20 χρόνια Facebook, μια ιστορία με περισσότερα σκάνδαλα απ’ ό,τι επιτυχίες

Δύο στιγμές έχει να θυμάται ο Mark Zuckerberg από το πολύ πρόσφατο παρελθόν: Τη συγγνώμη που ζήτησε μετά από προτροπή των Αμερικανών γερουσιαστών στους συγγενείς των νέων ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους (κατηγορούν την εταιρεία του) και, φυσικά, την Πέμπτη (01/2/2024), όταν η Meta ανακοίνωσε τα τεράστια κέρδη της. Η μετοχή της, την αμέσως επόμενη ημέρα, βρέθηκε στα ύψη, προσθέτοντας 197 δισεκατομμύρια δολάρια στη συνολική αποτίμησή της. Η συμπλήρωση των 20 χρόνων από τη δημιουργία του Facebook γιορτάστηκε με τον καλύτερο τρόπο.

Τα 20 αυτά χρόνια, ωστόσο, δεν χωρούν σε μία εορταστική ανάρτηση όπως του δημιουργού του διότι, πέρα από τα προφανή (ναι, το Facebook άλλαξε μια για πάντα τον τρόπο που επικοινωνούμε), το ταξίδι του εταιρικού κολοσσού ήταν και είναι -το λιγότερο-, προβληματικό. Αποδεδειγμένα πια, το Facebook και η μητρική του, η Meta, έχουν κάνει κακό.

Παρά τα σκάνδαλα που έχουν γίνει γνωστά και έχουν περάσει και από τις δικαστικές αίθουσες, το Facebook μεγαλώνει. Σκεφτείτε ότι τον Δεκέμβριο του 2005 μετρούσε 6 εκατομμύρια χρήστες και πλέον, το χρησιμοποιούν 3,049 δισεκατομμύρια άνθρωποι -τουλάχιστον τόσοι είναι οι ενεργοί λογαριασμοί.

Σε λίγο καιρό από τώρα, ο αριθμός θα ξεπεράσει τον μισό πληθυσμό του πλανήτη. Πρόκειται για μια τεράστια επιτυχία η οποία, όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, έχει βασιστεί -μεταξύ άλλων- στο αίμα. Δεν το λέμε εμείς, οι γερουσιαστές που, όπως γράφουν τα ξένα Μέσα, «ταπείνωσαν» τον Mark Zuckerberg.

Γιορτάζουμε και εμείς με τη σειρά μας τα 20 χρόνια του Facebook με μια λίστα στην οποία θα βρείτε τα σημαντικότερα σκάνδαλα, αυτά που σημάδεψαν, αλλά δεν στάθηκαν ικανά να στιγματίσουν τον γίγαντα των social media.

Ο Μεγάλος Αδελφός

Το 2018, ο Guardian ανέφερε ότι είχε κατατεθεί μήνυση στην Καλιφόρνια, με τον ισχυρισμό ότι το Facebook είχε σχεδιάσει εφαρμογές που επέτρεπαν την πρόσβαση σε προσωπικά μηνύματα, φωτογραφίες, GPS, ακόμη και στο μικρόφωνο ενός τηλεφώνου. Το Facebook απάντησε ότι δεν χρειάζεται να δώσει όλες τις πληροφορίες που αποδεικνύουν ή διαψεύδουν τους ισχυρισμούς, επειδή σχετίζονται με εμπιστευτικά επιχειρηματικά θέματα. Η συγκεκριμένη απάντηση, βέβαια, δεν κατάφερε να καθησυχάσει τον κόσμο.

Τελικά, λίγα χρόνια αργότερα, μάθαμε όλοι για το Off-Facebook Activity, ένα είδος ανιχνευτή που, ακόμα και αν κλείσει η εφαρμογή, συνεχίζει να κάνει τη δουλειά του: συλλέγει πληροφορίες από καταστήματα που πιθανότατα σε ενδιαφέρουν, προγράμματα ανταμοιβής των καταστημάτων μέχρι και τα άρθρα ειδήσεων που ανοίγονται και διαβάζονται. Ακόμα και η απενεργοποίηση του τηλεφώνου σας, δεν μπορεί να το σταματήσει.

TikTok vs Meta

Πίσω στο 2022, το TikTok πέρασε μια δύσκολη περίοδο όσον αφορά τη δημόσια εικόνα του. Τα πρωτοσέλιδα ήταν γεμάτα με παιδιά που έκαναν επικίνδυνα challenge, όχι μόνο για τα ίδια, αλλά και για τους γύρω τους. Η πιο γνωστή ιστορία είχε να κάνει με το challenge που ήθελε τους μαθητές να χτυπούν τους καθηγητές τους. Ή μήπως όχι; Όπως αποδείχθηκε,
η φήμη ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, ξεκίνησε πρώτα από το Facebook.

