50 χρόνια Coney Island μέσα από τον φακό του Harvey Stein
Το παραθαλάσσιο λούνα παρκ του Μπρούκλιν και οι άνθρωποι του αποτελούν πηγή έμπνευσης για τον Αμερικανό φωτογράφο σε ένα έργο ζωής.
- 2 ΟΚΤ 2022
Για πενήντα ολόκληρα χρόνια ο γνωστός Νεοϋορκέζος φωτογράφος δρόμου Harvey Stein επέστρεφε ξανά και ξανά στο Coney Island – ένα πολιτιστικό φαινόμενο για περισσότερο από έναν αιώνα – με την κάμερά του, για να παρατηρήσει τις όμορφες, ιδιόρρυθμες πτυχές της ανθρώπινης φύσης και να αιχμαλωτίσει στιγμές με τέτοιον τρόπο, όπου κάτι καθημερινό έμπαινε στη σφαίρα του θαυμαστού.
Τώρα, έχει τη χαρά να μοιραστεί ένα έργο ζωής. Το Coney Island People 50 Years (Schiffer, Αύγουστος 2022) είναι μια ωδή στον έρωτα του Stein με το παραθαλάσσιο λούνα παρκ του Brooklyn στο πέρασμα του χρόνου, με μια συλλογή 174 υποβλητικών ασπρόμαυρων φωτογραφιών από το 1970 έως το 2020 που εστιάζει στους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτό το θρυλικό μέρος.
Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο του Harvey Stein για το Coney Island. Το πρώτο δημοσιεύτηκε από τον W.W. Norton το 1998 με τον τίτλο Coney Island. Το δεύτερο, Coney Island 40 Years, εκδόθηκε το 2011, επίσης από τον Schiffer. Είκοσι τρεις από τις αγαπημένες εικόνες του Stein από το βιβλίο των 40 ετών περιλαμβάνονται στο νέο του έργο.
«Ας πούμε ότι είμαι 51 και ξεκίνησα να φωτογραφίζω σε ηλικία ενός έτους» σχολίασε γελώντας, όταν του είπα πώς τα πενήντα χρόνια είναι μία ολόκληρη ζωή, στην πρώτη μας συνάντηση μέσω Zoom.
Χάρη στη φιλία του με τη φωτογράφο Μαργαρίτα Μαυρομιχάλη, ο Harvey Stein έχει επισκεφτεί την Ελλάδα. Μαζί έχουν ταξιδέψει σε πολλά μέρη του κόσμου, ο ίδιος αποκαλεί την Ελληνίδα φωτογράφο «travel partner». «Η Μαργαρίτα μιλάει πολλές γλώσσες και είναι ωραίο να ταξιδεύεις μαζί της».
Μάλιστα στα μελλοντικά τους σχέδια είναι να διοργανώσουν ένα σεμινάριο στην Αθήνα. «Φαίνεται ενδιαφέρουσα πόλη αν και δεν έμεινα πολύ για να τη γνωρίσω. Μου άρεσαν τα πολλά γκράφιτι στους δρόμους. Λάτρεψα την Κέρκυρα. Θα μετακόμιζα σε αυτό το μέρος. Αν ξαναβγεί ο Trump, θα το κάνω».
Η γνωριμία με τη φωτογραφία
Ο Harvey Stein ήρθε στη Νέα Υόρκη το 1965. Με πτυχίο στις Επιχειρήσεις και μεταπτυχιακό στο Marketing & Engineering, ξεκίνησε να εργάζεται στα ‘70s σε ένα αρκετά εταιρικό περιβάλλον. Έξι χρόνια μετά, αποφάσισε πώς δεν ήθελε να περάσει τη ζωή του κάνοντας μία δουλειά που δεν του άρεσε καθόλου.
