Δολοφονία Ζακ Κωστόπουλου: Τι αποτύπωμα αφήνει η απόφαση της δικαιοσύνης
Η πολύκροτη υπόθεση που έφερε στο φως τις φριχτές παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας έφτασε στο τέλος της μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια. Ζητήσαμε από αρμόδιους φορείς και τη συνήγορο της οικογένειας του θύματος να δώσουν τη δική τους εκδοχή για την επόμενη μέρα.
- 21 ΣΕΠ 2022
«Ο Ζακ Κωστόπουλος έγινε κατηγορούμενος μετά θάνατον» αναφέρει η δικηγόρος Κλειώ Παπαπαντολέων σε κάποια φάση της τηλεφωνικής μας επικοινωνίας. «Ήμασταν συνήγοροι κατηγορίας και την ίδια στιγμή συνήγοροι υπεράσπισης του θανόντος» σημειώνει χαρακτηριστικά. Χθες, η πολύκροτη δίκη που έφερε στο φως τις επικίνδυνες παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας ολοκληρώθηκε με την απόδοση των ποινών στους κατηγορούμενους: το Μικτό Ορκωτό Εφετείο της Αθήνας επέβαλε ποινή κάθειρξης 10 ετών στον κοσμηματοπώλη και τον μεσίτη ενώ οι αστυνομικοί κρίθηκαν αθώοι.
*το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 4 Μαΐου του 2022, την ημέρα που ανακοινώθηκε η απόφαση στη δίκη για τη δολοφονία
Εξαρχής όμως, και για μεγάλο μέρος του κοινού, υπήρχε μία παρανόηση για το ποιος ήταν το θύμα και το ποιοι οι θύτες. Οι ρόλοι διαστρεβλώθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες ήδη από την 21η Σεπτεμβρίου το 2018 όταν και έλαβε χώρα η δολοφονία. «Για πρώτη φορά, στη διάρκεια αυτής της δίκης και κυρίως με την τοποθέτηση του εισαγγελέα έγιναν συγκεκριμένες παραδοχές οι οποίες αποκατέστησαν την πραγματικότητα και σε σχέση και με το πρόσωπο και με το συμβάν. Ότι, δηλαδή, δεν ήταν ένα επικίνδυνο πρόσωπο αλλά ένα άτομο ευάλωτο, το οποίο δεν επιτέθηκε σε κανέναν άλλον άνθρωπο και ότι δε διέπραξε ληστεία» ξεκαθαρίζει η συνήγορος της οικογένειας του Ζακ Κωστόπουλου.
«Τα στοιχεία αποκαταστάθηκαν 3,5 χρόνια μετά και κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας. Στο ενδιάμεσο, ο άνθρωπος αυτός παρουσιαζόταν ως αλκοολικός, ως τοξικοεξαρτημένος και ως “παρεκκλίνων” στα περισσότερα Μέσα Ενημέρωσης. Αυτή είναι δυστυχώς η “σωστή λέξη” και με όσα αυτή περιλαμβάνει. Και ως “παρεκκλίνων” δικάστηκε» αναφέρει λέγοντας τα πράγματα με το όνομά τους.
Η απόφαση της δικαιοσύνης
«Σε έναν βαθμό ήταν αναμενόμενο -για όσους έχουν παρακολουθήσει όλη τη διαδικασία της δίκης- το γεγονός ότι δε θα υπήρχε μεταβολή της συγκεκριμένης κατηγορίας από πρόκληση θανατηφόρας σωματικής βλάβης σε ανθρωποκτονία για τους κατηγορούμενους (σ.σ: τον κοσμηματοπώλη και τον μεσίτη). Θα πρέπει να πούμε ότι η συγκεκριμένη “μεταβολή” αποτελεί ένα από τα δυσχερέστερα και λεπτότερα ζητήματα του ουσιαστικού ποινικού δικαίου – δεν είναι, δηλαδή, κάποιο ζήτημα το οποίο απασχόλησε τα δικαστήρια για πρώτη φορά» μού εξηγεί στο τηλέφωνο η Κλειώ Παπαπαντολέων, αποσαφηνίζοντας τις νομικές λεπτομέρειες. Η υπόθεση που απασχολεί εδώ και σχεδόν 4 χρόνια την κοινή γνώμη έλαβε τέλος, τα ερωτήματα όμως παραμένουν πολλά.