Πώς διαδόθηκε αυτή η φήμη; Μέσω της εταιρείας Targeted Victory. Ποιος τους είχε προσλάβει; Το Facebook. Σκοπός της Meta ήταν μια μαζική εκστρατεία συκοφάντησης που όχι μόνο θα έπαιρνε ένα κομμάτι από τη δημοτικότητα του TikTok, αλλά και θα απομάκρυνε μέρος της πίεσης από τα προβλήματα του ίδιου του Facebook.

Το παράνομο εμπόριο

Η Wall Street Journal, πίσω στο 2021, μοιράστηκε τα έγγραφα που είχε λάβει σχετικά με το πόσοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το Facebook ώστε να πλουτίσουν. Το χειρότερο; Το Facebook φαίνεται να το γνωρίζει και απλά δεν έκανε τίποτα. Για παράδειγμα, ένα μεξικανικό καρτέλ φέρεται να χρησιμοποιούσε το Facebook για τα πάντα, από τη στρατολόγηση νέων μελών μέχρι την πρόσληψη εκτελεστών.

Στη Μέση Ανατολή, χρησιμοποιούσαν την πλατφόρμα για να προσεγγίσουν γυναίκες, οι οποίες στη συνέχεια κρατούνταν ως εργάτριες του σεξ. Οι ερευνητές βρήκαν ακόμη και σελίδες για την παράνομη πώληση οργάνων, και παραδόξως, πολλές από αυτές τις δραστηριότητες είναι σε κοινή θέα.

6 εκατομμύρια χρήστες είδαν τις πληροφορίες στους στον «αέρα»

Το 2013, το Facebook ανακοίνωσε ότι υπήρχε ένα τεράστιο σφάλμα στο σύστημά του, το οποίο κυκλοφορούσε για περίπου ένα χρόνο, και είχε μοιράσει κατά λάθος τα προσωπικά δεδομένα περίπου 6 εκατομμυρίων ανθρώπων σχεδόν σε όλες τις γωνιές του διαδικτύου.

Σύμφωνα με το CNet, οι άνθρωποι της πλατφόρμας ανακάλυψαν το bug στο εργαλείο Download Your Information. Εάν αυτές οι επαφές είχαν, για παράδειγμα, αριθμούς τηλεφώνου και διευθύνσεις που ήταν στο σύστημα αλλά είχαν οριστεί ως ιδιωτικές, τις κατέβαζε κανονικά. Το Facebook έσπευσε να δηλώσει (μέσω του Reuters) ότι ενώ το σφάλμα κατέβαζε ιδιωτικές πληροφορίες παντού για ένα χρόνο, έκλεισε την «τρύπα» μέσα σε 24 ώρες.

Μια πηγή παραπληροφόρησης

Λίγες αμερικανικές εκλογές ήταν τόσο διχαστικές όσο οι προεδρικές εκλογές του 2016. Για κάποιο όχι και τόσο περίεργο λόγο, εκτός από τον Trump, όλοι ασχολήθηκαν με το Facebook. Μόλις στα τέλη του 2017, το NBC μετέδωσε ότι το Facebook είχε υποβάλει στοιχεία σε κυβερνητική δικαστική επιτροπή που έδειχναν ότι περίπου 126 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν λάβει πληροφορίες για τη ρωσικά υποστηριζόμενη προεκλογική εκστρατεία, που παραδόθηκαν κατευθείαν στο news feed τους.

Τουλάχιστον 120 ρωσικές σελίδες στο Facebook κοινοποίησαν δεκάδες χιλιάδες αναρτήσεις (με πολλά, υπερβολικά πολλά fake news), τις οποίες οι άνθρωποι στη συνέχεια βοήθησαν να γίνουν viral.

Το Facebook, φυσικά, υποβάθμισε τον αντίκτυπο που μπορεί να είχε, με τον δικηγόρο της εταιρείας να εξηγεί ότι «μάλλον όχι… αλλά δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε» το ενδεχόμενο να επηρεάστηκαν οι πολίτες ώστε να φτάσουμε στη μεγάλη, τότε, ανατροπή και τη νίκη του Donald Trump έναντι της Hillary Clinton.

H χρήση των social media από τα παιδιά

Ο αντίκτυπος που έχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στα παιδιά και τους νεαρούς εφήβους συζητείται εδώ και δεκαετίες και το 2023, η Meta, έγινε στόχος από 33 πολιτείες για «τη χρήση εργαλείων που εφαρμόστηκαν ειδικά για να στοχεύουν νεαρούς χρήστες». Προσθέστε και τις πολιτείες που επέλεξαν να καταθέσουν τις δικές τους παρόμοιες αγωγές και να μη συμμετάσχουν στη μεγαλύτερη αγωγή, και ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 41 πολιτείες.