«Ήμουν στη Νέα Υόρκη, αγόρασα μία κάμερα κι άρχισα να φωτογραφίζω. Δεν ήξερα πολλά τότε και ήμουν κάπως αφελής. Πίστευα ότι απλώς μπορούσα να το κάνω, ήταν βέβαια πιο εύκολο τότε από ό,τι τώρα. Θα σου πω μόνο ότι από το 1979 που εργάζομαι σαν full time φωτογράφος μέχρι το 1999, έβγαλα τα ίδια χρήματα με εκείνα τα έξι χρόνια που ήμουν στις επιχειρήσεις. Μου πήρε δηλαδή είκοσι χρόνια. Αλλά μπορώ να ζήσω ανέξοδα. Δεν έχω αυτοκίνητο, δε χρειάζομαι ακριβά ρούχα, ζω απλά. Τη δεκαετία του ’70 δεν ήταν τόσο ακριβά, τώρα νομίζω θα ήταν αδύνατον να ασχοληθείς μόνο με τη φωτογραφία, εκτός αν ζεις στον δρόμο. Αγαπώ όμως τη φωτογραφία, την ερωτεύτηκα με το που ξεκίνησα».
Η φωτογραφία ήταν το εφαλτήριο για να γνωρίσει τον κόσμο και να καταπιαστεί με άλλες ενδιαφέρουσες ασχολίες, όπως η διδασκαλία και η συγγραφή. Εκτός από ένας επιτυχημένος, επαγγελματίας φωτογράφος, ο Harvey Stein είναι δάσκαλος, λέκτορας, συγγραφέας και επιμελητής.
Διδάσκει στο International Centre of Photography και στο Los Angeles Center of Photography. Διετέλεσε Διευθυντής Φωτογραφίας στην Umbrella Arts Gallery, που βρισκόταν στο East Village του Μανχάταν, από το 2009 μέχρι το 2019 και υπήρξε επίσης μέλος του διδακτικού προσωπικού σε αρκετά εκπαιδευτικά ιδρύματα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αν, παρόλα αυτά, πρέπει να επιλέξει μία αγαπημένη ιδιότητα, αυτή είναι του φωτογράφου. «Έτσι ξεκίνησα, αυτό κάνω. Μετά, αρχίζεις να μιλάς για τη δουλειά σου, όσο αποκτάς φήμη σε καλούν να πεις τη γνώμη σου. Επίσης, η διδασκαλία (σ.σ. διδάσκει ακατάπαυστα από το 1967) είναι ένας καλός τρόπος να βγάλεις χρήματα». Η δεύτερη μεγάλη του αγάπη, μετά τη φωτογραφία, είναι τα βιβλία.
Το Coney Island People 50 Years είναι το δέκατο βιβλίο του, ενώ έχουν προηγηθεί ιδιαίτερες εκδόσεις όπως Parallels: A Look at Twins , Ε.P Dutton (1978), Movimento: Glimpses of Italian Street Life, Gangemi Editore, Ρώμη (2006), Harlem Street Portraits, Schiffer Publishing (2013), Briefly Seen New York Street Life, Schiffer Publishing (2015) και Mexico Between Life and Death.
Οι φωτογραφίες και τα portfolios του Stein έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά όπως The New Yorker, Time, Life, Esquire, The New York Times, Playboy και Harpers και η δουλειά του έχει εκτεθεί ευρέως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη με 89 ατομικές και πάνω από 170 ομαδικές εκθέσεις μέχρι σήμερα. Τέλος, οι φωτογραφίες του βρίσκονται σε 59 μόνιμες συλλογές από τη Νέα Υόρκη μέχρι τη Δανία.
Το Coney Island
«Λέω συχνά ότι δεν υπάρχει φωτογράφος που να φωτογραφίζει ένα μέρος για τόσα πολλά χρόνια. Να γυρίζει ξανά και ξανά εκεί για πενήντα χρόνια και να βγάζει στο τέλος ένα βιβλίο». Το πάρκο ψυχαγωγίας, η ξύλινη προβλήτα με τον Ατλαντικό Ωκεανό να απλώνεται αχανής μπροστά σου, τα μαγαζάκια που πουλούν μαλλί της γριάς, παγωτό και hot dog και φυσικά οι άνθρωποι, συνθέτουν το μοναδικό σκηνικό του Coney Island. Ένα μαγικό μέρος όπου ο χρόνος έχει σταματήσει. Σήμερα, υπολογίζεται ότι το επισκέπτονται ετησίως πάνω από 5 εκατομμύρια άνθρωποι.