Σε κατ’ ιδίαν διαλόγους αλλά και στο μεγάλο καφενείο του Twitter, η συζήτηση σχετικά με την ποινή έχει ανάψει εδώ και λίγες ώρες. Άλλωστε, όλοι έχουμε παρακολουθήσει τα επίμαχα βίντεο όπου ένας άνθρωπος δέχεται βίαια και απάνθρωπα χτυπήματα με αποτέλεσμα τον θάνατό του. Για να το πούμε πιο ωμά: τον Ζακ Κωστόπουλο, τον σκότωσαν στο ξύλο.
«Προφανώς, υπάρχει μία αντιμετώπιση επιεικέστερη από το αν καταδικάζονταν σε ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Η βασική διαφορά είναι ότι μπορεί και τα δύο αδικήματα (η θανατηφόρος σωματική βλάβη και η ανθρωποκτονία από δόλο) να είναι κακουργήματα, το δεύτερο όμως τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη» λέει η συνήγορος, δίνοντας τις απαραίτητες διευκρινίσεις. Αποδόθηκε λοιπόν δικαιοσύνη ή όχι;
«Το γεγονός ότι τα δύο αυτά πρόσωπα αντιμετωπίστηκαν με την αυστηρότερη ποινή που προβλέπεται από τον νόμο για το συγκεκριμένο αδίκημα και ταυτόχρονα με την πλήρη απόρριψη όλων των ελαφρυντικών περιστάσεων, τις οποίες ζήτησαν, σημαίνει κάτι. Αυτό είναι σημαντικό, είναι ικανοποιητικό και θα πρέπει κανείς να το κρατήσει» τονίζει η Παπαπαντολέων, πριν συμπληρώσει με νόημα: «Η δικαιοσύνη έχει αφήσει το ποτήρι και μισοάδειο και μισογεμάτο – και προς τους αστυνομικούς και προς τους δύο κατηγορούμενους».
Λίγο πριν κλείσουμε το τηλέφωνο, και όταν κάνω την ερώτηση για το κατά πόσο ή όχι υπάρχει θετικό πρόσημο στην κατάληξη της δίκης, εκείνη είναι ξεκάθαρη: «Δεν μπορείς να μην κρατάς θετικό πρόσημο όταν υπάρχει ποινή κάθειρξης 10 χρόνων. Το θέμα δεν είναι να κάνουμε διαγωνισμό ποινών και κακουργημάτων αλλά το να δει κανείς ότι ακόμα και στο επιεικέστερο αδίκημα, το δικαστήριο εξάντλησε την αυστηρότητά του – κάτι που δε συνηθίζεται».
Η αθώωση των αστυνομικών
Ακόμα και αν κάποιος παρακολουθήσει από απόσταση το ζήτημα και χωρίς καμία καχυποψία, σε κάθε περίπτωση εγείρεται ένα εύλογο ερώτημα: Ναι, υπήρξε καταδίκη των δύο κατηγορουμένων, τι συνέβη όμως με τους αστυνομικούς; Ο καθένας, ειδικός επί του θέματος ή όχι, μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως είναι καλύτερα να ακούμε το τι έχουν να που οι οργανώσεις που παρακολουθούν τα ζητήματα των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε καθημερινή βάση – και όχι απλά όποτε γίνονται πρώτο θέμα στην ειδησεογραφία.
«Η ενοχή του κατηγορούμενου κοσμηματοπώλη της οδού Γλάδστωνος αλλά και του μεσίτη για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου το Σεπτέμβριο του 2018 ήταν ένα πρώτο βήμα για την απονομή δικαιοσύνης» αναφέρει η Ελένη Τάκου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια της HumanRights360, οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, στην αρχή της δήλωσης που μας παραχώρησε. Στη συνέχεια υπάρχει ένα μεγάλο «αλλά».
