Διερευνητικές εντολές και νέες εκλογές: Τι προβλέπεται για την ανάδειξη κυβέρνησης
- 22 ΜΑΙ 2023
Η αναπάντεχη –ακόμη και για τις προεκλογικές εκτιμήσεις των ίδιων– νίκη της Νέας Δημοκρατίας με το ποσοστό του 41% μετά την καταμέτρηση ψήφων της Κυριακής 21 Μαΐου δεν αλλάζει το πλάνο που είχε προαναγγείλει εξαρχής το Μαξίμου: στόχος οι δεύτερες εκλογές και η αυτοδυναμία. «Οι πολίτες θέλουν ισχυρή κυβέρνηση τετραετίας», φάνηκε να διαλαλεί με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τα κεντρικά γραφεία του κόμματος στην Πειραιώς.
Τυπικά, προς ένδειξη σεβασμού στην εκλογική διαδικασία δεν μπορούσε να προαναγγείλει ότι δεν πρόκειται να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας, αλλά το μήνυμα ήταν σαφές προς όλους: «Η Νέα Δημοκρατία έχει την έγκριση των πολιτών να κυβερνήσει αυτοδύναμη και δυνατή», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «αυτό ζήτησαν σήμερα οι ψηφοφόροι και το ζήτησαν με τρόπο εμφατικό, θα έλεγα με τρόπο απόλυτο».
Ακόμη πιο ξεκάθαρα τοποθετήθηκε από τους τηλεοπτικούς δέκτες ο Άδωνις Γεωργιάδης: «Τώρα το στοίχημα στις δεύτερες εκλογές δεν είναι η ΝΔ να είναι κυβέρνηση, αλλά να πάρουμε 180 έδρες μόνοι μας».
Γιατί δεν προέκυψε από τώρα αυτοδυναμία με το 41%;
Η τρέχουσα εκλογική διαδικασία ρυθμίζεται από τον εκλογικό νόμο 4406/2016 (υπερψηφίστηκε επί ΣΥΡΙΖΑ), προβλέποντας σύστημα απλής αναλογικής. Σύμφωνα με αυτό, για να υπάρξει πλειοψηφία 151 εδρών και άρα καθεστώς αυτοδυναμίας απαιτούταν εκλογικό ποσοστό κοντά στο 50%. Εξ αρχής, η Νέα Δημοκρατία είχε εκφράσει την αντίθεσή της σε αυτό το σύστημα, προτάσσοντας τη «σταθερότητα της μονοκομματικής κυβέρνησης». Οπότε, το αποτέλεσμα της 21/5 ήταν το πράσινο φως για την αυτοδυναμία του δεύτερου γύρου, όταν το σύστημα της εκλογικής διαδικασίας θα έχει επανέλθει στην ενισχυμένη αναλογική και το όριο αυτοδυναμίας θα είναι διαφορετικό.
Τι θα σήμαινε το χθεσινό αποτέλεσμα αν ίσχυε ενισχυμένη αναλογική;
Το σύστημα της απλής αναλογικής αφαιρούσε το bonus 40-50 εδρών στο πρώτο κόμμα, οπότε σε αδρές γραμμές το χθεσινό αποτέλεσμα σε σύστημα ενισχυμένης αναλογικής θα είχε μεταφραστεί σε ένα από τα δύο σενάρια που ακολουθούν:
Α. Πεντακομματική Βουλή με 171 βουλευτές στη ΝΔ, μόλις 60 στον ΣΥΡΙΖΑ, 35 για το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, 21 στο ΚΚΕ και 13 στην Ελληνική Λύση, Β. Εξακομματική Βουλή με 167 βουλευτές στην ΝΔ, 58 στον ΣΥΡΙΖΑ, 33 για το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, 21 για το κόμμα ΚΚΕ, 13 από την Ελληνική Λύση και επιπλέον 8 έδρες για ένα εκ των μικρότερων κομμάτων που δεν πέρασαν το κατώφλι του 3% – πιθανότατα της Ζωής Κωνσταντοπούλου.