Τα τελευταία 50 χρόνια, ο Stein εκτιμά ότι έχει επισκεφθεί το Coney Island πάνω από 600 φορές για να το φωτογραφίσει. Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης ένα ιστορικό χρονοδιάγραμμα, καθώς επίσης και αποσπάσματα από συνεντεύξεις που έκανε ο Stein με τον Dennis Vourderis, συνιδιοκτήτη του εμβληματικού Wonder Wheel και τον Dennis Thomas, ο επί μακρόν πρόεδρος του Coney Polar Bear Swim Club που μετράει 110 χρόνια.
Ο ιδιοκτήτης γκαλερί και ιστορικός φωτογραφίας Alan Klotz συνέβαλε στο βιβλίο με ένα δοκίμιο και γράφει: «Μην παραπλανάσαι, το Coney Island είναι ένα θέατρο – πάντα ήταν – και δε λείπουν από εδώ οι συναρπαστικοί ηθοποιοί. Κι εδώ είναι που έρχεται ο Harvey Stein. Ο Stein μάς δείχνει ότι υπάρχει μια συνέχεια του Coney Island που διατηρεί τον εαυτό της μέσα από όλα αυτά, ότι το μέρος είναι μεγαλύτερο από τις δυνάμεις που το διαμορφώνουν. Οι κάτοικοί του είναι αυτοί που προβάλλουν την αύρα του».
Για τον Harvey Stein, αυτή η παραθαλάσσια γειτονιά του Brooklyn, είναι ένα χωνευτήρι ανθρώπων. «Όλες οι φυλές, οι ηλικίες, οι θρησκείες, τα μεγέθη, υπάρχουν εδώ. Και συνήθως οι άνθρωποι τα πάνε καλά, δεν έχω δει ποτέ τσακωμούς. Μόνο την πρώτη φορά που ήρθα, μάλωναν δύο ναύτες και ήταν κάπως τρομακτικό. Είναι δωρεάν, περπατάς στη θάλασσα, στην προβλήτα, κι αν θέλεις παίζεις παιχνίδια. Είναι σχεδόν πάντα ένα χαρούμενο ηλιόλουστο μέρος» εξηγεί.
Σε μία δεύτερη ανάγνωση, το Coney Island είναι σαν το αμερικάνικο όνειρο. Φανταχτερό στην πρώτη ματιά, όταν φώτα, παιχνίδια και μαγαζιά είναι σε λειτουργία και κάπως παλιό και σκουριασμένο όταν σβήσουν όλα. Για τον Stein, φαίνεται να είναι ένα μέρος που βρίσκεται ένα κομμάτι της παιδικότητάς του.
«Όταν ήμουν μικρός, υπήρχε στο Pittsburgh ένα θεματικό πάρκο, το Kenywood, που πήγαινα πολύ συχνά και περνούσα αρκετές ώρες. Όταν ήρθα στη Νέα Υόρκη και είδα το Coney Island, σκέφτηκα “θα είναι ένα ωραίο μέρος για να φωτογραφίσεις”. Μου θυμίζει εκείνο το μέρος της παιδικής μου ηλικίας. Και συνήθως βρίσκω δεσμούς ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν».
Τη δεκαετία του ’70, όταν ξεκίνησε να το φωτογραφίζει ο Stein, το μέρος ήταν σε άσχημη κατάσταση. Ένα μέρος που ξεκίνησε ως θέρετρο για τους πλούσιους γύρω στο 1900, εξελίχθηκε σε πάρκο αναψυχής στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο ερχομός του μετρό το 1920 ενίσχυσε σημαντικά την προσβασιμότητά του και ενίσχυσε περαιτέρω τη δημοτικότητά του.
