Μπορεί ο Λυκαβηττός να γίνει ένα ζωντανό αστικό δάσος;

Ένα καθαρό, ζωντανό αστικό δάσος, χωρίς αυτοκίνητα αλλά με τελεφερίκ, δρομείς και φυσιολάτρες στα μονοπάτια του και παρέες που συζητούν χαλαρά στα καφέ του. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα νέα που θέλει να φέρει το ‘Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας’, το οποίο δημιουργήθηκε και από τους κατοίκους της Αθήνας.

Όλο και περισσότεροι τουρίστες επισκέπτονται την Αθήνα, η οποία βρίσκεται στο top κάθε ενημερωμένης λίστας με αστικούς προορισμούς της Ευρώπης. Τα αυτοκίνητα συνεχίζουν και θα συνεχίζουν να συνωστίζονται στο κέντρο και να ανεβαίνουν στο Λυκαβηττό. Γιατί, η μουσική μπορεί να έχει πάψει πια να ηχεί από το θέατρο στις πλαγιές του αγαπημένου λόφου της Αθήνας, όμως η θέα του θα παραμένει μία ρομαντική -και για ορισμένους οικονομική- εύκολα προσβάσιμη πρόταση διασκέδασης. Το καυσαέριο είναι αυξημένο (γνωστό και αισθητό πρόβλημα). Η κλιματική αλλαγή φέρνει διαφορετικές θερμοκρασίες και στην πόλη μας. Τα ίδια τα πεύκα του Λυκαβηττού, λόγω ποικιλίας, δεν αναπαράγονται, γερνούν και πεθαίνουν.

Ο Λυκαβηττός λειτουργεί για τους επισκέπτες του ως φυσικό ανάλογο του ουρανοξύστη, ως το βλέμμα των Αθηνών, όμως βρίσκεται σε κίνδυνο. Παράλληλα, αποτελεί το εμβληματικό τοπόσημο της Αθήνας το οποίο διαμορφώθηκε σταδιακά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα ως αστικό πάρκο σε συνδυασμό με τους λόφους του Αρδηττού, Φιλοπάππου και Στρέφη. Συνιστά έτσι ιστορική πράσινη ζώνη για την πρωτεύουσα. Η δυναμική του αντίστιξη με τον λόφο της Ακρόπολης αποτυπώνεται στα σχέδια των περιηγητών από τον 17ο αιώνα ενώ η εξέλιξή του από τον 19ο αιώνα και μετά φανερώνει τους μετασχηματισμούς της πόλης. Ο λόφος βίωσε δύο χαρακτηριστικές περιόδους, του ρομαντικού νεοκλασσικισμού τον 19ο αιώνα και του προστατευόμενου αστικού δάσους στην Αθήνα του 21 αιώνα. Πώς ο Λυκαβηττός θα καταφέρει να ανταπεξέλθει δυναμικά σε πιέσεις που δέχεται και θα δέχεται τα επόμενα χρόνια καθώς και ποιος είναι ο ρόλος του για την ανθεκτικότητα της πόλης;

Για να απαντήσει, ο Δήμος της Αθήνας εκπόνησε το ‘Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας’. Αναπτύσσοντας ένα δίκτυο καινοτόμων συνεργασιών που συνδέουν τον χώρο της διοίκησης με τους χώρους παραγωγής της γνώσης και την κοινωνία των πολιτών. Το Πρόγραμμα θέλει να αποτελέσει πλαίσιο αναφοράς για τις άμεσες και μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν στο Λυκαβηττό. Δηλαδή, στο τέλος της τελευταίας του θητείας ο κ. Καμίνης ολοκλήρωνει το ερευνητικό που θα βοηθήσει την επόμενη δημοτική αρχή να αναλάβει άμεσα δράση. Επιπλέον, το πρόγραμμα δημιουργεί μια σύγχρονη παρακαταθήκη γνώσης, εργαλείων και δεξιοτήτων για την πόλη της Αθήνας, που μπορεί να εφαρμοστεί με την ίδια μεθοδολογία και εξίσου σημαντικά αποτελέσματα και σε άλλους χώρους πρασίνου, για τους οποίους απαιτείται ολοκληρωμένος, ανθεκτικός και βιώσιμος σχεδιασμός.