«Όμως, η αθώωση αστυνομικών που εμπλέκονται στέλνει ένα ακόμα θλιβερό μήνυμα ατιμωρησίας. Όπως στην περίπτωση του Νίκου Σαμπάνη, όπου οι κατηγορούμενοι για ανθρωποκτονία αστυνομικοί δεν τέθηκαν καν σε διαθεσιμότητα, όπως στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής, όπου δεκάδες επίορκοι αστυνομικοί δεν τέθηκαν ποτέ προ των ευθυνών τους παρά την αποδεδειγμένη ανοχή ή/και στήριξη σε μία εγκληματική οργάνωση, έτσι και στην περίπτωση του Ζακ Κωστόπουλου» σημειώνει η Τάκου, πριν συνεχίσει:
«H αθώωση των αστυνομικών που φαίνονται ξεκάθαρα στο βίντεο να ξυλοκοπούν ένα άνθρωπο που κείτεται ετοιμοθάνατος στο έδαφος στέλνει ένα θλιβερό μήνυμα που υπονομεύει την κοινωνική ειρήνη. Μια κοινωνία που χειροκροτά την κρατική ατιμωρησία και την αυτοδικία, μόνο κακά έχει να περιμένει μπροστά της».
Η επόμενη μέρα
Η σκληρή πραγματικότητα λέει πως ό,τι και αν έκανε η δικαιοσύνη, όσους αγώνες και αν έδωσαν τα κινήματα των πολιτών, η ζωή του Ζακ Κωστόπουλου δεν μπορεί να γυρίσει πίσω. Το μοναδικό πράγμα που μένει λοιπόν, το μόνο πράγμα που μπορεί να γίνει είναι να καταφέρουμε ως κοινωνία να μην επαναληφθούν τέτοιου είδους δολοφονίες. Πόσο μακριά όμως είμαστε από αυτό;
«Το αποτέλεσμα της δίκης για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου μας δείχνει για ακόμα μία φορά το πως οι ζωές μας δεν έχουν αξία στην ελληνική κοινωνίας. Μας δίνει παράλληλα το μήνυμα ότι η αστυνομική βία και αστυνομική αυθαιρεσία θα συνεχίζει να καλύπτεται από την πολιτεία. Προσωπικά, νιώθουμε ότι δε θα υπάρξει ποτέ καμία δικαίωση για την κοινότητά μας αναφορικά με τη βία που δεχόμαστε – τόσο την αστυνομική, όσο και από την ίδια την κοινωνία πολλές φορές. Οι ποινές που επιβλήθηκαν σε καμία περίπτωση δε μας καλύπτουν» λέει στην αρχή της δήλωσης που μας παραχώρησε η Αλεξάνδρα Παναγιωτακοπούλου, μέλος της Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ νέων Αθήνας, χωρίς να εμπνέει ιδιαίτερη αισιοδοξία.
«Οι αποδείξεις ενοχής των κατηγορουμένων ήταν όλες εκεί αλλά δε φάνηκαν αρκετές. Νιώθουμε, λοιπόν, ότι μπορούν να δολοφονούν έναν άνθρωπο μέρα μεσημέρι, μες στη μέση του δρόμου, και με τις κάμερες να καταγράφουν το συμβάν, αλλά οι ένοχοι να μένουν -στην ουσία- ατιμώρητοι» συνεχίζει σε παρόμοιο τόνο, και καταλήγει:
«Η αυριανή μέρα για εμάς θα είναι σίγουρα μία δύσκολη μέρα, αλλά και μία υπενθύμιση ότι παρότι τα τελευταία χρόνια έχουν περάσει κάποιοι νόμοι και έχουμε κερδίσει κάποια δικαιώματα, έχουμε ακόμα πάρα πολύ δρόμο μπροστά μας και. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Τελικά, κάθε ένας από εμάς θα μπορούσε να είναι στη θέση του Ζακ – και αυτό δε θα πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε».
