Είναι αξιόπιστα τα rapid tests στην ανίχνευση της Όμικρον;

Η έξαρση των κρουσμάτων έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους πολίτες που βρίσκονται συνεχώς σε επιφυλακή και διενεργούν καθημερινά διαγνωστικά τεστ προκειμένου να εξακριβώσουν εάν πάσχουν ή όχι από κορονοϊό. Τα ερωτήματα, ωστόσο, που προκύπτουν τις τελευταίες μέρες είναι δύο: πόσο ευαίσθητα είναι τα rapid-self tests στη μετάλλαξη Όμικρον και πόσο σίγουροι πρέπει να νιώθουμε όταν το αποτέλεσμα είναι αρνητικό;

Είναι πιο ευαίσθητα τα rapid tests στην Όμικρον;

Κατ’ αρχάς, αυτό που επισημαίνεται από τους επιστήμονες παγκοσμίως, είναι πως κανείς δεν μπορεί να δώσει μια απολύτως σαφή απάντηση μιας και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή της εξάπλωσής της. Τα δεδομένα, ωστόσο, που έχουν ληφθεί από τις χώρες στις οποίες η μετάλλαξη Όμικρον έφτασε νωρίτερα (Νότια Αφρική, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ) αποτελούν μία καλή πυξίδα.

Όλα ξεκίνησαν την περασμένη Τρίτη όταν ο αμερικανικός ομοσπονδιακός οργανισμός φαρμάκων (FDA) εξέδωσε μια ανακοίνωση, αναφέροντας μεταξύ άλλων πως τα tests αντιγόνου (rapid test) πιθανώς να είναι λιγότερο ευαίσθητα στη μετάλλαξη Όμικρον, με τον κίνδυνο ενός ψευδούς αρνητικού αποτελέσματος να είναι μεγαλύτερος. «Τα προκαταρκτικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι τα τεστ αντιγόνων πράγματι ανιχνεύουν την παραλλαγή Όμικρον, αλλά έχουν μειωμένη ευαισθησία» σημειώνεται, με τον FDA να συνιστά σε όσους έχουν υποψίες πως έχουν μολυνθεί -είτε έχουν έρθει σε άμεση επαφή είτε εμφανίζουν συμπτώματα κοινά μ’ αυτά του κορονοϊού- να κάνουν μοριακή εξέταση (PCR).

Η δημοσίευση αυτή έκανε αμέσως τον γύρο του διαδικτύου, με δεκάδες Mέσα τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα να την αναπαράγουν, με μια σημαντική υποσημείωση: σχεδόν κανένα από αυτά δεν ανέφερε ότι η ανακοίνωση του αμερικανικού οργανισμού φαρμάκων μιλούσε για «πιθανώς» και όχι σίγουρα μικρότερη ευαισθησία στη μετάλλαξη Όμικρον.

Μία μέρα μετά το σάλο που προκλήθηκε από τη δημοσίευση, ο καθηγητής Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Harvard, Michael Mina, τόνισε πως «τα rapid tests δεν είναι λιγότερα ευαίσθητα στη μετάλλαξη Όμικρον» επικαλούμενος βρετανική έρευνα. Ο ίδιος, μάλιστα, χαρακτήρισε «αόριστη» την περί του αντιθέτου ανακοίνωση του FDA.

Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έρευνα, πραγματοποιήθηκε αρχική εργαστηριακή αξιολόγηση των συσκευών πλευρικής ροής (LFDs) που χρησιμοποιούνται από τον NHS για τη διενέργεια των rapid tests. Τα προκαταρκτικά εργαστηριακά δεδομένα αξιολόγησαν πως αυτές οι συσκευές πράγματι ανιχνεύουν την Όμικρον, καθώς υποδεικνύουν συγκρίσιμη ευαισθησία με αυτή που παρατηρήθηκε για τα προηγούμενα στελέχη του SARS-CoV-2 μεταξύ των οποίων και η Δέλτα, που ήταν το κυρίαρχο στέλεχος στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον Μάιο έως τον Δεκέμβριο του 2021.

Κατά την έρευνα, έγινε επίσης γνωστό πως όλα τα rapid tests που είναι διαθέσιμα εντός του Ηνωμένου Βασιλείου μπορούν να ανιχνεύσουν ειδικά την πρωτεΐνη του νουκλεοκαψιδίου του SARS-CoV-2 μέσω του συνδυασμού δύο ή περισσότερων διαφορετικών αντισωμάτων. Συμπερασματικά, οι αμφιβολίες για την απόδοση των συσκευών LFD στην ανίχνευση της Όμικρον είναι σχετικά χαμηλός.

