Σύνδρομο του Ελεύθερου χρόνου: Νόσος ή Νοσο-καπηλεία

Σας έχει συμβεί ποτέ να πάρετε άδεια μετά από εβδομάδες εντατικής δουλειάς και να αρρωστήσετε την πρώτη κιόλας μέρα; Το έχετε μήπως παρατηρήσει στους συναδέλφους σας ή το κοινωνικό σας περίγυρο; Αυτή είναι η περιγραφή του αποκαλούμενου “Σύνδρομο του Ελεύθερου Χρόνου” ή “Νόσου των Διακοπών”.

Το “Σύνδρομο του Ελεύθερου Χρόνου” επινοήθηκε το 2001 από το Δρ Αντ Βίγκερχορτς, ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Τίλμπουργκ στην Ολλανδία. Ο Δρ Βίγκερχορτς παρατηρήσε ότι πάρα πολλοί άνθρωποι, μεταξύ των οποίων ο ίδιος, οι συνεργάτες του και οι φίλοι του υπέφεραν συχνά από ασθένειας κατά την διάρκεια των διακοπών και θεώρησε ότι αυτό δεν ήταν τυχαίο.

Περίεργος να δει τι ακριβώς συμβαίνει πραγματοποίησε μία έρευνα σε 1128 άντρες και 768 γυναίκες που ρωτήθηκαν σε ποιο βαθμό θεωρούσαν ότι είχαν παρατηρήσει συμπτώματα που ταίριαζαν με τον ορισμό του “Σύνδρομο του Ελεύθερου Χρόνου”. Αυτό που βρήκε ήταν ότι το 3% του δείγματος του υπέφερε από διάφορα συμπτώματα με το που σταμάταγε την εργασία του. Κρυολογήματα και άλλα συμπτώματα συσχετίστηκαν με παρατεταμένες διακοπές ενώ παράλληλα ναυτία, κόπωση και μυϊκοί πόνοι ήταν κοινοί κατά τα σαββατοκύριακα. Πιεστικές επαγγελματικές υποχρεώσεις και φορτωμένα ωράρια εργασίας βρέθηκαν να ευθύνονται για τη νόσο του ελεύθερου χρόνου όπως και συγκεκριμένες ιδιότητες του χαρακτήρα όπως η τελειομανία και η γενικότερα αδυναμία χαλάρωσης.

Η νόσος του ελευθέρου χρόνου φαίνεται να εξηγείται θεωρητικά από καλά μελετημένες φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού. Το αμυντικό μας σύστημα δουλεύει αρκετά καλά υπό πίεση υποβοηθούμενο από υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης. Ωστόσο όταν η πίεση αίρεται τα επίπεδα της αδρεναλίνης πέφτουν, η άμυνα πέφτει και ο οργανισμός γίνεται ευαίσθητος σε ασθένειες.

Όπως φαίνεται, ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να παραμένουμε υγιείς δεδομένου του σύγχρονου τρόπου ζωής είναι να είναι να παραμένουμε πολυάσχολοι. Και αυτή η φιλοσοφία είναι πολύ χρήσιμη για την καταπολέμηση μια άλλης πρόσφατα προσδιορισμένης διαταραχής. Το ”Σύνδρομο του Ελεύθερου Χρόνου”. Ο όρος αναφέρεται στις νόσους που σχετίζονται με την έλλειψη κινήτρων και προκλήσεων στο εργασιακό περιβάλλον. Μελέτες στο Πανεπιστήμιο της Νορθάμπρια αποκάλυψαν ότι οι άνθρωποι που βαριούνται στο εργασιακό τους περιβάλλον παίρνουν περισσότερες μέρες άδειας και τα πιο συχνά παράπονα αφορούν πονοκεφάλους, κούραση και επαναλαμβανόμενες μολύνσεις. Το “Σύνδρομο της Υποφόρτισης” φαίνεται ότι προκαλεί και ελαφράς μορφής κατάθλιψη

Ο όρος “υποφόρτιση” είναι ένα λογοπαίγνιο αντώνυμο του “υπερφόρτιση” και δεν έχει βρει ακόμα τη θέση του στα λεξικά της ιατρικής ορολογίας. Και η θεωρητική αιτιολόγηση του στηρίζεται στις ίδιες βασικές αρχές με το σύνδρομο του ελεύθερου χρόνου. Όταν λείψουν τα ερεθίσματα και οι προκλήσεις στην εργασία ο οργανισμός σταματάει να εκκρίνει ενδορφίνες με αποτέλεσμα να πέφτει ο μεταβολικός ρυθμός, να μειώνεται η ενέργεια του οργανισμού και η αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και τα ωράρια της εργασίας προκαλούν αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα ζητήματα υγείας. Η ηλεκτρονική εποχή στην οποία έχουμε περάσει από το 1995 με τα Windows, το Internet και τα emails ως τρόπο εργασίας και επικοινωνίας έχει γίνει αφορμή για την επινόηση ή/και ταυτοποίηση δεκάδων ασθενειών. Συμπτώματα κόπωσης από τη διαχείριση ενός υπερβολικά μεγάλου αριθμού e-mail, προβλήματα στη φωνή από τη χρήση προγραμμάτων αναγνώριση φωνής, τραυματισμούς στους καρπούς και στους αντίχειρες από τη χρήση ποντικιών, πληκτρολογίων και κινητών τηλεφώνων, τραυματισμούς του αυχένα από τη συνεχή χρήση τηλεφώνων.

