Adam Tooze, ο ιστορικός που εξηγεί με απλά λόγια τον περίπλοκο κόσμο μας

Αντίθετα, είναι οι ιντερνετικοί χρήστες που ακολουθούν πιστά τις αναλύσεις του Adam Tooze. Μιλάμε, δηλαδή, για ανθρώπους κάθε εθνικότητας -αλλά κυρίως Αμερικανούς- από 20 έως 40 που αυτοπροσδιορίζονται ιδεολογικά προς την Αριστέρα, βρίσκονται σε δουλειές οι οποίες τους δίνουν τη δυνατότητα να περνούν πολλές ώρες στο Twitter διαμορφώνοντας απόψεις, και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λεπτή κόκκινη γραμμή όπου η αμερικανική εξωτερική πολιτική και η παγκόσμια οικονομία διασταυρώνονται.

Ή πιο πια απλά για το πλέον κομβικό χωροχρονικό σημείο των καιρών μας, εκεί όπου συντελούνται οι κοσμογονικές αλλαγές για το τώρα και το αύριο του πλανήτη. Καλώς ή κακώς άλλωστε, το πώς θα προχωρήσει η κλιματική κρίση βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις επιλογές της αστερόεσσας. Δεν είναι κάτι καινούργιο, συμβαίνει εδώ και χρόνια.

Για μισό λεπτό όμως: Ποιος ακριβώς είναι ο Adam Tooze;

Μία πρώτη γνωριμία με τον Adam Tooze

Μόνο από την αρχή της χρονιάς μέχρι σήμερα, ο Adam Tooze έχει προλάβει να δώσει 8 άρθρα σε διακεκριμένα Μέσα (The New Statesman, Foreign Policy, The Guardian), να βγάλει ψηφιακά 40 εκδόσεις του Chartbook (μία υπερεπιτυχημένη σειρά από explainers), να ποστάρει περισσότερα από 1500 tweets, και να γίνει εξώφυλλο στο New York Magazine με τον χαρακτηριστικό αλλά καθόλου άδικο τίτλο: Ο Adam Tooze εξηγεί τα πάντα.

Αυτή τη στιγμή, ο πλανήτης ακούει πολύ προσεκτικά το τι έχει να πει ο 54χρονος Βρετανός – ακόμη και οι ηγέτες του Δυτικού Κόσμου έχουν ανοιχτά τα αυτιά τους στις δικές του θέσεις, άσχετα με το γεγονός ότι μάλλον διαφωνούν στα περισσότερα από όσα λέει.

Φυσικά, αυτό δε συνέβη από τη μία στιγμή στην άλλη. Ο Tooze πρώτα θήτευσε σε μερικά από τα πιο διάσημα πανεπιστημιακά ιδρύματα στον πλανήτη (Cambridge, London School of Economics) πριν εκδώσει δύο βιβλία που προκάλεσαν αίσθηση: το 2001 το Statistics and the German State, 1900–1945, και στη συνέχεια, το 2006, το The Wages of Destruction: The Making and Breaking of the Nazi Economy.

Όχι, δεν ήταν ο πρώτος ιστορικός που καταπιανόταν με αυτά τα θέματα. Ήταν όμως ένας ερευνητής που μπορούσε να δώσει μέσα από τρομερά πολύπλοκα στατιστικά ένα συμπέρασμα κατανοητό ακόμα και στους λιγότερο διαβασμένους αναγνώστες. Σε εποχές που τα πάντα γίνονταν όλο και πιο περίπλοκα, αυτή ήταν μία πραγματικά πολύτιμη αρετή. Ο κόσμος το είχε και το έχει ανάγκη.

Το αστέρι όμως του Adam Tooze ανέτειλε πραγματικά λίγο αργότερα: στα μπερδεμένα 2010s, όταν ο Δυτικός Κόσμος προσπαθούσε να καταλάβει τι πραγματικά συνέβη στην Κρίση του 2008.

Περίπλοκες εποχές, εκλαϊκευμένες απαντήσεις

Αν στα 90s η Δύση έζησε ένα ατέλειωτο οικονομικό πάρτι που κάποια στιγμή πίστεψε ότι δε θα τελειώσει ποτέ, η τελευταία 15ετια ήταν κάτι το τελείως διαφορετικό. Όνειρα τσακίστηκαν, σιγουριές ξεχάστηκαν και ο κόσμος άρχισε να ψάχνει -κάποιες φορές εναγωνίως- απαντήσεις στις νέες δυσκολίες. Απλά, αν δεν είσαι πεπειραμένος οικονομολόγος με γνώσεις γεωπολιτικής είναι τρομερά δύσκολο να καταλάβεις το πώς παίζεται το παιχνίδι.

Κάπου εδώ, μπαίνουν οι αναλύσεις του Adam Tooze, αφού καταφέρνει να αιχμαλωτίσει το μυαλό των αναγνωστών περιγράφοντας γλαφυρά (αλλά με εκλαϊκευμένο τρόπο) το επικίνδυνο Risk του 21ου αιώνα, παραμένοντας όμως σταθερός στις δικές του θέσεις.