Ποια είναι η μεθοδολογία; Ένα από τα καινοτόμα στοιχεία της μελέτης, είναι πως για να βγουν συμπεράσματα συνεργάστηκαν ο δημιουργικός κόσμος της έρευνας, ο σκληρός κόσμος της δημόσιας διοίκησης, αλλά και οι άνθρωποι της πόλης, που γνωρίζουν, ζουν και ‘χρησιμοποιούν’ το Λυκαβηττό. “Η διερεύνηση έγινε σε 3 ενότητες: φυσικό περιβάλλον – δομημένο περιβάλλον – άνθρωποι. Ο Δήμαρχος κάλεσε το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ να εκπονήσουν ένα πρωτότυπο ερευνητικό έργο το οποίο υποστηρίχθηκε χρηματοδοτικά από το Κοινωφελές Ίδρυμα Σ. Λάτση και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη. Μαζί μας είχαμε και το Δίκτυο των 100 Ανθεκτικών Πόλεων του Ιδρύματος Rockefeller (100RC) αλλά και διεθνείς εμπειρογνώμονες συνεργάτες τους που συνεισέφεραν μέσα από μια ανοικτή, συμμετοχική και ολιστική διαβούλευση με τους εταίρους στην πόλη και τους πολίτες και επισκέπτες. Στην πραγματικότητα ήταν μια πειστική παιδευτική διαδικασία που συχνά μας εντυπωσίαζε όλους”, λέει η κα Μαρία Καλτσά, αρχιτέκτονας και Ειδική Σύμβουλος του δημάρχου Αθηναίων, η οποία είναι υπεύθυνη για το ‘Πρόγραμμα Λυκαβηττός: το παρόν και το μέλλον του αστικού δάσους της Αθήνας’.

“Για να μάθουμε πια είναι η αντίληψη των Αθηναίων για τον Λυκαβηττό έφτασαν στην Αθήνα από τις ΗΠΑ, η Amy Chester από το γραφείο αστικού σχεδιασμού Rebuild by Design και η Georgeen Theodore από την Interboro Partners που συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Νιού Τζέρσεϊ. Σε συνεργασία με τις εδώ δυνάμεις σχεδίασαν μια πολυδιάστατη μέθοδο άντλησης πληροφοριών. 1.200 άτομα ανταποκρίθηκαν σε έρευνα κοινής γνώμης, και περισσότερα από 250 συμμετείχαν σε θεματικές συναντήσεις, εργαστήρια και δράσεις διαβούλευσης, ανατροφοδοτώντας διαρκώς τα Πανεπιστήμια και τον δήμο» συμπληρώνει η κα Καλτσά.

Στην πράξη, τι θα γίνει; Άμεσα έχουν προγραμματιστεί να ξεκινήσουν πέντε έργα (με εκτιμώμενο προϋπολογισμό 3 εκατ. από πόρους του Δήμου Αθηναίων):

> Αντιδιαβρωτικό-αντιπλημμυρικό έργο σε περιοχή του επιβαρυμένου πρανούς της ΝΑ πλευράς, πάνω από τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

> Αποξήλωση και αντικατάσταση της ασφάλτου με ειδικό υδατοπερατό υλικό. Την ευθύνη της μελέτης του έργου έχει αναλάβει η κυρία Μαρία Καλτσά συνεργαζόμενη με ομάδα συμβούλων, αρχιτεκτόνων και την Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου και αποσκοπεί να αλλάξει τον τρόπο που ο λόφος προστατεύεται, τον τρόπο που χρησιμοποιείται και κυρίως πως σταδιακά η συγκεκριμένη διαδρομή θα αποδοθεί περισσότερο στους περιπατητές.

> Σε βάθος καθαρισμός του λόφου στα δύσβατα σημεία καθώς και εξειδικευμένος καθαρισμός από ειδικούς.

