Μόλις ανακαλύφτηκε η πιο αρχαία πίτσα στον κόσμο
Μία αρχαιολογική ανασκαφή στην Πομπηία έφερε στο φως νέα στοιχεία για το αγαπημένο street food.
- 28 ΙΟΥΝ 2023
Μπορεί να μην είχε σάλτσα ντομάτας και μοτσαρέλα, αλλά και πάλι τράβηξε την προσοχή των αρχαιολόγων που εργάζονταν στα ερείπια της Πομπηίας, και όχι επειδή πεινούσαν. Στις ανασκαφές που έκαναν στην περιοχή, οι ερευνητές έπεσαν πάνω σε μια τοιχογραφία που απεικόνιζε μια ασημένια πιατέλα φορτωμένη με κρασί, φρούτα και ένα επίπεδο, στρογγυλό κομμάτι ζύμης με κάποια υλικά, που έμοιαζε εντυπωσιακά με πίτσα.
Η τοιχογραφία βρέθηκε στο αίθριο της οικίας στην Insula 10, Regio IX, η οποία συνδεόταν με ένα αρτοποιείο, το οποίο διερευνήθηκε εν μέρει μεταξύ 1888 και 1891 αλλά οι αρχαιολόγοι ξανάρχισαν τις έρευνες τον περασμένο Ιανουάριο. Το εύρημα θα μπορούσε να αποτελεί μια αρκετά πρώιμη εκδοχή για την πίτσα που γνωρίζουμε σήμερα, δεδομένου ότι η πόλη της Πομπηίας θάφτηκε από ένα ηφαίστειο το 79 μ.Χ., σχεδόν 2.000 χρόνια πριν από την ύπαρξη οποιουδήποτε είδους πίτας θα μπορούσε να αναγνωρίσει ο σύγχρονος πολιτισμός.
Σε δήλωσή τους, οι αρχαιολόγοι επέμειναν ότι το πιάτο που απεικονίζεται στην τοιχογραφία δεν πρόκειται να ξαναγράψει την ιστορία της πίτσας. «Τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά συστατικά λείπουν, δηλαδή οι ντομάτες και η μοτσαρέλα», ανέφεραν. Παρόλα αυτά, επέτρεψαν, η επίπεδη, στρογγυλή ζύμη που ήταν καλυμμένη με ρόδι, μπαχαρικά και κάτι που μπορεί να ήταν πρόδρομος του πέστο, να είναι «ένας μακρινός πρόγονος του σύγχρονου πιάτου».
Η τοιχογραφία που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, απεικονίζει μια νεκρή φύση με μια ασημένια πιατέλα που φέρει ένα κύπελλο κρασιού, ρόδια, σύκα, μια γιρλάντα από κούμαρα, χουρμάδες και ξηρούς καρπούς. Και την πίτσα.
Η εικόνα είναι «αρκετά μοναδική», δήλωσε στους New York Times, ο Gabriel Zuchtriegel, γενικός διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας. Αν και ανήκει σε μια αρκετά συνηθισμένη κατηγορία εικόνων φαγητού που ονομάζονται “xenia” – προσφορές για τους επισκέπτες – δε μοιάζει με τα περισσότερα από τα περίπου 300 παραδείγματα που έχουν βρεθεί στις πόλεις του Βεζούβιου.
Ο κ. Zuchtriegel δήλωσε ότι η νεκρή φύση δείχνει μια αντίθεση μεταξύ «ενός σεμνού και απλού γεύματος» και των πολυτελών ασημένιων δίσκων ζωγραφισμένων με «εκλεπτυσμένο στυλ και τεχνική». Αντιφατική είναι άλλωστε και η φύση της πίτσας, που όσο ταπεινή και αν είναι η προέλευσή της, μπορεί πλέον να βρεθεί σε εστιατόρια με αστέρια Michelin.
Ο Marino Niola, ανθρωπολόγος και ειδικός στην πίτσα, επεσήμανε ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο απλό από το να ανακατεύεις νερό με αλεύρι και στη συνέχεια να το ψήνεις. Η πρακτική αυτή ήταν χαρακτηριστική για πολλούς αρχαίους πολιτισμούς. Η λέξη focaccia προέρχεται αρχικά από τη λατινική λέξη «εστία», αλλά όπως σημειώνει «δεν έγινε κάθε focaccia πίτσα».