Σύμφωνα με τους New York Times, η αγωγή περιλάμβανε την κατηγορία ότι «η Meta έχει αξιοποιήσει ισχυρές και πρωτοφανείς τεχνολογίες για να δελεάσει, να εμπλέξει και τελικά να παγιδεύσει νέους και έφηβους. Το κίνητρό της είναι το κέρδος». Αυτές οι τεχνολογίες περιλάμβαναν πράγματα όπως συνεχείς ειδοποιήσεις και ενημερώσεις push, μαζί με αλγόριθμους σχεδιασμένους να στοχεύουν συγκεκριμένους χρήστες.

Ένα μεγάλο μέρος της καταγγελίας, αναφέρει το Associated Press, είναι οι ισχυρισμοί ότι το Facebook (και οι υπόλοιπες πλατφόρμες που ανήκουν στη Meta) δεν δίνει τόσο βάρος στο ποιες ηλικίες το χρησιμοποιούν. Αυτό έχει δώσει το έναυσμα για πολλές έρευνες σχετικά με τον αντίκτυπο που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά, και υπάρχουν μερικά αρκετά ισχυρά προηγούμενα, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης σε μια βρετανική υπόθεση που διαπίστωσε ότι το Instagram ήταν, πράγματι, εν μέρει υπεύθυνο για την αυτοκτονία ενός 14χρονου, ο οποίος είχε επανειλημμένα ασχοληθεί με περιεχόμενο σχετικό με την αυτοκτονία.

Ψυχική υγεία

Τον Μάρτιο του 2021, ο Mark Zuckerberg έκανε αυτό το σχόλιο ενώπιον του Κογκρέσου, όταν ρωτήθηκε σχετικά με τα ευρήματα του Facebook για τη σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και μέσων κοινωνικής δικτύωσης: «Οι έρευνες που έχουμε δει είναι ότι η χρήση των κοινωνικών εφαρμογών για τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους μπορεί να έχει θετικά οφέλη για την ψυχική υγεία». Το αφεντικό του Instagram (το οποίο ανήκει επίσης στο Facebook), ο Adam Mosseri, έχει πει παρόμοια πράγματα, αλλά σύμφωνα με την Wall Street Journal, τα ευρήματα που κρατήθηκαν στα συρτάρια ήταν πολύ διαφορετικά.

Ειδικά το Instagram (γεμάτο όπως είναι με φωτογραφίες με τέλεια σώματα) έγινε γνωστό ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στους έφηβους χρήστες. Μια μελέτη του 2020, εξήγησε ότι το 32% των έφηβων κοριτσιών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι η χρήση του Instagram τις έκανε να αισθάνονται χειρότερα για την εμφάνισή τους. Η μελέτη ανέφερε επίσης:

«Οι έφηβοι κατηγορούν το Instagram για την αύξηση του ποσοστού άγχους και κατάθλιψης».Το Κογκρέσο, τότε, απαίτησε από το Facebook να παραδώσει την έρευνά του. Δεν το έκανε. Μιλάμε για ένα σκάνδαλο σε εξέλιξη.

CAMBRIDGE ANALYTICA

Με κεφαλαία, μιας και είναι το πιο γνωστό σκάνδαλο από όλα, τουλάχιστον μέχρι το επόμενο. Σύμφωνα με τον Guardian, ξεκίνησε όταν οι εταιρείες Cambridge Analytica και Global Science Research συνεργάστηκαν σε μια εφαρμογή του Facebook με την ονομασία thisisyourdigitallife. Διαφημιζόταν ως τεστ προσωπικότητας και συνέλεγε κάθε είδους δεδομένα από κάθε είδους ανθρώπους που το έκαναν.

Το πρώτο πρόβλημα ήταν ότι συνέλεγε επίσης κάθε είδους δεδομένα από κάθε είδους άτομα που ήταν φίλοι με τα άτομα που το έκαναν. Στη συνέχεια, αποκαλύφθηκε (εν μέρει χάρη σε έναν πληροφοριοδότη) ότι επικεφαλής της Cambridge Analytica ήταν ο Steve Bannon, ο οποίος έτυχε να είναι κολλητός του Donald Trump.

Ο ίδιος πληροφοριοδότης αποκάλυψε ότι στην πορεία στράφηκαν να βρουν έναν τρόπο να χρησιμοποιήσουν όλα αυτά τα προσωπικά δεδομένα για να δημιουργήσουν ένα πρόγραμμα που θα στόχευε τους ψηφοφόρους με πολιτικές διαφημίσεις, ειδικά επιλεγμένες για να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στον εν λόγω ψηφοφόρο και να τον καθοδηγήσουν προς τη λήψη της «σωστής» απόφασης.

Δεν ήταν μόνο οι αμερικανικές εκλογές που επηρεάστηκαν, όμως, καθώς στο παιχνίδι μπήκε και το Brexit. To Facebook επέμεινε ότι πρόκειται για fake news όμως το 2020, το BBC ανέφερε ότι έγινε μήνυση για παράνομη συλλογή δεδομένων από 87 εκατομμύρια ανθρώπους.