Υπάρχει περίπτωση όμως να σφάλουν;

Για να απαντήσει κανείς με σαφήνεια στη συγκεκριμένη ερώτηση, θα πρέπει πρώτα να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα συγκεκριμένα test, είτε αυτά γίνονται στο φαρμακείο -διαγνωστικό κέντρο είτε κατ’ οίκον (self test). Τα test ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου (rapid test) ανιχνεύουν αντιγόνα του ιού, δηλαδή μικρές ιικές πρωτεΐνες, και γίνονται κυρίως με επίχρισμα από τον ρινοφάρυγγα. Αντίθετα, τα μοριακά τεστ (PCR) ανιχνεύουν το γενετικό υλικό του ιού (RNA) και μάλιστα σε εξαιρετικά μικρή συγκέντρωσή του, γι’ αυτό και οι πιθανότητες να προκύψει ένα ψευδές αποτέλεσμα είναι ελάχιστες.

Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής μελέτες, τα τεστ αντιγόνου, πράγματι, έχουν μικρότερη ευαισθησία από τα μοριακά και μπορούν να ανιχνεύσουν ενεργή μόλυνση κυρίως τις πρώτες μέρες της λοίμωξης κι όταν το ιικό φορτίο δεν είναι χαμηλό. «Αυτό για το οποίο είναι πολύ καλά τα συγκεκριμένα τεστ είναι ότι μπορούν να καταλάβουν εάν βρίσκεστε σε μολυσματική φάση. Εάν βρίσκεστε, με λίγα λόγια, στη στιγμή που μπορείτε να μεταδώσετε τον ιό σε άλλους ανθρώπους» σημειώνει ο Δρ. Chris Moy, αντιπρόεδρος του αυστραλιανού οργανισμού υγείας.

«Εάν είναι αρνητικό τότε, πιθανότητα, είστε “καθαροί” για τις επόμενες μέρες ή ώρες» κατέληξε. Τι γίνεται, όμως, όταν βρισκόμαστε εν μέσω ενός τόσο ισχυρού κύματος, όντας συνεχώς εκτεθειμένοι στη μετάλλαξη Όμικρον, ιδιαίτερα αν ζούμε σε περιοχές με μεγάλη επιδημιολογικό φορτίο; Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, η αξιοπιστία των συγκεκριμένων τεστ είναι ακόμη μεγαλύτερη εάν γίνεται με τον σωστό τρόπο και σε καθημερινή βάση.

Ας ξεκινήσουμε από την πρώτη παράμετρο. Καθοριστικό ρόλο στην αποφυγή ενός ψευδούς αρνητικού αποτελέσματος είναι η σωστή λήψη του δείγματος. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να υπάρχει επαρκής ποσότητα ρινοφαρυγγικού επιχρίσματος, ώστε να μπορέσει η μέθοδος να ανιχνεύσει το αντιγόνο του ιού. Ένα ανεπαρκές δείγμα μειώνει κατά πολύ τις πιθανότητες να έχουμε θετικό αποτέλεσμα.

Όσον αφορά τη δεύτερη παράμετρο, σύμφωνα με μελέτες, έχει παρατηρηθεί πως επαναλαμβανόμενα αρνητικά αποτελέσματα μ’ ένα αξιόπιστο rapid τεστ δείχνουν πως η πιθανότητα μετάδοσης του ιού είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Γι’ αυτό, προτείνεται από τους επιστήμονες να γίνεται η χρήση τους συχνά και επαναλαμβανόμενα.

Αυτό, ωστόσο, που πρέπει να έχουμε όλοι στο μυαλό μας, σύμφωνα με το άρθρο του Αθανάσιου Τσακρή, καθηγητή Μικροβιολογίας, διευθυντή Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής και αντιπρύτανη του ΕΚΠΑ, στην Καθημερινή, είναι πώς τα αποτελέσματα των rapid tests «λήγουν» γρήγορα καθώς ένα μοριακό ή ένα αντιγονικό τεστ είναι αποτύπωση μιας μόνο στιγμής: της στιγμής που ο στυλεός εισέρχεται στη μύτη για να ληφθεί το δείγμα.