάρια τον χρόνο, ενώ το κόστος του ήταν μόλις 12 με 13 δολάρια. Ακόμα και αν πέθαινε σε 3 χρόνια το κέρδος ήταν τεράστιο, ενώ ήταν ακόμα περισσότερο εξαιτίας της γνώσης τους στην παραγωγή ρουμιού.

Το ανθρώπινο εμπόριο ήταν η λιπαντική ουσία που κρατούσε την μηχανή της αποικιοκρατίας σε κίνηση και η οικονομία βρισκόταν συνεχώς σε άνθιση. Κάπως έτσι γράφτηκε μια από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία των αποσταγμάτων και συγκεκριμένα του ρουμιού.