Κι όμως, ίσως το ουίσκι να το έφτιαξαν πρώτοι οι Άραβες

Η ιστορία του ουίσκι 

Τα μυστικά της απόσταξης όμως προέρχονται από έναν λαό που δεν θα το περίμενες ποτέ. Συγκεκριμένα, από τους Μουσουλμάνους, οι οποίοι τελειοποίησαν τις μεθόδους απόσταξης και τις μετέφεραν στη Δύση. Ο Abu Musa Jabir ibn Hayyan, έζησε τον 8ο αιώνα μ.Χ. -είναι γνωστός και ως Geber- και θεωρείται ο πατέρας της απόσταξης. Χώρος δράσης του είναι εκεί που βρίσκεται το σημερινό Ιράκ. Ακούγεται κάπως ειρωνικό η θρησκεία που απαγορεύει στους πιστούς της να πίνουν αλκοόλ, να είναι εκείνη που οπαδοί της εξέλιξαν την απόσταξη. Ο Geber είναι ο πρώτος που εφηύρε τον στύλο απόσταξης που χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα στην πιο εξελιγμένη του μορφή. Αυτό που έκανε και ήταν πρωτοπόρο, ήταν ότι αντί να χρησιμοποιεί τρίχωμα από πρόβατα για να μαζεύει το προϊόν της απόσταξης, αυτός έβαλε μία σωλήνα και έφτιαξε τον στύλο απόσταξης όπως τον ξέρουμε σήμερα. Λέγεται ότι η ιδέα ήρθε στον Geber μελετώντας γραπτά του Ζώσιμου του Πανοπολίτη, ο οποίος είχε φτιάξει κάτι παρόμοιο, όχι όμως για ποτά αλλά για μέταλλα. Μέσω του εμπορίου και των συναλλαγών, αυτή η εφεύρεση έφτασε στην Δύση και συγκεκριμένα στους μοναχούς της εποχής εκείνης, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν την καυτή βροχή για φαρμακευτικούς σκοπούς. Όμως η ιδέα της απόσταξης ανήκει στον Geber.

Η πρώτη γραπτή αναφορά έλαβε χώρα το 1405, όπου στα ιρλανδέζικα χρονικά του μοναστηριού του Clonmacnoise γράφεται ότι ένας άστεγος πέθανε από υπερβολική κατανάλωση Uisge beatha τα Χριστούγεννα. Το Uisge beatha (ούσκε μπα) ήταν η κελτική έκφραση για το «νερό της ζωής» και η πρώτη επίσημη καταγραφή σε βασιλικά έγγραφα ανάγεται στο 1494, όταν ο βασιλιάς James ΙV ζητάει «οκτώ δοχεία βύνης για την παρασκευή uisge beatha». Σήμερα έχει επιζήσει σε αρκετά ποτά σαν όρος όπως το eau de vie (Γαλλία), acquavita (Ιταλία), akvavit (Σκανδιναβία) και okowita (Πολωνία).

Οι μοναχοί, εξαίρετοι στη διαδικασία απόσταξης εκείνα τα χρόνια, αποστάζουν με συνέπεια, για λόγους, φυσικά, ιατρικούς. Γιατί, όπως έγραψε ο Σκωτσέζος ποιητής James Hogg, «αν κάποιος ήξερε πόσο ακριβώς έπρεπε να πίνει κάθε μέρα και το ακολουθούσε με ευλάβεια, είναι σίγουρο πως ούτε θα αρρώσταινε ούτε θα πέθαινε ποτέ». Το 1536-1541 o βασιλιάς Henry VIII της Αγγλίας διαλύει μοναστήρια και δίνει την δυνατότητα στους αγρότες να αποστάξουν. Αν το καλοσκεφτείς είχαν τα δίκια τους, εκείνοι καλλιεργούσαν τα δημητριακά και ήθελαν μερίδιο της απόλαυσης. 