Σε όλα αυτά όμως υπάρχει και η διάσταση της εμπορίας ασθενειών από τη φαρμακευτική και ιατρική βιομηχανία. Ο Ρέι Μόινιχαν, δημοσιογράφος, η Ιόνα Χιθ, γενικός παθολόγος, και ο Ντέιβιντ Χένρι καθηγητής κλινικής Φαρμακολογίας σε ένα άρθρο τους (Selling sickness: the pharmaceutical industry and disease mongering, British Medical Journal, 2002;324:886-891) που δημοσιεύτηκε στο “Βρετανικό Ιατρικό Περιοδικό” διερεύνησαν τη σύγχρονη τάση της επινόησης ασθενειών ή της «νοσοποίησης» της καθημερινής ζωής. Όπως αναφέρεται στο άρθρο, η φαρμακευτική βιομηχανία, ένα μέρος του ιατρικού κόσμου και ομάδες ασθενών χρησιμοποιούν τα μέσα για να «διαφημίσουν» καταστάσεις της καθημερινότητας ως ευρέως διαδεδομένες και επικίνδυνες. Η «Νοσο-καπηλεία» (Disease Mongering) περιλαμβάνει τη μετατροπή συνηθισμένων παραπόνων σε παθήσεις, των ήπιων συμπτωμάτων και των κινδύνων ανάπτυξης ασθενειών σε ασθένειες.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Viagra. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Τζόελ Λέξτσιν στο περιοδικό PLoS Medicine (Lexchin J (2006) Bigger and Better: How Pfizer Redefined Erectile Dysfunction. PLoS Med 3(4): e132), το Viagra κυκλοφόρησε στην αγορά για τη θεραπεία των σεξουαλικών δυσλειτουργιών που προκαλούνται από παθήσεις όπως ο διαβήτης. Στη συνέχεια το μάρκετινγκ του μπλε χαπιού άλλαξε ώστε να συμπεριλάβει και το γενικότερο πληθυσμό ενώ παράλληλα ξεκίνησε και μια εκστρατεία για την ενημέρωση και την προειδοποίηση του κοινού για την αύξηση των σεξουαλικών δυσλειτουργιών στο σύνολο του αντρικού πληθυσμού.

«

Μετατρέπουμε συνεχώς φυσιολογικούς ανθρώπους σε ασθενείς

» λέει η Λίζα Σβάρτς ερευνητής στην Ιατρική σχολή του Κολλεγίου του Ντάρμουθ. Οι ντροπαλοί έχουν φοβίες και χρειάζονται ψυχοτροπικά φάρμακα. Οι νευρικοί πάσχουν από έλλειψη συγκέντρωσης και χρειάζονται αμφεταμίνες. Μερικές άγρυπνες νύχτες απαιτούν υπνωτικά χάπια. «

Οι κοινές εμπειρίες της ζωής γίνονται διάγνωση και αυτό κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ό,τι είναι άρρωστοι

» λέει η Σβαρτς.

Αυτό ακριβώς είναι το υπόβαθρο της «Νοσο- καπηλείας» και δεν περιορίζεται μόνο στο “Σύνδρομο των Ανήσυχων ποδιών” λέει ο Στίβεν Βόλοσιν Καθηγητής Ιατρικής (συνεργάτης της Σβαρτς) στο Κολλέγιο Ντάρμουθ. Το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων που μελετάται από το 1940. Οι «

ασθενείς συχνά αισθάνονται την ανάγκη να κινήσουν τα πόδια τους συχνά τη νύχτα

». Το 2005 κυκλοφόρησε στη αγορά το Requip ένα φάρμακο ειδικά σχεδιασμένο για τη σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών. Η διαφημιστική του εκστρατεία κόστισε 27 εκατομμύρια δολάρια και ακολούθως οι πωλήσεις του φαρμάκου εκτινάχθηκαν από τα 97 στα 149 εκατομμύρια δολάρια. Αν και οι σκεπτικιστές αναγνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι γίνεται κατάχρηση του φαρμάκου, οι πωλήσεις του συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση.

«

Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει μια τεράστια γκρίζα ζώνη μεταξύ συμπτωμάτων της καθημερινής ζωής και συμπτωμάτων που οφείλονται σε αναγνωρισμένες ασθένειες

» λέει ο Βολόσιν. Και το δύσκολο είναι πάντα «

να χαράξεις τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ μεταξύ των δύο

»!

Το επιχείρημα ότι η φαρμακευτική βιομηχανία χρησιμοποιεί αυτές τις πρακτικές με το πρόσχημα της ιατρικής ενημέρωσης συμπληρώνει ο Μάικλ Γουίλκς, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. «

Αν μου έλεγαν για την Ηπατίτιδα C για την Ιλαρά να το δεχτώ. Αλλά όταν μιλάς για μύκητες του δακτύλων του ποδιού, για φαλάκρα και ανήσυχα πόδια απλώς δεν το πιστεύω

!»

Πηγές: PLos, British Medical Journal, Washington Post, Guardian Unlimited, Focus, PubMed, Med Magazine