Το Coney Island έγινε ένα από τα πιο γνωστά πάρκα αναψυχής στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά άρχισε να παρακμάζει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις αρχές του 21ου αιώνα, είχε παραμείνει μόνο ένα τμήμα από τα αξιοθέατα. Και μόνο ένα κλάσμα από τα αξιοθέατα παρέμεινε στις αρχές του 21ου αιώνα.
«Όταν ξεκίνησα να το επισκέπτομαι, το βράδυ δεν ήταν ασφαλές αλλά μου άρεσε. Ήταν φάνκι, λίγο επικίνδυνο, υπήρχε μία φθορά. Μετά η κυβέρνηση άρχισε να επενδύει χρήματα και τα τελευταία 10-15 χρόνια εξελίχθηκε σε δημοφιλή και οικογενειακό προορισμό. Είναι κάπως πολύ ωραίο πλέον για μένα, αλλά πηγαίνω για τους ανθρώπους, για τους χαρακτήρες. Μου αρέσει να μιλάω μαζί τους για λίγο, είναι κάτι που μου βγαίνει φυσικά».
Οι άνθρωποι
«Με ενδιαφέρουν οι ασυνήθιστοι άνθρωποι. Τα ρούχα, τα τατουάζ τους, αν είναι ενδιαφέροντες, αν φοράνε μια στολή, αν κάνουν κάτι. Όχι να συμπεριφέρονται τρελά, να φωνάζουν και τέτοια. Γενικά προσπαθώ να πηγαίνω σε μέρη όπου θα βρω ενδιαφέροντες ανθρώπους, όπως σε μια παρέλαση, μια πορεία ή ένα block party. Θέλω να υπάρχει μία μεγάλη γκάμα. Γνώρισα την πρώην σύζυγό μου στον δρόμο, τη ρώτησαν αν ήθελε να της τυπώσω τη φωτογραφία της και κάπως έτσι ζήτησα το τηλέφωνό της. Δεν κράτησε για πάντα βέβαια».
«Τίποτα δεν κρατάει για πάντα» του λέω, «μόνο οι φωτογραφίες». «Καλό, ναι. Αν συντηρηθούν καλά, μπορεί να ισχύσει αυτό» απαντάει γελώντας. Ο Stein συνεχίζει να δουλεύει με φιλμ – έτσι βγήκε και όλο το καινούργιο του βιβλίο – και να εμφανίζει σε σκοτεινό θάλαμο.
«Κάνω φίλους, μιλώντας με ανθρώπους για τη φωτογραφία. Στο Μεξικό για παράδειγμα, επιστρέφω και βρίσκω τον ίδιο άνθρωπο. Και νιώθω τυχερός που κάνω αυτή τη δουλειά. Δεν ήμουν ευτυχής στις επιχειρήσεις. Ο πατέρας μου έκανε μια δουλειά που δεν του άρεσε. Υποσχέθηκα στον εαυτό ότι κάποια μέρα θα δουλεύω γι’ αυτό που με κάνει ευτυχισμένο. Γιατί περνάς ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής σου δουλεύοντας και είναι σημαντικό να κάνεις αυτό που αγαπάς.
Είσαι πάντα καλύτερος. Αυτό λέω και στους μαθητές μου. Έχω ακόμα πάθος για τη δουλειά μου. Οι φίλοι μου, που βγάζουν περισσότερα χρήματα από μένα, με θαυμάζουν γιατί ήμουν ο μόνος που έκανα αυτό που αγαπώ. Πρέπει να βρεις αυτό που σου ταιριάζει, γιατί έτσι συνεισφέρεις καλύτερα στον κόσμο, είσαι πιο αποδοτικός. Ελπίζω να αφήσω πίσω μου μια μικρή κληρονομιά».