Το 1600 ξεκινάνε πολλοί Σκωτσέζοι αλλά και Ιρλανδοί από το μεγάλο νησί τις αναζητήσεις για την Νέα Γη και φτάνουν στην Αμερική έχοντας φυσικά στα αμπάρια τους ουίσκι. Εκεί γνώρισαν νέα είδη δημητριακών, κάτι που εξέλιξε την διαδικασία αρκετά. Η ιστορία λέει ότι το πλοίο Mayflower έδεσε στο Plymouth και όχι στην περιοχή που έλεγαν οι βασιλικές διαταγές, επειδή άρχισαν να ξεμένουν από αλκοόλ. Αργότερα το αλκοόλ και ειδικότερα το ουίσκι έπαιξε τεράστιο ρόλο στην αποικία αλλά και στην εξόντωση των αυτοχθόνων. Οι νέοι κάτοικοι το χρησιμοποιούσαν στις διαπραγματεύσεις τους με τους ντόπιους οι οποίοι είχαν κατά κάποιο τρόπο εθιστεί σε αυτό.

«Ποτέ να μην καθυστερείς να φιλήσεις ένα όμορφο κορίτσι ή να ανοίξεις ένα μπουκάλι ουίσκι» – Ernest Hemingway

Την ίδια περίοδο και συγκεκριμένα το 1608, στην Βόρεια Ιρλανδία δίνεται η πρώτη επίσημη άδεια για να ανοίξει αποστακτήριο. Το όνομά του, The Old Bushmills Distillery, το οποίο και παραμένει μέχρι και σήμερα το παλαιότερο αποστακτήριο στον κόσμο. Έναν αιώνα αργότερα δημιουργείται η Μεγάλη Βρετανία με την ένωση του Βασιλείου της Αγγλίας και εκείνου της Σκωτίας. Αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των φόρων και συγκεκριμένα στο ουίσκι. Ο λεγόμενος English Malt Tax του 1725, ανάγκασε πολλούς από τους ιδιοκτήτες αποστακτηρίων να λειτουργούν την νύχτα με αποτέλεσμα να αποκαλούν συνθηματικά το ουίσκι, σεληνόφως. Έτσι απέκτησε και η λέξη moonshine την σημασία του λαθραίου ποτού.

Κατα την διάρκεια του αμερικανικού πολέμου το 1775-1783, το ουίσκι χρησιμοποιήθηκε πολύ και σαν συνάλλαγμα, ενώ όταν ο πόλεμος τελείωσε άφησε πίσω του ένα τεράστιο χρέος. Το 1791 τέθηκε σε εφαρμογή ο φόρος για το ουίσκι από την νέα εθνική κυβέρνηση του George Washington, κάτι που απογοήτευσε πολλούς από τους βετεράνους του εμφυλίου και τους αγρότες σιτηρών. Οι αντιδράσεις γίνονταν όλο και πιο έντονες και τελικά ξεκίνησε η «επανάσταση του ουίσκι», όταν οι αγρότες ξεσηκώθηκαν, αρνούμενοι να πληρώσουν τον φόρο. Οι συγκρούσεις ήταν αρκετές με αποκορύφωμα τον Ιούλιο του 1794, όταν είχαμε ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ πολιτών και στρατού. Μέχρι το 1801 ο φόρος συνέχισε να υπάρχει, ενώ σταμάτησε η εφαρμογή του όταν κέρδισε τις εκλογές ο Thomas Jefferson υποσχόμενος ότι θα τον καταργήσει, όπως και έκανε.

Τότε είναι που ο πρόεδρος της Αμερικής μοίρασε εκτάσεις σε μετανάστες Σκωτσέζους και Ιρλανδούς στην περιοχή του Kentucky. Εκείνοι άρχισαν να καλλιεργούν καλαμπόκι και το περίσσευμα της παραγωγής το απόσταζαν και το έφτιαχναν ουίσκι. Ο θρύλος λέει ότι ο καπνιστός ρόλος του Bourbon που πηγάζει από τα «καμμένα» επιφανειακά βαρέλια, οφείλεται στον αποσταγματοποιό Elijah Craig. Όταν κάποια στιγμή κατά λάθος έφτιαξε βαρέλι από σχεδόν καμμένα ξύλα και έβαλε μέσα ουίσκι, δεν ήξερε ότι δημιουργούσε ένα καινούργιο είδος. Το νέο αυτό ουίσκι είχε έντονο χρώμα, γλυκιά επίγευση και νότες βανίλιας και καπνού. Κάποια στιγμή έστειλε τα βαρέλια στην Νέα Ορλεάνη για πώληση με σφραγίδα Mayville της επαρχίας Bourbon και εκείνα έγιναν ανάρπαστα, βοηθώντας έτσι στην διάδοση του νέου είδους ουίσκι. Τότε είναι που πήρε και το όνομά του.