Η συζήτηση για την προέλευση της πίτσας βέβαια δε γίνεται χωρίς διαμάχη. Μπορεί να είναι σχεδόν συνώνυμη με την ιταλική κουζίνα, αλλά σε κάποιους αρέσει να επισημαίνουν ότι η ζύμη που καλύπτεται με βότανα και τυρί προέρχεται από την άλλη πλευρά του Ιονίου, από την αρχαία Ελλάδα, και ότι η Νάπολη ήταν αρχικά ελληνική αποικία. «Η ελληνική ιστορία της πίτσας που οι Ιταλοί θέλουν να αποκρύψουν» είναι ο τίτλος της εφημερίδας The Greek City Times.
Μια πρόσφατη μελέτη σε σκελετούς θυμάτων της έκρηξης του Βεζούβιου προσέφερε πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων κατοίκων του Herculaneum, μιας πόλης 15 χλμ. βόρεια της Πομπηίας. «Διαπιστώσαμε ότι έτρωγαν πολλά δημητριακά», δήλωσε η Silvia Soncin, του Τμήματος Περιβαλλοντικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Sapienza της Ρώμης.
Παρόλα αυτά, το μυστήριο παραμένει. «Προφανώς με την ανάλυσή μας δεν μπορούσαμε να πούμε τι είδους δημητριακά έτρωγαν, αν ήταν ψωμί ή πίτσα και αν ήταν επικαλυμμένα με κάτι ή όχι», είπε η κ. Soncin. «Αυτό δεν μπορούμε να το πούμε».
Τόσο ο κ. Zuchtriegel όσο και ο κ. Niola περιέγραψαν τους αρχαίους φούρνους στην Πομπηία και τη Νάπολη ως πολύ παρόμοιους με τους αυτούς που χρησιμοποιούν οι σημερινοί κατασκευαστές πίτσας. Αλλά χρειάστηκαν αιώνες για να φτάσει η πίτσα όπως την ξέρουμε από τους αρχαίους φούρνους στο χαρακτηριστικό χάρτινο κουτί. Αρχικά, έπρεπε να εφευρεθεί η σάλτσα ντομάτας – και αυτό συνέβη μόνο αφού οι ντομάτες εισήχθησαν στην Ιταλία μετά το ταξίδι του Κολόμβου στον νέο κόσμο. Ακόμα και τότε, χρειάστηκαν περίπου 150 χρόνια για να μπουν στην καθημερινή διατροφή.
Η πρώτη συνταγή για σάλτσα ντομάτας βρίσκεται σε ένα βιβλίο που τυπώθηκε το 1692, από τον Antonio Latini, έναν σεφ με έδρα τη Νάπολη, σύμφωνα με τον Matteo Ghirigini, διευθυντή του Garum, ενός μουσείου που ειδικεύεται στην ιστορία της μαγειρικής. Η μοτσαρέλα, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται σε έγγραφα του 16ου αιώνα.
Μόλις τον 19ο αιώνα άρχισε να μπαίνει στα τραπέζια ο νικηφόρος συνδυασμός ντομάτας, μοτσαρέλας και βασιλικού. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, συμπεριλαμβανομένου του κ. Niola, το πιάτο μπορεί να αποδοθεί σε έναν σεφ ονόματι Raffaele Esposito, ο οποίος λέγεται ότι το ετοίμασε για τη βασίλισσα της νεοσύστατης Ιταλίας, Margherita της Σαβοΐας.Ο Esposito επέλεξε τα υλικά με γνώμονα τα τρία χρώματα της ιταλικής σημαίας.Φυσικά, της έδωσε το όνομα της βασίλισσας.
«Αυτός είναι ο μύθος της καταγωγής», δήλωσε ο κ. Niola, ο οποίος ήταν ένας από τους ανθρώπους που συνέταξαν ένα κείμενο που το 2017 έπεισε μια επιτροπή της UNESCO να βάλει τους περίπου 3.000 πιτσαδόρους της Νάπολης στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας.
Η τοιχογραφία που βρέθηκε στην Πομπηία είναι σημαντική. «Μας κάνει να καταλάβουμε ότι υπάρχει ένα κοινό νήμα που συνδέει το παρόν με το μακρινό παρελθόν. Πρόκειται για μια αρχαία πίτσα» κατέληξε ο κ. Niola.