Η φωτογραφία
Ο Harvey Stein δε μαζεύει ιστορίες αλλά θυμάται την αγαπημένη του όταν ήταν ακόμα στην αρχή της πορείας του. «Είναι ένας πολύ αδύνατος άντρας με ψηλό καπέλο και παπιγιόν που έχει στα πόδια του ένα βιβλίο και μια σακούλα φαγητού. Κάθεται στην προβλήτα, είναι σκυμμένος. Γονατίζω και τραβάω την πρώτη φωτογραφία. Ακούει το κλικ, σηκώνει το κεφάλι του, και βγάζω ακόμα μια λήψη. Αρχίζει να μου φωνάζει “φύγε”. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Life τον Δεκέμβριο του 1970 και πλέον είναι πολύ διάσημη. Μου φαίνεται τόσο παλιά, από άλλον αιώνα».
«Μου αρέσουν οι καλλιτέχνες, είναι καλοί άνθρωποι. Νομίζω ότι οι φωτογράφοι είναι από τους πιο ενδιαφέροντες ανθρώπους. Είναι έξυπνοι, έχουν περιέργεια, βγαίνουν έξω στον κόσμο και φέρνουν πίσω πληροφορίες. Λέω πάντα γράψε τη δική σου ιστορία. Για να είσαι καλός φωτογράφος πρέπει να έχεις δικό σου κίνητρο, να δημιουργείς ιδέες».
Για τον ίδιο, η φωτογραφία δεν είναι η καταγραφή της πραγματικότητας. Έλκεται από το παράξενο και το περίεργο και ερμηνεύει τις εικόνες με τον δικό του τρόπο. «Ο κόσμος νομίζει ότι απλώς αναπαράγεις κάτι, αλλά δεν είναι αλήθεια».
Θεωρεί ότι το Instagram απαιτεί πολύ χρόνο και δεν το χρησιμοποιεί ιδιαίτερα, παρά μόνο όταν είναι να μοιραστεί μία νέα εικόνα, την οποία συνοδεύει πάντα με ένα μικρό κείμενο. «Νομίζω ότι τώρα οι φωτογραφίες προσπαθούν να ευχαριστήσουν περισσότερο. Υπάρχουν βιβλία που δε θα κυκλοφορούσαν τώρα, όπως αυτό που έκανα εγώ με τα δίδυμα αδέρφια. Ίσως έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε άσχημα πράγματα που δε θέλουμε να τα ξαναδούμε σε φωτογραφίες και βιβλία».
Τώρα, ο καθένας είναι φωτογράφος κρατώντας απλώς μια κάμερα αλλά δε σημαίνει ότι μπορείς να βγάλεις και καλές φωτογραφίες. Σίγουρα είναι ένας συνδυασμός ταλέντου και δουλειάς, αλλά πρωτίστως πρέπει να αγαπάς και να νοιάζεσαι τη φωτογραφία. Και να έχεις ιδέες, όχι απλώς να τριγυρνάς με μία κάμερα. Έχει σημασία τι προσπαθείς να πεις για τον εαυτό σου. Εγώ, θέλω να είμαι έξω και να βρίσκω τις ιδέες μου στον δρόμο. Νομίζω ότι οι φωτογραφίες μού μιλάνε, με καθοδηγούν».
Όσο μιλάμε, ο σκύλος μου γαυγίζει επίμονα. «Ζηλεύει, επειδή δεν του δίνεις σημασία» λέει γελώντας. Στον Stein αρέσει να φωτογραφίζει ζώα – στον λογαριασμό του στο Instagram φιγουράρουν σκυλάκια. «Δεν έχω φωτογραφίσει καθόλου παιδιά και θα ήθελα να το κάνω. Να τα φωτογραφίσω ως ανθρώπους που μεγαλώνουν σε έναν κόσμο ενήλικων και δεν τον καταλαβαίνουν. Με όλους αυτούς τους περιορισμούς, για την ασφάλειά τους, που όμως δεν μπορούν να κατανοήσουν».
Καταλήγουμε ότι η φωτογραφία μπορεί να σε οδηγήσει σε φοβερά μονοπάτια. Κι ο Harvey Stein είχε την τύχη και το σθένος να εξερευνήσει όσα περισσότερα μπορούσε.