Από εκείνη την περίοδο μέχρι το 1920, οι εξαγωγές από Ιρλανδία και Σκωτία στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν τεράστιες, ενώ κάπως έτσι άρχισαν στην Νέα Γη να φτιάχνουν και δικό τους ουίσκι. Η μεγάλη κατανάλωση όμως οδήγησε στις πρώτες αντιδράσεις. Η κορύφωσή τους ήταν το ψήφισμα του 1920 για ποταπαγόρευση, η οποία κράτησε 13 ολόκληρα χρόνια. Παράλληλα, η Ευρώπη προερχόταν από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, όπου αρκετά αποστακτήρια, είχαν κλείσει λόγω του ότι τα δημητριακά, επαρκούσαν οριακά για να καλύψουν τις ανάγκες του λαού για σίτιση. Μέχρι το 1924, ο αριθμός των αποστακτήριων έχει μειωθεί δραστικά όπως και η κατανάλωση. Αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το νεοεκλεγέν Εργατικό Κόμμα στην Μεγάλη Βρετανία βροντοφωνάζει «Πρώτα φαγητό και ύστερα ουίσκι» ρίχνοντας ακόμα περισσότερο την κατανάλωση. Η αναγέννηση του βασιλικού αποστάγματος αρχίζει μόλις το 1960 με μαζική παραγωγή σε Σκωτία, Ιρλανδία και Αμερική.

Ποτοαπαγόρευση και ουίσκι

Στις 17 Ιανουαρίου του 1920 ψηφίζεται νόμος στις Ηνωμένες πολιτείες ο οποίος απαγόρευε την παραγωγή, πώληση και μεταφορά τοξικών ποτών. Ήταν η έναρξη της ποταπαγόρευσης. 

Ο νόμος δεν απαγόρευε την κατοχή ή την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, το πρόβλημα όμως ήταν ότι δεν μπορούσες να τα φτιάξεις, να τα πουλήσεις και να τα αγοράσεις πουθενά. Αυτό οδήγησε σε ένα ολοκληρωτικό χάος την εποχή εκείνη, με τους bootleggers να βγάζουν υπέρογκα ποσά κάνοντας λαθρεμπόριο, τα speakeasy να κάνουν την εμφάνισή τους και τη μαφία να κάνει πραγματικό πάρτι. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, κατά την διάρκεια της ποταπαγόρευσης επιτρεπόταν η παραγωγή και η κατανάλωση αλκοόλ μόνο για ιατροφαρμακευτικούς σκοπούς μετά από συνταγή γιατρού. Ο «ασθενής» μπορούσε να πίνει ένα ποτήρι κάθε δέκα μέρες. Αυτή η εξαίρεση οδήγησε στην ραγδαία αύξηση των φαρμακείων που πουλούσαν ουίσκι αλλά και στην επανεμφάνιση του όρου moonshine, όπως ονομαζόταν το λαθραίο αλκοόλ που κυκλοφορούσε στην αγορά.

«Το μόνο που έκανα είναι να πουλάω ουίσκι στους καλύτερούς μας ανθρώπους. Κάλυψα μια ζήτηση που ήταν αρκετά μεγάλη. Δεν καταλαβαίνω γιατί τα καλά παιδιά που έλεγαν ότι το εμπόριό μου κάνει καλό τώρα με κατηγορούν» – Al Capone, στην απολογία του κατά την διάρκεια της δίκης του

Ένας από τους βασικούς λόγους που οδήγησε στον νόμο της ποταπαγόρευσης ήταν ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Όταν τον Απρίλιο του 1917 οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στον πόλεμο, εφάρμοσαν έλεγχο για τα τρόφιμα και τα ποτά, ώστε να υπάρχουν προμήθειες για τον στρατό. Τότε είναι που πολλά αποστακτήρια σταμάτησαν να παράγουν αλκοολούχα ποτά. Ένας δεύτερος λόγος ήταν η δαιμονοποίηση του αλκοόλ, αφού οι συντηρητικοί πολίτες το κατηγορούσαν για οποιοδήποτε πρόβλημα της κοινωνίας. Τελικά το 1920 εφαρμόστηκε ο νόμος και μερικά από τα ιστορικότερα αποστακτήρια στις Ηνωμένες Πολιτείες έβαλαν λουκέτο.

