Δυστυχώς επτωχεύσαμεν: Όταν η Ελλάδα βρέθηκε να χρωστάει παντού
Η διάσημη ρήση του Χαρίλαου Τρικούπη, η οικονομική καταστροφή πίσω από αυτή και η πολιτική κόντρα που έγραψε ιστορία.
- 10 ΔΕΚ 2023
Πρόκειται για μία από τις πιο γνωστές φράσεις η οποία χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, συνήθως όταν θέλουμε να δηλώσουμε μία οικονομική αποτυχία. Το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» ακούστηκε για πρώτη φορά το μακρινό 1893, όταν το ελληνικό κράτος βρέθηκε σε -ακόμα ένα- αδιέξοδο.
Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, κυρίως της αντιπολίτευσης, η φράση βγήκε από τα χείλη του πρωθυπουργού της χώρας, Χαρίλαου Τρικούπη μόλις ανέβηκε στο βήμα της Βουλής για να κηρύξει και επίσημα την πτώχευση της Ελλάδας. Τα capital controls έλειπαν.
Βέβαια, δεν εμφανίζεται πουθενά στα πρακτικά και τα πάντα, βασίζονται (ως συνήθως) σε διάφορες μαρτυρίες όπως αυτή του Ανδρέα Συγγρού ο οποίος στα Απομνημονεύματά του, υποστήριζε ότι η φράση ακούστηκε κανονικά στην ομιλία του, χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο αν ειπώθηκε εντός ή εκτός της Βουλής.
Αν και δεν έχει ξεκαθαρίσει πότε, πώς και σε ποιο πλαίσιο ειπώθηκε, η φράση χρησιμοποιήθηκε από την αντιπολίτευση και υιοθετήθηκε τα έντυπα της εποχής με αποτέλεσμα να μείνει στην ιστορία ως μία από τις διασημότερες ατάκες στην ελληνική πολιτική σκηνή. Η χρεοκοπία του 1893, έμεινε και αυτή στην ιστορία καθώς η Ελλάδα έφτασε να χρωστάει παντού.
Πτώχευση, νέοι φόροι και νέα δάνεια
Alamy/Visualhellas.gr
Στις 10 Δεκεμβρίου του 1893, ο Χαρίλαος Τρικούπης ανακοινώνει από το βήμα της Βουλής ότι το κράτος βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση λόγω της αδυναμίας του να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, όπως είναι η αποπληρωμή δανείων και η καταβολή μισθών στους δημοσίους υπαλλήλους. Την ίδια περίοδο, κήρυξε στάση πληρωμών σε όλους τους προμηθευτές.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης προσπάθησε να κλείσει τη μεγάλη τρύπα που είχε δημιουργηθεί με νέους φόρους αλλά και ένα νέο δάνειο από την Αγγλία (και άλλες χώρες) που τόσο θαύμαζε. Είναι γνωστό πως η Ελλάδα που είχε στο μυαλό του, ήθελε να «πατήσει» στο σύστημα των Βρετανών. Τελικά, το μόνο που κατάφερε ήταν να δεχθεί τους οικονομικούς ελέγχους των ξένων χωρών (σας θυμίζει κάτι;) να απαντήσει θετικά στο «πρόγραμμα» των δανειστών με τα επιπλέον σκληρά μέτρα χωρίς μάλιστα να «περάσει» πρώτα από τη Βουλή.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Από τον υπερδανεισμό που είχε ξεκινήσει όταν ακόμα οι Έλληνες έκαναν την επανάστασή τους. Επί δεκαετίες, ο δανεισμός συνεχιζόταν και η πτώχευση έμοιαζε δεδομένη αν σκεφτούμε ότι μέχρι και το έτος 1884 το χρέος ήταν διπλάσιο, το 1887 τετραπλάσιο και πριν το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», επταπλάσιο.
Το ΠΑΣΟΚ-Νέα Δημοκρατία της εποχής
Δεν αναφερόμαστε στο πρόγραμμα ή την πολιτική κατεύθυνση, αλλά στο γνωστό δίπολο της χώρας που δεν είναι άλλο από του ΠΑΣΟΚ με τη Νέα Δημοκρατία. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, το αντίστοιχο ήταν αυτό του Χαρίλαου Τρικούπη (Νεωτεριστικό Κόμμα) με τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη (Εθνικό Κόμμα) οι οποίοι εναλλάσσονταν στην εξουσία.
Ο Τρικούπης και ο Δηλιγιάννης ήταν ως πολιτικοί το ακριβώς αντίθετο. Ο πρώτος, ήταν υπέρ της επένδυσης σε υποδομές, όπως για παράδειγμα σε σιδηροδρόμους, προσπαθώντας παράλληλα να μειώσει τις στρατιωτικές δαπάνες της χώρας.
Ο δεύτερος, από την άλλη, επιθυμούσε την αύξηση των δαπανών για εξοπλιστικά προγράμματα, προκειμένου η χώρα να είναι πάντα έτοιμη για πόλεμο. Ναι, ναι, ξέρουμε: Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Με πολλούς τρόπους.
Η πτώχευση, τελικά, ήρθε τον Δεκέμβριο του 1893 επί πρωθυπουργίας Τρικούπη και, σαν να μην έφτανε αυτό, ένα χρόνο αργότερα έχασε τις εκλογές. Τα πράγματα για τον ίδιο έγιναν ακόμα χειρότερα καθώς δεν εκλέχθηκε στην πατρίδα του, το Μεσολόγγι. Λίγους μήνες μετά, πέθανε.
Τον Ιανουάριο του 1895 τον διαδέχθηκε ο Δηλιγιάννης διπλασιάζοντας τις στρατιωτικές δαπάνες παρά την πτώχευση και αυτό γιατί ήθελε να προετοιμάσει το έδαφος για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Όπως λογικά ήδη γνωρίζετε, δεν πήγε και πολύ καλά αυτό.
Στις αρχές του 1897 το ελληνικό στρατιωτικό σώμα αποβιβάστηκε στην Κρήτη χωρίς να έχουν δώσει την έγκρισή τους οι σύμμαχοι, με σκοπό να στηρίξουν την επανάσταση των Κρητών κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο πόλεμος, όμως, επεκτάθηκε στην Ελλάδα και μέσα σε λίγες μέρες, τα Οθωμανικά στρατεύματα έφτασαν κοντά στην Αθήνα. Η επέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, ήταν αυτή που έσωσε την Ελλάδα, καθώς έδωσαν εντολή στον Σουλτάνο να αποσύρει τον στρατό του από τη Βοιωτία.
