Αυτός που θα σώσει τη Wikipedia είσαι εσύ

Η Wikipedia είναι ο μοναδικός λόγος που έχω βάλει το χέρι στην τσέπη. Θέλω να πω, συνεχώς δίνω φραγκοδίφραγκα στα φανάρια, αλλά πριν δύο χρόνια ήταν η πρώτη φορά που “έβγαλα” μαζεμένα 15 ευρώ  και τα έδωσα σε ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό.

Μέχρι τότε η ηλεκτρονική μου ζωή ήταν μια δωρεάν βόλτα στο Gmail, στο Youtube, στο Twitter, στο Facebook. Ναι ξέρω, αυτό με κάνει τζαμπατζή, με κάνει πειρατή (αν και πληρώνω κανονικά για δίσκους) και γι’ αυτό, ίσως, μου αρέσει να σκέφτομαι ότι για τη Wikipedia έχω πληρώσει.

Εδώ που τα λέμε, δεν θυμάμαι καν την ηλεκτρονική μου ζωή πριν τη Wikipedia. Δεν ασχολήθηκα με το chat πέρα από ένα δύο φορές, με τα videogames ούτως ή άλλως το pc μου δεν είχε καλές σχέσεις, η Wikipedia ήταν η πρώτη φορά που σκέφτηκα “να, και κάτι χρήσιμο” μετά το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

Γι’  αυτό πιστεύω ότι ο σκοπός της Wikipedia είναι ιερός ρε φίλε. Όλη η ανθρώπινη γνώση μαζεμένη σε ένα σημείο προσβάσιμο από τον οποιοδήποτε. Τζάμπα. Χάρη στη δουλειά χιλιάδων εθελοντών που οι μισοί από αυτούς δουλεύουν μία ώρα την ημέρα και αρκετοί πάνω από τρεις. Όσο δηλαδή μια part-time δουλειά.

Κατά μία έννοια ο εθελοντισμός ήταν η  αχίλλειος πτέρνα της Wikipedia. Βασίστηκε σε αυτό το ένστικτο που έχουμε όλοι να κάνουμε κάτι για το κοινό καλό.

Αυτό το ένστικτο είναι ο λόγος που ποτέ δεν είδες διαφημίσεις στη Wikipedia. Που πάντα μπορούσες να μπεις χωρίς login. Θα μπορούσαν πολύ εύκολα να μπει ένα login και να βλέπεις ads στο mail σου. Να βλέπεις π.χ. ένα σαμπουάν σε άρθρο για την πιτυρίδα. Αλλά δεν το έκαναν ποτέ.

Το 2001, που ξεκίνησε ο Jimmy Wales να ασχοληθεί με το ίντερνετ, είχε κάθε δυνατότητα να κάνει κάτι εμπορικό και να βγάλει χρήματα. Η Nupedia ήταν η πρώτη τους εγκυκλοπαίδεια βασισμένη στο συμβατικό μοντέλο λημμάτων γραμμένων ή έστω ελεγμένων από ειδικούς.

Μπορούσε να το προχωρήσει δημιουργώντας μία ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια βασισμένη σε συνδρομές, μπορούσε να κάνει κάτι σαν την Encarta της Microsoft που έδινε πρόσβαση λήμματα της Encyclopedia Brittanica για 70 δολάρια το χρόνο καί έβγαζε τα λεφτά της μια χαρά.

Η ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια, όμως, είχε τη δική της δυναμική. Ήταν μία επανάσταση όπως ο ανοιχτός κώδικας. Σε ένα χρόνο λειτουργίας είχε 20 χιλιάδες άρθρα σε δεκαοχτώ γλώσσες. Οπότε έγινε το κύριο πρότζεκτ του Wales θέλοντας και μη. Μέχρι το 2005 ο αριθμός των λημμάτων είχε φτάσει τις 750 χιλιάδες.

Ο Wales έδωσε προτεραιότητα στη Wikipedia αφήνοντας τη συγγραφή άρθρων εξολοκλήρου στην κοινότητα των εθελοντών. Οι Wikipedians έγραφαν, συμπλήρωναν, διόρθωναν και συμμετείχαν στις online συζητήσεις όταν προέκυπταν διαφορές.