Τότε είναι που οι λαθρέμποροι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην Σκωτία και στην Ιρλανδία, εισάγοντας μεγάλες ποσότητες ουίσκι στην Νέα Γη. Στο Σικάγο αναδείχθηκαν δύο μεγάλες συμμορίες, αυτή του Al Capone και εκείνη του George “Bugs” Moran. Η διαφθορά έφτασε σε δυσθεώρατα μεγέθη, με την αστυνομία να συνεργάζεται με την μαφία για να διακινείται ελεύθερα το αλκοόλ και να πωλείται στα speakeasy που έφτασαν τον απίστευτο αριθμό των 30000 καταστημάτων που λειτουργούσαν παράνομα. Διπλάσιος αριθμός από τα νόμιμα καταστήματα που πουλούσαν αλκοόλ. Οι μάχες μεταξύ των συμμοριών και οι γκανγκστερικές επιθέσεις εκείνης της περιόδου έχουν μείνει στην ιστορία και έχουν αποτελέσει θέμα για πολλές ταινίες του Hollywood.

Τελικά, στις 5 Δεκεμβρίου του 1933, μετά από δημόσια ψήφο, έγινε άρση του νόμου και το ουίσκι ξεκίνησε ξανά να κυκλοφορεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ουίσκι έχει παίξει έναν τεράστιο ρόλο στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών από την αποίκισή τους μέχρι και την νεότερη ιστορία τους. 

To oυίσκι στην ποπ κουλτούρα

Όπως καταλαβαίνετε, το ουίσκι έχει παίξει έναν τεράστιο ρόλο στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών από την αποίκισή τους μέχρι και την νεότερη ιστορία τους. Το ουίσκι όμως έχει παίξει σημαντικό ρόλο και στις τέχνες αλλά και στην pop κουλτούρα, όχι μόνο της Ιρλανδίας και της Σκωτίας αλλά ολόκληρου του κόσμου.

«Το υπερβολικό είναι κακό στο οτιδήποτε, αλλά το υπερβολικό ουίσκι είναι σχεδόν αρκετό» –Mark Twain

Παρόμοιες δηλώσεις για το ουίσκι θα βρεις από τον Ernest Hemingway, τον Raymond Chandler, τον F. Scott Fitzgerald και τον James Joyce. Οι δύο τελευταίοι μάλιστα έχουν υμνήσει το ουίσκι μέσα σε βιβλία τους. O F. Scott Fitzgerald στο On Booze και ο James Joyce στον Οδυσσέα και όχι μόνο.

Το ουίσκι όμως έχει πρωταγωνιστήσει και σε πολλές ταινίες αλλά και σειρές. Από το James Bond μέχρι το Χαμένοι στην Μετάφραση, και από το Mad Men μέχρι το Peaky Blinders. Ο πράκτορας 007 μπορεί να είναι γνωστός για τα Martini του και το Vesper του, αλλά η αγάπη του για το αλκοόλ υπάρχει σε σχεδόν όλες τις ταινίες του. Αποκορύφωμα το Skyfall όπου πίνει μαζί με τον εχθρό του Javier Bardem ένα 50άρι Macallan.

Είναι τέτοια η δυναμική του που το προτιμούσαν σαν αγαπημένο τους ποτό προσωπικότητες όπως ο Winston Churchill, o Abraham Lincoln, o Frank Sinatra, η Hillary Clinton και η Ava Gardner, ενώ φράσεις τους για το ουίσκι έχουν πει όλοι σχεδόν που έχουν μείνει στην ιστορία. Το ουίσκι μπορεί να υπερηφανεύεται ότι είναι το απόσταγμα που έχει στιγματίσει όσο κανένα άλλο την ιστορία σε πολλά επίπεδα και αυτό από μόνο του δικαιολογεί τον τίτλο του βασιλιά των αποσταγμάτων. Τόσες γραμμές δεν έχουν γραφτεί ούτε για τον χρυσό άλλωστε.