6 σημάδια που προδίδουν έναν ψεύτη

Τι είναι αυτό που κάνει το The Traitors τόσο συναρπαστικό; Κατά γενική ομολογία το πόσο εύκολα σε ξεγελάνε οι χαρακτήρες του και δεν μπορείς να καταλάβεις ποιος ψεύδεται και ποιος όχι. Ο Guardian παίρνοντας την αφορμή από τη δημοφιλή βρετανική σειρά που σαρώνει στο BBC, έκανε ένα μεγάλο ρεπορτάζ μιλώντας με τρεις επαγγελματίες που καλούνται καθημερινά να ξεχωρίσουν την αλήθεια από το ψέμα και έβγαλε τις 6 στρατηγικές ενός καλού «ανακριτή».

Συνομιλώντας με την Καναδοκύπρια ψυχολόγο και συγγραφέα, Linda Papadopoulos, τον πράκτορα του FBI και συγγραφέα του βιβλίου What Every Body Is Saying (Τι λέει το κάθε σώμα), Joe Navarro και τη συνταξιούχο ερευνήτρια ασφαλίσεων, που εργάζεται ως σύμβουλος απάτης, Gabrielle Stewart, ο Guardian έδωσε οδηγίες προς ναυτιλλομένους στον χώρο των ανθρώπινων συναισθημάτων και βρήκε τις 6 συμβουλές για να εντοπίσουμε έναν ψεύτη.

Δώσε βάση στις χειρονομίες

Είναι δύσκολο να εντοπίσεις κάποιον που σκοπεύει να σε εξαπατήσει μόνο και μόνο από τις κινήσεις του σώματός του, ωστόσο όταν βλέπεις εκφράσεις και συμπεριφορές που προδίδουν άγχος, τότε σίγουρα κάτι δεν πάει καλά. «Αυτό που κάνει το ανθρώπινο σώμα (και το κάνει εξαιρετικά) είναι να εμφανίζει ψυχολογική δυσφορία σε πραγματικό χρόνο», αναφέρει ο Joe Navarro.

«Ο πρίγκιπας Χάρι κουμπώνει πάντα το κουμπί που είναι ήδη κουμπωμένο, μια συμπεριφορά που τον ανακουφίζει». Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος οπωσδήποτε ψεύδεται, αλλά υπάρχει μια πρώτη αρχή: ό,τι κάνει κάποιος με τα χέρια και το πρόσωπό του λέει κάτι. Τώρα, πρέπει να καταλάβεις τι.

Εξέτασε τις περιοχές όπου εντοπίζεις ψυχολογική δυσφορία

Ο Navarro θυμάται μια έρευνα για έναν φυγά κατά τη διάρκεια της θητείας του στο FBI. Παίρνοντας συνέντευξη από τη μητέρα του άντρα, ρώτησε αν είχε δει τον γιο της. Είπε «όχι» και ήταν φανερά νευρική, αλλά δεν υπήρχε τρόπος να συνδέσει κανείς το άγχος με την απάντηση. Θα μπορούσε να λέει την αλήθεια και απλώς να είχε αναστατωθεί από την εμφάνιση δύο πρακτόρων του FBI στο κατώφλι της.

Τότε, άλλαξε ρότα και ρώτησε αν ήταν δυνατόν ο γιος της να μπαίνει κρυφά στο σπίτι όσο εκείνη ήταν στη δουλειά. «Είπε: “Όχι, αυτό δεν είναι καθόλου πιθανό”», και είχε μια νευρική αντίδραση καλύπτοντας το λαιμό της, σε αυτή την περίπτωση. «Αλλά δεν υπήρχε κανένας λόγος γι’ αυτό, σωστά; Το μόνο που έπρεπε να πει ήταν: “Δεν ξέρω”». Έτσι, η μη λεκτική επίδειξη νεύρων σε συνδυασμό με την παράλογη απάντηση παρέπεμπε σε εξαπάτηση. Και βέβαια, ο άντρας ήταν μέσα στο σπίτι.