Όσο για το πώς βλέπει την επόμενη μέρα, μετά τη δικαστική απόφαση για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών; Η δήλωση που μας έστειλε η Πρόεδρος του, Άννα Απέργη-Κωνσταντινίδη, μιλά από μόνη της, λειτουργώντας ως κατακλείδα αλλά και προειδοποίηση για το μέλλον:
«Σήμερα, η επόμενη ημέρα από την απαράδεκτη απόφαση της Εδρας του δικαστηρίου και 3,5 χρόνια μετά από τη βάρβαρη δολοφονία του Ζακ, το πλακόστρωτο της Γλάδστωνος μπορεί να έχει καθαριστεί, όμως το αίμα ενός ανθρώπου που βίωσε στο μέγιστο βαθμό την αγριότητα μυρίζει ακόμα.
Δεν μπορεί να το χωρέσει ο ανθρώπινος νους, ότι παρά το οπτικοακουστικό υλικό που δείχνει ολοκάθαρα τους αστυνομικούς να κλωτσοκοπούν, να σέρνουν το ημιθανές σώμα του Ζακ και να το περνάν χειροπέδες, αντί να προστατέψουν, το δικαστήριο τους έκρινε αθώους.
Δεν μπορεί να χωρέσει ο νους το “Ζήτω” του Γενικού Γραμματέα του Σωματείου Ειδικών Φρουρών στο άκουσμα της αθώωσης τους, επικροτώντας με αυτό το “Ζήτω” την αγριότητα, την αυθαιρεσία, τη βία και τη φρίκη.
Εμείς οι τρανς άνθρωποι έχουμε βιώσει χρόνια τώρα πολύ καλά στη σάρκα μας τι σημαίνει αστυνομική αυθαιρεσία και βία. Ως συλλογικότητα που αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των τρανς και γενικότερα των ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων (από την ίδρυση του ΣΥΔ θυμάμαι την αείμνηστη Μαρίνα Γαλανού, όταν ήταν να κάνουμε συναντήσεις με πολιτικά πρόσωπα και ιδιαίτερα με το Υπουργείο ΠΡΟ.ΠΟ και το Υπουργείο Δικαιοσύνης έθετε πάντα ως θέμα τον αποτελεσματικό έλεγχο και την αντιμετώπιση της αστυνομικής αυθαιρεσίας και βίας).
Δεδομένων όλων των ανωτέρω, και μετά από μία τέτοια δικαστική απόφαση, ως οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών, αλλά και ως πολίτες μίας ευρωπαϊκής δημοκρατικής χώρας, δεν μπορούμε να παραμένουμε ήσυχοι.
- Απαιτούμε, τη δημιουργία μίας αξιόπιστης και αποτελεσματικής Ανεξάρτητης Αρχής για τη διερεύνηση καταγγελιών παράνομων πράξεων, βίας ή αυθαιρεσιών της αστυνομίας σύμφωνα με τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς ο μηχανισμός που έχει συσταθεί υπό τον Συνήγορο του Πολίτη δεν πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις σύμφωνα με αυτά τα πρότυπα όπως έχει τονίσει ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, πολύ δε περισσότερο οι ΕΔΕ που γίνονται από το ίδιο το προσωπικό της αστυνομίας και συγκαλύπτουν ευθύνες και παράνομες πράξεις συναδέλφων τους,
- την τροποποίηση του Άρθρου 82Α του Ποινικού Κώδικα με την προσθήκη της έκφρασης φύλου, και κυρίως των προσώπων λόγω «νομιζομένων χαρακτηριστικών» (σε συνάφεια με την παράγραφο 2στ. του Άρθρου 2 του ν. 4443/2016) καθώς και των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων για τους υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ελληνική νομοθεσία.
Η Πολιτεία μας χρωστά και πρέπει άμεσα να λάβει θεσμικά και νομοθετικά μέτρα ώστε η κοινωνία μας να είναι στον βέλτιστο βαθμό πιο θωρακισμένη απέναντι στα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις, τη θηριώδη βία και τον ρατσισμό».
