Τι σημαίνει και πώς παράγεται το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο
Και μερικά ακόμα πράγματα που ίσως δεν γνώριζες για αυτή τη σπουδαία τροφή.
- 29 ΙΑΝ 2025
Ζωτικής σημασίας τροφή σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο είναι το ελαιόλαδο, το οποίο έχει δεκάδες χρήσεις – μερικές από τις οποίες μπορεί να μη γνωρίζεις καν. Δεν είναι μυστικό βέβαια ότι το νόστιμο ελαιόλαδο έχει πολλές θρεπτικές ιδιότητες, γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων. Ακολουθούν μερικές πληροφορίες για το πιο βασικό στοιχείο της διατροφής μας, όπως για παράδειγμα τι σημαίνει εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.
Αν και δεν είναι οριστικά γνωστό ποιος πολιτισμός άρχισε πρώτος να αξιοποιεί τις ελιές για μαγειρικές χρήσεις, η παλαιότερη ιστορική απόδειξη για την παραγωγή ελαιολάδου από τον άνθρωπο είναι ένα πήλινο αγγείο που βρέθηκε κοντά στη Γαλιλαία του Ισραήλ και περιείχε υπολείμματα ελαιολάδου.
Photo by Joanna Kosinska/Unsplash
Το δοχείο κατασκευάστηκε πριν από 7.000 έως 7.600 χρόνια και πιστεύεται ότι οι νεολιθικοί άνθρωποι της περιοχής μόλις τότε μάθαιναν πώς να φτιάχνουν πήλινα αγγεία. Το παλαιότερο γνωστό ελαιοτριβείο βρέθηκε επίσης σε αυτή την περιοχή, κοντά στη σημερινή πόλη Χάιφα του Ισραήλ- το ελαιοτριβείο είναι ελαφρώς νεότερο από το δοχείο λαδιού, ηλικίας 6.500 ετών.
Αν και είναι γνωστό ότι το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι η υψηλότερη κατηγορία ελαιολάδου, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν σε τι διαφέρει η μέθοδος παραγωγής του από εκείνη των άλλων ειδών ελαιολάδου. Για να χαρακτηριστεί το ελαιόλαδο ως εξαιρετικό παρθένο, πρέπει να παράγεται με την επεξεργασία των ελιών στο ελαιοτριβείο, με ψυχρή έκθλιψη για την εξαγωγή του ελαίου τους, χωρίς τη χρήση θερμότητας ή χημικών διαλυτών.
Το ελαιόλαδο δεν πρέπει να έχει οξύτητα μεγαλύτερη από 0,8% για να χαρακτηριστεί ως EVOO, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και μηδενικές μέσες ατέλειες. Ως αποτέλεσμα αυτών των προδιαγραφών, το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο έχει πιο ανοιχτό χρώμα και γεύση από τις χαμηλότερες ποιότητες ελαιολάδου και έχει φρουτώδη, ελαφρώς πικάντικη γεύση και οσμή.
Η Ισπανία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο στην παραγωγή ελαιολάδου, αλλά οι Έλληνες είναι αυτοί που καταναλώνουν μακράν το περισσότερο: Κατά κεφαλήν, είναι υπεύθυνοι για τη χρήση 24 λίτρων ετησίως. Οι Ισπανοί βρίσκονται στη δεύτερη θέση, αλλά δεν είναι καν κοντά: Χρησιμοποιούν μόνο 15 λίτρα ετησίως κατά κεφαλήν.
Τα ελαιόλαδα με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες (δηλαδή τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα) έχει αποδειχθεί ότι εμποδίζουν ή καθυστερούν την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων, και επομένως το λάδι θεωρείται αντιμικροβιακό.
Το ελαιόλαδο είναι κατά κύριο λόγο το λάδι επιλογής που χρησιμοποιούν οι εκκλησίες και οι συναγωγές σε όλο τον κόσμο. Οι χριστιανικές ορθόδοξες, αγγλικανικές και ρωμαιοκαθολικές εκκλησίες το χρησιμοποιούν για να ευλογήσουν όσους ετοιμάζονται να βαπτιστούν, καθώς και για να χρίσουν τους αρρώστους.
Οι καθολικοί επίσκοποι χρησιμοποιούν ελαιόλαδο αναμεμειγμένο με βάλσαμο (που ονομάζεται «χρίσμα») στο βάπτισμα αλλά και σε άλλες τελετές. Οι ανατολικές ορθόδοξες εκκλησίες χρησιμοποιούν ελαιόλαδο σε καντήλια για τις αγρυπνίες.
Σύμφωνα με τον εβραϊκό νόμο Halakhic, οι ελιές είναι ένα από τα επτά τρόφιμα που απαιτούν την απαγγελία του me’eyn shalosh μετά την κατανάλωσή τους, και το ελαιόλαδο είναι το προτιμώμενο λάδι που χρησιμοποιείται για το άναμμα των κεριών του Σαμπάτ. Όσον αφορά το Ισλάμ, οι ελιές αναφέρονται στο Κοράνι ως «πολύτιμος καρπός».
Τα ελαιόδεντρα, και συνεπώς το ελαιόλαδο, προέρχονται από το Λεβάντε και πιθανώς καλλιεργήθηκαν από άγρια δέντρα που φύονταν κοντά στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας. Αν και η μέση διάρκεια ζωής αυτών των δέντρων είναι μεταξύ 300 και 600 ετών, υπάρχουν αρκετά δέντρα σε όλη την Ελλάδα, το Ισραήλ και τον Λίβανο που έχουν ζήσει πάνω από 2.000 χρόνια.
Ένα δέντρο στο πορτογαλικό χωριό Mouriscas εκτιμάται ότι έχει ηλικία 3.500 ετών, αφού φυτεύτηκε την Ατλαντική Εποχή του Χαλκού – και εξακολουθεί να παράγει ελιές. Εν τω μεταξύ, ένας ελαιώνας με 16 ελαιόδεντρα (που ονομάζονται «Οι Αδελφές») στο Bechealeh του Λιβάνου, λέγεται ότι έχει ηλικία 6.000 ετών.