Σε αντίθεση με άλλους αναλυτές οι οποίοι ασπάζονται κυνικές και νιχιλιστικές θεάσεις (βλέποντας συχνά τον νεοφιλελευθερισμό ως μοναδική λύση), εκείνος παραμένει μέσα από τα γραπτά του πιστός στις διδαχές του John Maynard Keynes κλείνοντας το μάτι προς την Αριστερά – χωρίς, όμως, να γίνεται ουτοπικός, αλλά μιλώντας με ακράδαντα στοιχεία και εφαρμόζοντας μία θαυμαστή συνθετική ικανότητα.

Ο 54χρονος Βρετανός ιστορικός καταφέρνει με απλά λόγια, πολλά γραφήματα και μία εκλαϊκευμένη διάθεση να εξηγεί τον τρομερά περίπλοκο κόσμο μας, δίνοντας παράλληλα ελπίδα για το μέλλον. Το 2014 κατάφερε μέσα από το The Deluge: The Great War, America and the Remaking of the Global Order, 1916–1931 να δείξει το πόσο αλληλένδετη είναι η γεωπολιτική κατάσταση στον πλανήτη με την αμερικανική οικονομία – κάτι, δηλαδή, που ισχύει μέχρι σήμερα.

Αν όμως υπήρξε ένα βιβλίο που τον βοήθησε να κάνει το breakthrough, αυτό δεν ήταν άλλο από το Crashed: How a Decade of Financial Crises Changed the World  του 2018. Εκεί οι διψασμένοι για αλήθειες αναγνώστες βρήκαν ένα πολύτιμο σύμμαχο στην αναζήτησή τους. Μέσα από το εν λόγω κείμενο οι μάσκες για την Κρίση του 2008 έπεσαν: όχι δεν ήταν απλά μία «ανεξήγητη κατάρα» αλλά μία κατάρρευση με λόγους, αιτίες, θύτες και θύματα.

Ο τρόμος με τον οποίο ο Tooze διαβάζει το παρελθόν, ή πιο σωστά τις καταστροφές του παρελθόντος, μας βοηθά να αντιληφθούμε το τώρα και να ετοιμαστούμε για το αύριο. Η θαυμαστή συνθετική του ικανότητα φαίνεται πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα στα Chartbooks που ετοιμάζει και διαθέτει με τη μορφή newsletters στο κοινό.

Εκεί μπορείς να πάρεις μία πρώτη γεύση για τη δουλειά του και να αντιληφθείς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κίνα ή το μέλλον του δολαρίου μέσα από επεξηγηματικές και καλογραμμένες αναλύσεις γεμάτες από τα απαραίτητα στοιχεία (γραφήματα, tweets, βίντεο). Ο 54χρονος στα «σπάει σε δεκαράκια» αντί να προσπαθεί να παραμείνει καθισμένος στον ακαδημαϊκό του θρόνο – δεν είναι δυσνόητος, αν και εύκολα θα μπορούσε να ήταν.

Ο Adam Tooze φαίνεται ότι έχει βαλθεί να καταλάβει πρώτα και ύστερα να εξηγήσει σε όλους μας τον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος μας. Τα βιβλία του, όπως το τελευταίο του πόνημα Shutdown: How Covid Shook the World’s Economy, αποτελούν μία πυξίδα σε ένα χαοτικό σύμπαν υπερπληροφόρησης. Αποτελούν απόδειξη ότι ακόμα και οι πιο παράξενες συνθήκες -όπως η πανδημία- κρύβουν κάποιου είδους εξήγηση από πίσω.

Κάτι γνωρίζουν, λοιπόν, οι Tooze Boys και πίνουν νερό στο όνομα του διεθνούς φήμης ιστορικού που θα έρθει καλεσμένος του Eteron, Ινστιτούτου για την έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, στο Οικονομικό Forum των Δελφών το οποίο θα λάβει χώρα φέτος από τις 6 έως τις 9 Απριλίου, με σκοπό να συζητήσει με τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, Διευθυντή του Ινστιτούτου, σχετικά με την αναζήτηση ενός νέου παραδείγματος οικονομικής δικαιοσύνης σε ταραχώδεις καιρούς.

Ο Adam Tooze είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς διανοητές της εποχής μας και ένας ιστορικός που μπορείς να παρακολουθείς στο Twitter μέχρι επιτέλους να μεταφραστούν τα βιβλία του και στα Ελληνικά. Όταν αυτό συμβεί, θα έχουμε άλλο ένα πολύ καλό εργαλείο για να αντιληφθούμε επιτέλους το χάος που μας περιβάλλει. Ένα εγχειρίδιο για το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την επόμενη μεγάλη κρίση που, δυστυχώς, δε φαίνεται να βρίσκεται μακρια.