Kατά μία έννοια ήταν η τέλεια αναρχία. Γι’΄αυτό τη λατρεύαμε κιόλας. Χωρίς ιεραρχία με ουσιαστικά δύο επίπεδα, τους συντάκτες και τους διαχειριστές που είχαν την ευθύνη για την διαγραφή άρθρων και λογαριασμών.

Ακόμα και σε επιστημονικά θέματα, που θα περίμενε κανείς ότι η συγγραφή άρθρων θα ακολουθούσε τη συμβατική οδό και να πάρει το λιγότερο την έγκριση των κορυφαίους ειδικούς του χώρου, η Wikipedia ακολούθησε το δικό της δρόμο.

Θυμάμαι τότε να παίζει πολύ γκρίνια σχετικά με την εγκυρότητα και την αντικειμενικότητα των άρθρων της. Αλλά μια  χαρά μπορούσες να βάλεις link της Wikipedia ακόμα και για επιστημονικές εργασίες. Η πραγματικότητα είχε δικαιώσει τη Wikipedia από κάθε άποψη.

Κάπως έτσι η Wikipedia από ένα απλό σημείο αναφοράς τύπου χρησιμοποίησε το με δική σου ευθύνη έγινε η αυθεντία. Η έγκυρη πηγή. Μπορούσες να παρακολουθήσεις την εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο από το CNN μπορούσε να την παρακολουθήσεις και από τη  Wikipedia.

Και κάπου εκεί, γύρω στο 2007 , ξεκίνησαν και τα προβλήματα. Η Wikipedia ήταν πλέον ένα  υπολογίσιμο μέγεθος, με δισεκατομμύρια page views, μέσα στη δεκάδα των ιστοσελίδων παγκοσμίως. Και έπρεπε να λειτουργήσει με τα στάνταρ που λειτουργούσαν όλοι οι μεγάλοι του Web 2.0.

Τώρα ‘επρεπε πάση θυσία να αποφεύγονται λήμματα φάρσες (που γίνονταν viral μέχρι να αποκαλυφθεί η πραγματικότητα) και βανδαλισμοί σε κείμενα που υπήρχαν αμφισβητήσεις. Γι’ αυτό και μπήκαν τα ηλεκτρονικά εργαλεία που έσβηναν τα περίεργα λήμματα.

Την ίδια στιγμή, ομως, μειωνόταν ο αριθμός των εθελοντών (σήμερα υπάρχουν 30 χιλιάδες από τους 50 χιλιάδες που ήταν το 2007).

Το βασικότερο πρόβλημα, όμως, ήταν με τους νέους χρήστες. Οι νέοι χρήστες, που αναμενόμενα έκαναν περισσότερα λάθη, έβλεπαν τα κείμενα τους να διαγράφονται από τα bots.

Αυτό λύθηκε χρησιμοποιώντας έναν visual editor που απλοποιούσε τη διαδικασία και ένα σύστημα ανταμοιβής σαν τα like του Facebook.

Με λίγα λόγια, η Wikipedia δεν είχε ένα μηχανισμό εκπαίδευσης νέων συντακτών και με αυτές τις αλλαγές οι παλιοί χρήστες καθοδηγούσαν τους νέους στο να κάνουν μια θετική συνεισφορά.

Και φυσικά ένα από τα προβλήματα ήταν τα έσοδα. Χωρίς διαφημίσεις, τα μοναδικά έσοδα για τη συντήρηση της υποδομής (σέρβερ, λογισμικό, κλπ)  προέρχονται από δωρεές. Σημειωτέον, τα έσοδα αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια από 4 σε 40 εκατομμύρια δολάρια .

Πως; Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ξεκινάει η εκστρατεία της Wikipedia, στην αρχή με διακριτικά banner και στη συνέχεια αν χρειαστεί με μυνήματα του ίδιου του Jimmy Wales ή άλλων επιφανών συντελεστών.

Αλλά στο τέλος της ημέρας αυτός που θα σώσει τη Wikipedia είσαι εσύ.