Κάτι ανεπανάληπτο συνέβη στα παριζιάνικα μπαρ της Belle Epoque

Ο Κλοντ Μονέ, ο Ογκίστ Ρενουάρ, ο Πολ Γκογκέν, ο Ανρί Ματίς, ο Ανρι Τουλούζ -Λωτρέκ. Αλλά και Στραβίνσκι, ο Ραβέλ, ο Μπιζέ, ο Βερλέν, ο Μαλαρμέ, ο Προυστ. Και όλοι αυτοί είναι λίγοι μόνο από τους καλλιτέχνες που εγκαταστάθηκαν κι έχτισαν τη φήμη τους στην Πόλη του Φωτός την περίοδο που έμεινε στην ιστορία ως Belle Epoque. Για την ακρίβεια, όλοι τους εγκαταστάθηκαν στα μπαρ και τα καμπαρέ της εποχής. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε σήμερα να μην μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα αν ήταν οι τεράστιες προσωπικότητες αυτές που έχτισαν τον μύθο των μπαρ της πιο χρυσής εποχής του Παρισιού ή τα αν ήταν τα μπαρ αυτά που κατάφεραν να τους αγκαλιάσουν όλους και να απελευθερώσουν τη μεγαλύτερη έκλυση καλλιτεχνικής ενέργειας που σημειώθηκε ποτέ σε μία μόνο πόλη, σε μία μόνο χρονική περίοδο.

Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι την εποχή της Belle Epoque στο Παρίσι, μερικά από τα θρυλικότερα bar της ιστορίας έθεσαν τις βάσεις για αυτό που λέμε σήμερα american και cocktail bar. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από τα classic cocktails γεννήθηκαν στα σοκάκια του Παρισιού την εποχή εκείνη. Το αψέντι ήταν η αγαπημένη νεράιδα όλων και τα cocktails είχαν αρχίσει να γίνονται τα αγαπημένα των καλλιτεχνών. Πάρτι όπου όλοι αυτοί συνυπήρχαν, γνωρίζονταν, αντάλλαζαν απόψεις και ιδέες πραγματοποιούνταν σε καθημερινή βάση. Ο καλλιτεχνικός οργασμός της Belle Epoque δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία άλλη εποχή και δεν είναι τυχαίο ότι τόσο μεγάλη δεξαμενή καλλιτεχνών δεν συνυπήρξε ποτέ ξανά στην ίδια πόλη.

Το ιστορικό υπόβαθρο της εποχής

Universal Images/ Getty Images / Ideal Image

Universal Images/ Getty Images / Ideal Image

Belle epoque ονομάστηκε στη Γαλλία η περίοδος ανάμεσα στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία και τη Μεγάλη Γερμανική Αυτοκρατορία. Η ονομασία Belle Epoque δόθηκε εκ των υστέρων, για να σηματοδοτήσει την μεγάλη ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα. Όμως δεν ήταν μια αναγεννησιακή περίοδος που την έζησε μόνο η Γαλλία και το Παρίσι. Στις πρόσφατα πλούσιες Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η αντίστοιχη εποχή ονομάστηκε Επάργυρη Εποχή, στη Μεγάλη Βρετανία ονομάζεται Εδουαρδιανή, στη Γερμανία γεννιέται το πρώτο ράιχ με ηγέτες τους Κάιζερ Wilhelm I και II ενώ και στο Μεξικό η πολυεπίπεδη άνθηση ονομάζεται Porfiriato λόγω του Porfirio Díaz που είχε στα χέρια του την εξουσία.

Το Παρίσι, όμως, ήταν αυτό που κατάφερε να αναδειχθεί σε κοιτίδα καλλιτεχνικού οργασμού. Μεταξύ του 1900 και του 1913 άνοιξαν 175 αίθουσες κινηματογράφου, στατιστικό ενδεικτικό της τεράστιας προσφοράς έργου. Οι διεθνείς εκθέσεις συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου, ενώ δύο από αυτές αφήνουν ένα ισχυρό αποτύπωμα στην πόλη. Ο πύργος του Άιφελ κατασκευάστηκε για την Έκθεση του 1889 η οποία δέχθηκε 28 εκατομμύρια επισκέπτες, ενώ το Grand Palais, το Petit Palais και η γέφυρα Alexandre III εγκαινιάστηκαν με την ευκαιρία της Έκθεσης του 1900 η οποία δέχεται 53 εκατομμύρια επισκέπτες. Στα σοκάκια της Μονμάρτης, του Μονπαρνάς αλλά και ολόκληρου του Παρισιού, πλήθος καλλιτεχνών εμπνέεται, δημιουργεί και αποκαλύπτει τις ανησυχίες του. Εκείνη είναι και η περίοδος που μερικά από τα ιστορικότερα bar γεννιούνται.