> Αποκατάσταση της πεζοπορικής διαδρομής μήκους 3 χλμ. Θα αποκατασταθεί με φυσικά υλικά ένα περιμετρικό μονοπάτι, το οποίο θα συνδέει επιμέρους περιοχές του λόφου που θα ενεργοποιηθούν, και θα επιστρωθεί με σταθεροποιημένο κουρασάνι που είναι υδατοπερατό υλικό, και φιλικό προς το περιβάλλον.

> Επαναλειτουργία των παλαιών αναψυκτηρίων ‘Πράσινη Τέντα’ και ‘Πέτρινο Περίπτερο ή Αποσπερίτης’, γεγονός που αποτέλεσε πάγιο αίτημα των φίλων του λόφου. Θα είναι απόλυτα προσβάσιμα από τα ΑΜΕΑ, το ίδιο και ο περιβάλλων χώρος.

Παράλληλα με τα έργα που ξεκινούν αμέσως, το Πρόγραμμα Λυκαβηττός περιλαμβάνει αρκετές ακόμα μακροπρόθεσμες προτάσεις για ένα βιώσιμο μέλλον στο λόφο, όπως οι ακόλουθες, οι οποίες προέκυψαν και από τις θέσεις των πολιτών για τον Λυκαβηττό:

> Δημιουργία διαβαθμισμένων ζωνών πρόσβασης στο λόφο, ώστε να αναδειχθεί και να προστατευθεί η χλωρίδα και η πανίδα του. Δηλαδή, δεν πηγαίνουμε με κάθε μέσο και παντού στο λόφο.

> Χάραξη θεματικών μονοπατιών που θα αναδείξουν τα πολλαπλά τοπία του λόφου: εκείνων που είναι κρυμμένα πίσω από τις φυλλωσιές του, εκείνων που ξεπροβάλουν μέσα από τα μοναδικά γεωλογικά του στρώματα, καθώς και αυτών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο αισθητικό ή βοτανολογικό ενδιαφέρον.

> Εμπλοκή των κατοίκων των περιοχών που γειτνιάζουν με τον Λυκαβηττό στα δρώμενα του λόφου, όπως ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών ή καλλιτεχνικών δράσεων και η συμμετοχή τους σε καινοτόμες πρακτικές διαχείρισης.

> Έλεγχος της πρόσβασης και στάθμευσης των οχημάτων περιμετρικά και εντός του λόφου, ώστε ο Λυκαβηττός να γίνει εύκολα προσβάσιμος.

> Διερεύνηση της δυνατότητας εξυπηρέτησης του λόφου είτε με μικρά ηλεκτρικά λεωφορεία δημόσιας συγκοινωνίας, είτε με εναέρια σύνδεση με cable car διαρκούς κίνησης από τον σταθμό μετρό «Ευαγγελισμός» και τελικό προορισμό τον χώρο του θεάτρου. Σκοπός της συγκεκριμένης πρότασης είναι να διασφαλιστεί η δραστική μείωση της χρήσης του αυτοκινήτου, να καταστεί ο λόφος προσβάσιμος σε ποδηλάτες και ΑΜΕΑ και να διευκολυνθεί η πρόσβαση των επισκεπτών στον λόφο καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Σχεδιασμός και ένταξη ποικίλων θεματικών δράσεων τουρισμού, αναψυχής, εκπαίδευσης, καθώς και αθλητικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων στον λόφο.

Μπορεί η βιωσιμότητα της πόλης να πάρει προτεραιότητα σε σχέση με τον κομματικό ανταγωνισμό; Μπορούν στην Ελλάδα, όπως σε ποικίλες χώρες στο εξωτερικό ορισμένες πολιτικές προτεραιότητες να είναι δεδομένες και υπερκομματικές; Αυτές τις απαντήσεις μένει να τις δώσει ο χρόνος.

Η Μελίνα Αρβανίτη-Πολλάτου είναι μέλος της ομάδας του Archisearch και της Design Ambassador.

(Φωτογραφίες: Eurokinissi)