Αυτή η πανδημία είναι το μεγαλύτερο ψυχολογικό πείραμα της σύγχρονης ιστορίας
Εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο βιώνουν συμπτώματα στρες και άγχους λόγω της πανδημίας. Πόσοι από αυτούς θα επιστρέψουν στην καλή ψυχική τους υγεία;
- 4 ΔΕΚ 2020
Κλείστε τα μάτια και πάτε πίσω στο χρόνο. Ας πούμε ακριβώς έναν χρόνο πριν. Τότε που ο κορονοϊός ήταν κάτι το παντελώς άγνωστο για τους περισσότερους. Σκεφτείτε, λοιπόν, ότι τότε κάποιος θα σας έλεγε πως σε λίγους μήνες θα αναγκαστούμε να κλειστούμε μέσα στο σπίτι μας και θα χρειάζεται να στέλνουμε SMS για να βγούμε έξω. Σκεφτείτε επίσης ότι θα σας έλεγαν ότι το σενάριο αυτό θα επαναληφθεί και μετά. Για ακόμα 5-6 εβδομάδες. Τι θα σκεφτόσασταν; Σίγουρα το μυαλό των περισσότερων θα πήγαινε σε ταινίες sci-fi, σε δυστοπικά σενάρια. Ναι, σίγουρα. Σκεφτείτε όμως την περίπτωση η κάμερα να μην ήταν εκεί έξω αλλά κολλημένη μέσα στο δωμάτιό μας. Τότε η δυστοπία θα συνέχιζε να υπάρχει αλλά δεν θα αφορούσε τον τρόπο που διαρθρώνεται η κοινωνία μας. Θα αφορούσε την ψυχοσύνθεσή μας.
Η πανδημία του κορονοϊού μας αφορά όλους. Είναι μία από αυτές τις παναθρώπινες εμπειρίες. Ήδη μετράμε περίπου 65 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη άλλαξε ριζικά τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής του. Ιδίως όταν μιλάμε για ζωή σε αστικές και ημι-αστικές περιοχές. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι εκατομμύρια άνθρωποι θρηνούν τους αγαπημένους τους που έφυγαν εξαιτίας του ιού. Δεν είναι ούτε ότι ακόμα περισσότεροι έχουν επηρεαστεί (ή και καταστραφεί) οικονομικά λόγω των lockdown και των διάφορων περιορισμών. Ακόμα και το να μην ανήκει κάποιος στις παραπάνω κατηγορίες, το γεγονός ότι σου ζητείται να κάθεσαι στο σπίτι και να αποφεύγεις την κοινωνική επαφή είναι κάτι αδιαμφισβήτητα και αδιαπραγμάτευτα δύσκολο.
Προφανώς οι συνέπειες της πανδημίας στην ψυχοσύνθεσή μας ποικίλουν. Η αύξηση του στρες είναι η πιο εύκολα προβλέψιμη. Σύμφωνα με τη Nancy Sin, ψυχολόγο και ερευνήρια στο Πανεπιστήμιο British Columbia «έχουμε να κάνουμε με μια μορφή στρες διαφορετική από τις άλλες, ακριβώς γιατί δεν αφορά μόνο μια πτυχή της ζωής μας». Πράγματι, όλη αυτή η ριζική αλλαγή στον τρόπο που ζούμε φέρνει και επιμέρους αλλαγές. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε προβλήματα στη δουλειά μας, στις σχέσεις μας, να αποχωριστούμε την παρέα μας, να ασχοληθούμε πολύ περισσότερο με τον εαυτό μας. Επιδημιολογικού τύπου έρευνες, που έγιναν στην πρώτη φάση της πανδημίας στην Κίνα, έδειξαν ότι περίπου ένα 35% του συνολικού πληθυσμού της χώρας βίωσε κάποιου είδους στρες. Δεν είναι απλό. Αν κάνουμε τις απαραίτητες αναγωγές, μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους. Εξάλλου, ανάλογες μελέτες έχουν γίνει και σε άλλα μέρη του πλανήτη.
Θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα;
Αφού περάσαμε αρκετούς μήνες μέσα σε μία δύσκολη συνθήκη, που γινόταν ακόμα πιο επιβαρυντική λόγω της αβεβαιότητάς, είδαμε μια αχτίδα φωτός. Μέσα στους επόμενους μήνες τα εμβόλια θα είναι διαθέσιμα και υπάρχει πια η ορατή ελπίδα ότι επιτέλους αυτή η πρωτόγνωρη συνθήκη θα τελειώσει. Αυτό που ξεκίνησε ως κάτι που έμοιαζε ατελείωτο, πλέον αποκτά την ιδιότητα του προσωρινού. Θα επιστρέψουν όμως όλοι αυτοί οι εκατομμύρια άνθρωποι στο ψυχολογικό επίπεδο που βρίσκονταν, έστω και έναν χρόνο πριν;
Το ερώτημα είναι πολύ σύνθετο, αν συνυπολογίσουμε και πολλούς ακόμα παράγοντες που αφορούν στο ποια θα είναι η νέα κανονικότητα και στο πώς αυτή θα επηρεάσει την ψυχική μας υγεία. Πάντως, ο George Vaillant, ψυχίατρος στο Παμεπιστήμιο Harvard, υποστηρίζει ότι περίπου τα 2/3 των ανθρώπων που υπέστησαν ψυχολογικές διαταραχές λόγω του κορονοϊού θα καταφέρουν να επιστρέψουν πλήρως στην κανονικότητα και τη ψυχική τους υγεία. Το υπόλοιπο 1/3 ίσως χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να επανέλθει. Μπορεί να βιώσει από μετατραυματικό σοκ και αγχώδη διαταραχή μέχρι και κατάθλιψη.
Ακόμα, λοιπόν, κι αν το ποσοστό όσων επιστρέψουν πλήρως είναι το μεγαλύτερο, συνεχίζουμε να μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους που θα δυσκολευτούν να διαχειριστούν την -μετά τον κορονοϊό- κατάσταση. Λογικό από τη στιγμή που η πανδημία έχει επηρεάσει τόσο τεράστιες μάζες ανθρώπων. Υπάρχει ένας πληθυσμός που ξεπερνά κατά πολύ τα 2 δισεκατομμύρια και οι οποίοι αναγκάστηκαν όλον αυτόν τον καιρό να βιώσουν κάποιου τύπου απαγόρευση πραγμάτων που πριν από έναν χρόνο αποτελούσαν μέρος της καθημερινότητάς τους.
Η επιρροή στους νέους
Τείνουμε να επαναλαμβάνουμε ότι ο κορονοϊός και η πανδημία είναι μία συνθήκη που αφορά περισσότερο στους ηλικιωμένους. Συνήθως όσο μεγαλύτερος είναι κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να νοσήσει βαρύτερα από τη νόσο COVID-19. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και ως προς τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας. Εκεί βλέπουμε ότι οι νέοι, ακόμα και τα παιδιά, επηρεάζονται πολύ. Για παράδειγμα, τα παιδιά. Ξέρουμε ότι δυστυχώς οι καραντίνες έχουν αυξήσει κατά πολύ την ενδοοικογενειακή βία. Αυτό βιώνεται ταυτόχρονα από γυναίκες που υφίστανται τη βία των αντρών. Επηρεάζει όμως και τα παιδιά διαφόρων ηλικιών. Ξέρουμε επίσης ότι το κλείσιμο των σχολείων μπορεί να επηρεάσει πολύ και την ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων σε αυτή την πολύ κρίσιμη ηλικία. Δεν είναι καθόλου εύκολο για ένα παιδί 8 και 10 ετών να συμβιώνει μόνο με ενηλίκους.
Αυτή η τάση να επηρεάζονται πολύ οι νέοι και τα παιδιά είναι από μόνη της στενάχωρη. Είναι όμως ακόμα μια ένδειξη ότι όλο αυτό που ζούμε τώρα θα αφήσει το στίγμα του στην ανθρωπότητα για πολλά χρόνια αφού τελειώσουμε μαζί του. Κι αυτό γιατί οι επόμενες γενιές που έζησαν αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη, επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από αυτή. Όπως είχαμε γράψει και σε παλαιότερο κείμενο, δεν πρέπει κανείς να περιμένει οποιαδήποτε συνολική επιστροφή στην κατάσταση πριν τον Ιανουάριο του 2019. Ο κόσμος μας άλλαξε γιατί στιγματίστηκε από την πανδημία με διάφορους τρόπους. Ας ελπίσουμε τουλάχιστον ότι ο νέος κόσμος που έρχεται θα είναι καλύτερος από αυτόν που θρηνούμε εδώ και μήνες