Το ‘American Bar’ συναντά το Παρίσι

Το Παρίσι κατάφερε όπως καμία άλλη πόλη να αγκαλιάσει, να αφομοιώσει και να αναδείξει την αμερικάνικη bar κουλτούρα. Την υιοθέτησε με έναν τρόπο ώστε να μην την αλλοιώσει αλλά και να την φέρει στα μέτρα του. Σίγουρα το Λονδίνο μπορούσε πολύ πιο εύκολα να το κάνει αυτό αλλά η μείξη που τελικά έγινε στις κουλτούρες που βρέθηκαν εκείνη την περίοδο στην πόλη είναι που την έκανε να ξεχωρίζει. Ήταν πάντα μία πόλη που προσέφερε διασκέδαση και οι Ισπανοί και κυρίως οι Αμερικάνοι οι οποίοι έφτασαν εκεί το εκτίμησαν κατευθείαν. Αν είχες χρήματα τότε υπήρχαν πολλοί τρόποι για να τα ξοδέψεις, ενώ αν δεν είχες, μπορούσες απλά να αυτό- αποκαλείσαι καλλιτέχνης και θα ζούσες σαν βασιλιάς. Και όλα αυτά συμπεριλάμβαναν cocktail και ποτά σε υπέροχα bar.

Αυτή η ενδιαφέρουσα συνάντηση bar πολιτισμών γνώρισε το απόγειό της το 1871, όταν η πόλη αρχίζει σιγά σιγά να ξεδιπλώνεται από τα επακόλουθα του Γαλλο-Πρωσικού πολέμου. Τότε είναι που έφτασε στην πόλη ένας πλούσιος Τεξανός, με το όνομα Charles H. Wells, και άνοιξε τον Ιούλιο το ‘American Bar’ και κατάφερε να μαζέψει τους περισσότερους Αμερικανούς και Βρετανούς της πόλης. Ήταν ένα μαγαζί που δεν έμοιαζε με κανένα άλλο αφού ο Wells και ο διευθυντής του, Henry J. Raymond είχαν προσέξει και την παραμικρή λεπτομέρεια. Δαπάνησαν περίπου 75.000 δολάρια για την διακόσμηση φέρνοντας ωραία έργα ζωγραφικής, κρυστάλλινους πολυελαίους, μεγάλους καθρέφτες και κομψά γυαλιά . Στο επάνω μέρος υπήρχαν μπάρες από γυαλισμένο ορείχαλκο και σκαλιστό μαόνι και πίσω από αυτές μερικοί από τους πιο έμπειρους barmen της Νέας Υόρκης.

H άμεση επιτυχία και το άδοξο τέλος

Μπορεί το ‘American bar’ να ήταν το πιο πετυχημένο αλλά δεν ξέρω αν ήταν το πρώτο. Μετά την έκθεση του Παρισιού το 1847, γράφτηκε σε αρκετές αμερικανικές εφημερίδες, ότι “ένας Αμερικάνος από την Βοστώνη έχει πάει στο Παρίσι για να ανοίξει ένα saloon Mint Julep”. Λίγο πιο μετά άνοιξε το θρυλικό ‘Café Leblond’, στην Boulevard des Italiens, λίγα τετράγωνα ανατολικά από όπου ο Wells και ο Raymond θα έκαναν το δικό τους bar. Ένα σημαντικό μέρος του λογοτεχνικού και μουσικού Παρισιού βρισκόταν σε κάποιο τραπέζι του ‘Café Leblond’. Άλλωστε αποτελούσε και ένα από τα αγαπημένα bar του Βίκτωρ Ουγκώ αφού όχι μόνο πήγαινε συνεχώς αλλά και το ανέφερε σε πολλά από τα κείμενά του. Το ‘Café Leblond’ επέζησε στη δεκαετία του 1860, αν και δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς έκλεισε. Τη στιγμή που έκλεισε, είχε κάποιο ανταγωνισμό, πάντα στην ίδια γειτονιά της πόλης. Υπήρχε το ‘Hill’s’, στη Boulevard des Capucines απέναντι από την είσοδο της Rue Scribe όπου δημιουργήθηκαν και τα πρώτα cocktail με αψέντι και bourbon.