Ψάξε για την αναντιστοιχία

Η Papadopoulos εντοπίζει πάντα το κενό μεταξύ του μη λεκτικού και του λεκτικού, την αναντιστοιχία δηλαδή μεταξύ λέξεων και χειρονομιών: «Κουνάς το κεφάλι, αλλά λες όχι». Η Stewart αφουγκράζεται την ακουστική απόκλιση στην ομιλία, όπου το ύψος και ο τόνος αλλάζουν.

Οι άνθρωποι που λένε ψέματα θα γεμίσουν μια ιστορία με στοιχεία αλήθειας, κάτι που είναι μάλλον έξυπνο, εκτός από το ότι, όταν φτάνουν στα ψέματα, «επιταχύνουν και μιλούν σε υψηλότερο τόνο. Αυτό συμβαίνει γιατί η φωνή βρίσκεται σε γνωστική υπερφόρτωση».

Μάθε να λαμβάνεις, όχι να μεταδίδεις

«Η ικανότητα να ακούει κανείς ενεργά, κάτι που κάνουν οι ψυχολόγοι, είναι εκπληκτικά σπάνια. Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται τι θα πουν μετά, αντί να ακούνε», λέει η Papadopoulos. Η ψυχολόγος περιγράφει ότι έπεσε θύμα μιας απάτης όταν βρισκόταν στη μέση μιας οικογενειακής κρίσης: «Γράφω για αυτά τα πράγματα αλλά, εκείνη τη στιγμή, εξαπατήθηκα. Αν ήμουν στον τομέα μου, αυτό θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανό.

Αυτή είναι όλη η βάση της ψυχολογίας: σκεφτόμαστε μέσω των συναισθημάτων μας και αυτό μετριάζει την ποιότητα της σκέψης μας». Επίσης, είναι σημαντικό να μη βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα. Αν αποφασίσεις πολύ γρήγορα ότι έχεις αποκαλύψει μια εξαπάτηση, τότε αποκλείεις άλλες πιθανές εξηγήσεις.

Άσε τον άλλον να πει τη δική του πλευρά της ιστορίας

Η Stewart, η οποία έκανε την εργασία της στην ασφαλιστική έρευνα μέσω τηλεφώνου, λέει: «Η δομή της ιστορίας είναι το κλειδί. Δεν θα το κάνεις απαραίτητα αυτό αυτοπροσώπως όταν μιλάς με κάποιον, αλλά κάθε ιστορία θα έχει μια αρχή, μια μέση και ένα τέλος. Συνήθως αποτελείται από 30% δόμηση, 40% περιεχόμενο, 30% μεταγενέστερες σκέψεις και προβληματισμούς.

Μια αναληθής αφήγηση δε θα τηρήσει αυτή τη δομή, επειδή δε θέλει πραγματικά να σου πει αυτό το 40%. Η πιο συνηθισμένη δομή ενός ψέματος θα είναι 80% χτίσιμο, μετά θα σου πει τι συνέβη πραγματικά, πολύ γρήγορα, και μετά θα θέλει να τελειώνει».

Μελέτησε τους χρόνους

«Χρησιμοποιούμε εντελώς διαφορετική γλώσσα όταν λέμε ψέματα», λέει η Stewart. «Ένα πραγματικά διάσημο παράδειγμα είναι ο πρόεδρος Nixon. Τον ρώτησαν ευθέως: “Γνωρίζατε για το Watergate;” και η απάντησή του ήταν: “Ο πρόεδρος δεν θα έκανε κάτι τέτοιο”. Πρώτον, έχει αποστασιοποίηση, η οποία είναι πολύ συνηθισμένη. Σε έναν αναληθή απολογισμό, υπάρχει έλλειψη του “εγώ” και του “μου”, επειδή θέλουμε να απομακρύνουμε το ψέμα από τον εαυτό μας. Έπειτα, έχει γλιστρήσει τους χρόνους. Ένα ειλικρινές άτομο του οποίου το αυτοκίνητο έχει κλαπεί, για παράδειγμα, θα πει: Το άφησα εδώ, επέστρεψα μια ώρα αργότερα και είχε εξαφανιστεί. Ένας αναληθής απολογισμός μπορεί να χρησιμοποιήσει ενεστώτα: “Περπατάω στο μονοπάτι και ψάχνω το αυτοκίνητό μου, σκεπτόμενος”».

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