Άρα, θα βλέπαμε την αυτοδυναμία που προσδοκά τώρα ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Τώρα, ποια είναι τα βήματα που ακολουθούν;
Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Συντάγματος, «η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αφού εκ των τελικών αποτελεσμάτων διαπιστώσει ότι ο αρχηγός του πρώτου κόμματος δε διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία (151) των εδρών στη νέα Βουλή» θα εκκινήσει τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών». Για το διαδικαστικό, εντός της ημέρας η υπηρεσιακή Υπουργός Εσωτερικών, Καλλιόπη Σπανού, θα παραδώσει τα τελικά αποτελέσματα στον πρόεδρο της Βουλής για να διαβιβαστούν στην ΠτΔ Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Ακολούθως, εκείνη θα καλέσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη για σχηματισμό κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Εφόσον κριθεί άκαρπη η προσπάθεια, το αίτημα σχηματισμού μεταβιβάζεται στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος και έπειτα στον αρχηγό του τρίτου κόμματος.
Τυπικά, κάθε πολιτικός αρχηγός έχει το χρονικό περιθώριο των τριών ημερών με τη διερευνητική εντολή, για να ολοκληρώσει τις σχετικές διαβουλεύσεις με τα υπόλοιπα κόμματα. Αλλά χωρίς ουσιαστικό νόημα για την παρούσα εκλογική φάση, αφού με τα αποτελέσματα της 21/5 μια τέτοια συγκυβέρνηση θα κρινόταν ευρέως ως «κυβέρνηση ηττημένων» και δε θα λάμβανε αποδοχή.
Άμα δεν τελεσφορήσουν οι διερευνητικές εντολές, πάμε για εκλογές;
Όχι κατευθείαν. Σε επόμενη φάση, βάσει Συντάγματος, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας υποχρεούται να καλέσει στο Προεδρικό Μέγαρο τους αρχηγούς όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων που έχουν προκύψει από τις εκλογές για τη διερεύνηση του σχηματισμού κυβέρνησης.
Εάν και αυτό δεν τελεσφορήσει (όπως διαφαίνεται), η ΠτΔ Σακελλαροπούλου θα επιδιώξει τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης ευρύτερης αποδοχής (με τα πρωθυπουργικά καθήκοντα να ανατίθενται στον Ιωάννη Σαρμά), το οποίο σημαίνει ότι ξεκινά νέος γύρος προεκλογικής διαδικασίας, με το βλέμμα ξανά στις κάλπες.
Πότε και πώς θα γίνουν οι επόμενες εκλογές;
Ακόμη είναι αδύνατον να ανακοινωθεί η ημερομηνία για τον δεύτερο γύρο των εκλογών, μιας και το συνταγματικό πλαίσιο ορίζει την προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης με το παρόν αποτέλεσμα. Αλλά σύμφωνα με όσα έχουν διαρρεύσει από το Μαξίμου, όπως και την κοινή λογική μπροστά στο κατακόρυφο αποτέλεσμα της ΝΔ, στόχος είναι οι κάλπες να στηθούν το συντομότερο δυνατό, επομένως κατά πάσα πιθανότητα μιλάμε για 25 Ιουνίου.
Τότε, το σύστημα θα είναι ενισχυμένης αναλογικής, πράγμα που σημαίνει έως και 50 έδρες για το πρώτο κόμμα.
Και όσοι έμειναν τώρα εκτός Βουλής;
Ο εκλογικός αγώνας συνεχίζεται κανονικά και για τα μικρότερα κόμματα που δεν έφτασαν το κατώφλι του 3%, αν και η περιρρέουσα ψυχολογία δε λειτουργεί ευνοϊκά για εκείνα.
Το διαφορετικό της εκλογικής διαδικασίας στις επαναληπτικές κάλπες, σε σύγκριση με εκείνες της 21/5, είναι πως οι βουλευτές δε θα προκύψουν με σταυρό προτίμησης από τους ψηφοφόρους, αλλά με βάση τη λίστα των υποψηφίων που θα έχουν καταρτίσει τα κόμματα (άρα, στις δεύτερες δε σταυρώνουμε).
