“Απαγορεύεται να είσαι μαύρος”

Σε αυτόν τον τελευταίο θα επιμείνουμε, καθώς σήμερα είναι η ‘Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων’. Τρεις ιστορίες από τρία διαφορετικά βιβλία του, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με τη διάκριση και τον θάνατο λόγω χρώματος, σε έναν τόπο που κανονικά αυτό το χρώμα κυριαρχεί.

Απαγορεύεται να είσαι μαύρος

Η Αϊτή και η Δομινικανή Δημοκρατία είναι δυο χώρες χωρισμένες από ένα ποτάμι που ονομάζεται Μασάκρε (Σφαγή).

Έτσι ονομαζόταν και πριν το 1937, όμως το όνομα αποδείχτηκε προφητικό: στις όχθες του ποταμού έπεσαν χιλιάδες δολοφονημένοι Αϊτινοί εργάτες που δούλευαν στις φυτείες του ζαχαροκάλαμου από τη μεριά της Δομινικανής Δημοκρατίας. Ο στρατηγός Ραφαέλ Λεονίδας Τρουχίγιο, ένας ποντικός με καπέλο Ναπολέοντα, διέταξε τον αφανισμό εκείνων των μαύρων για να λευκάνει τη φυλή, και να εξορκίσει το δικό του ακάθαρτο αίμα.

Οι εφημερίδες της Δομινικανής Δημοκρατίας δεν το πήραν είδηση. Ούτε της Αϊτής. Μετά από τρεις εβδομάδες σιωπής, κάτι είδε το φως της δημοσιότητας, λίγες γραμμές, και ο Τρουχίγιο προειδοποίησε πως δεν έπρεπε να υπερβάλλουν, γιατί οι νεκροί δεν ξεπερνούσαν τις δεκαοχτώ χιλιάδες.

Μετά από πολλή συζήτηση, πλήρωσε είκοσι εννέα δολάρια για κάθε νεκρό.

(Καθρέφτες, Eduardo Galeano, Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, 2009) 

Παγκόσμια Ημέρα της Πολιτισμικής Πολυμορφίας

Το 1906 έπιασαν στη ζούγκλα του Κονγκό έναν Πυγμαίο και τον έστειλαν στον ζωολογικό κήπο του Μπρονξ, στη Νέα Υόρκη.

Τον ονόμασαν Ότα Μπένγκα και τον έβαλαν σε ένα κλουβί, μαζί με έναν ουρακοτάγκο και τέσσερις χιμπατζήδες, για να τον βλέπει το κοινό. Οι ειδήμονες εξηγούσαν στον κόσμο ότι εκείνο το ανθρωποειδές ίσως να ήταν ο χαμένος κρίκος, και προς επιβεβαίωση των υποψιών τους, τον έβαλαν να παίζει με τα τριχωτά αδέρφια του, σε κοινή θέα.

Λίγο καιρό αργότερα, η χριστιανική ευσπλαχνία γλίτωσε τον Πυγμαίο.

Προσπάθησαν όσο μπορούσαν, αλλά ήταν αδύνατον. Ο Ότα Μπένγκα αρνιόταν να σωθεί. Δεν μιλούσε, στο τραπέζι έσπαγε τα πιάτα, χτυπούσε όποιον προσπαθούσε να τον ακουμπήσει, ήταν ανίκανος να κάνει οποιαδήποτε δουλειά, παρέμενε σιωπηλός στη χορωδία της εκκλησίας, και δάγκωνε όποιον πήγαινε να φωτογραφηθεί μαζί του.

Στα τέλη του 1916, ύστερα από δέκα χρόνια εξημέρωσης, ο Ότα Μπένγκα κάθισε μπροστά στη φωτιά, γδύθηκε, έκαψε τα ρούχα που είχε αναγκαστεί να φορέσει και σημάδεψε την καρδιά με το κλεμμένο πιστόλι του.

(Οι μέρες αφηγούνται, Eduardo Galeano, Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, 2012)

Όταν η γη αγανακτεί

Τον Μάιο του 2013, για πρώτη φορά στην ιστορία της Γουατεμάλας, ένας εξολοθρευτής Ινδιάνων δικάστηκε για ρατσιστική γενοκτονία. Ένα δικαστήριο κοινού δικαίου τον καταδίκασε σε ογδόντα χρόνια κάθειρξη.

Ο στρατηγός Ρίος Μοντ ήταν ο προτελευταίος μιας σειράς στρατιωτικών δικτατόρων με ειδικότητα τη σφαγή των Ινδιάνων Μάγια.

Λίγο μετά την απόφαση του δικαστηρίου, έγινε σεισμός: η γη, μητέρα όλων των δολοφονημένων, βάλθηκε να τρέμει ασταμάτητα.

Έτρεμε από οργή, γιατί γνώριζε τι θα συμβεί, και πράγματι αυτό συνέβη: η καταδίκη του δήμιου ανεστάλη από τις ανώτατες δικαστικές αρχές της χώρας. Η γη, αντιμέτωπη με τη γνωστή, όπως πάντα, ατιμωρησία, εξεγέρθηκε οργισμένη.

(Κυνηγός Ιστοριών, Eduardo Galeano, Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ, 2017)