Ο πραγματικός διάδοχος του Leblond, ωστόσο, άνοιξε στην Rue Scribe το 1865, στο ίδιο συγκρότημα όπου οι Wells και Raymond θα ανοίξουν το μπαρ τους έξι χρόνια αργότερα. Το Grand Café, όπως ήταν γνωστό για πρώτη φορά, άλλαξε σύντομα το όνομά του σε Cosmopolitan. Ο αρχικός του ιδιοκτήτης παραμένει άγνωστος αλλά είναι σχεδόν σίγουρο ότι άλλαξε ιδιοκτησία μετά από τρία με τέσσερα χρόνια.

Ο Wells και ο Raymond όμως δεν είχαν σκοπό να ανοίξουν ένα απλό bar. Στον δεύτερο και τρίτο όροφο είχαν βάλει ρουλέτες και άλλα τυχερά παιχνίδια όπου μαζεύονταν η πλειοψηφία των Βρετανών και Αμερικανών και έπαιζε. Δεν κατάφερε ποτέ να τους πιάσει η αστυνομία αφού ο μπάρμαν στο ισόγειο είχε έναν βομβητή με τον οποίο ειδοποιούσε τους πάνω ορόφους κάθε φορά που ερχόταν έλεγχος. Η παρανομία του Wells αποκαλύφθηκε όταν ένας έμπορος με διαμάντια αξίας 150.000 δολαρίων στην τσάντα του έπεσε θύμα ληστείας μέσα στο ‘American Bar’ και κατηγόρησε τον ιδιοκτήτη για συνενοχή. Τότε ήταν που ο Wells αποκαλύφθηκε αφού η αστυνομία έκανε φύλλο και φτερό όλους τους ορόφους. Μετά από αυτό έφυγε από την πόλη και κατευθύνθηκε προς το Λονδίνο.

Τα μπαρ – διάδοχοι στην πόλη

Κάπως έτσι το ‘Cosmopolitan’ είχε ελεύθερο πεδίο μπροστά του με τον άμεσο ανταγωνιστή να έχει βγει από το παιχνίδι. Το 1880 όμως, ήρθε στον κύκλο των bar ένα μαγαζί με ιδιοκτήτη τον Henry Holzschuh. Το 1889, ο Emile Lefeuvre, επικεφαλής μπάρμαν στο ‘Cosmopolitan’, δημοσίευσε το πρώτο βιβλίο cocktail στα γαλλικά, ενώ και ένας άλλος Henry άνοιξε το δικό του μπαρ στη Rue Volney.

Ο Henry Tépé δεν το σκέφτηκε πολύ για να το ανοίξει αφού πριν το Παρίσι είχε εργαστεί στο Λονδίνο. Πολύ γρήγορα κατάφερε να γίνει το κορυφαίο american bar στο Παρίσι. Ένας Νεοϋορκέζος δημοσιογράφος έγραψε χαρακτηριστικά “15 με 20 καλοντυμένοι και ευκατάστατοι Αμερικάνοι και Άγγλοι παρήγγελναν συνέχεια. . . ‘Whisky Sours, Gin Fizzes … [και] ένα πραγματικό ελεύθερο πνεύμα  ανακατεύεται με έναν πραγματικό barkeeper και ένα πραγματικό μπαρ και την καλή παλιά αμερικανική κουλτούρα'”. Το ‘Henry’s’ έμεινε ανοιχτό μέχρι το 1918, όταν, για άγνωστους λόγους, ο Tépé το έκλεισε χωρίς να επιβεβαιώνεται από κάπου ότι δεν πήγαινε καλά.

Αν δεν έκλεινε, ίσως να ήταν το ‘Henry’s’ που θα έμενε στην ιστορία και όχι το ‘Harry’s New York Bar’ στην Rue Daunou 5, το οποίο άνοιξε το 1911 και σέρβιρε μερικά από τα καλύτερα αμερικανικά cocktails στην αφρόκρεμα του Παρισιού.  Αν πας σήμερα στο Παρίσι μπορείς να το βρεις ακόμα ενώ είναι αρκετά κοντά στην περιοχή όπου ο Πικάσο διατηρούσε το ατελιέ του για πολλά χρόνια στο Παρίσι.

Μέχρι το 1900, υπήρχαν τουλάχιστον δώδεκα αμερικανικά μπαρ που λειτουργούσαν στην πόλη και συγκέντρωναν όλη την καλλιτεχνική αφρόκρεμα της πόλη. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος σηματοδοτεί το τέλος της Belle Epoque για το Παρίσι και ταυτόχρονα το τέλος και για τα περισσότερα bars που είχαν προλάβει να γράψουν την δική τους ιστορία. Και αυτή η ιστορία ζει μέχρι και σήμερα μέσα από τα γραπτά των καλλιτεχνών που τα λάτρεψαν αλλά και τα cocktails που δημιουργήθηκαν στις μπάρες τους.