Εξομολογήσεις ενός Έλληνα ναυαγοσώστη

Ελάχιστα επαγγέλματα είναι πιο υποτιμημένα στη χώρα μας από αυτό του ναυαγοσώστη. Μπορεί να φταίει το Baywatch ή η ελλιπέστατη κουλτούρα που έχουμε στα θέματα της ασφάλειας στη θάλασσα, αλλά οι περισσότεροι από μας ακούμε ‘ναυαγοσώστης’ και το μυαλό μας πάει στην Πάμελα και στον Μιτς Μπιουκάναν, σε εξωτικές παραλίες και σε φανταστικά περιστατικά που διαδραματίζονται σε εξωτικά μέρη, πολύ μακριά από μας.

Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα καταγράφονται κάθε χρόνο περισσότεροι πνιγμοί από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Έχουμε νησιά, διαθέτουμε ατελείωτα χιλιόμετρα ακτογραμμής, υποδεχόμαστε εκατομμύρια τουρίστες, οι περισσότεροι εκ των οποίων έρχονται τους ζεστούς μήνες για να κολυμπήσουν, αλλά δεν έχουμε πραγματική συναίσθηση του πόσο σημαντική είναι η παρουσία ενός ναυαγοσώστη στην παραλία.

Φωτογραφίες: Θεοφύλακτος Μιχαήλ.

Ο Σπύρος Μητριτσάκης είναι ένας από τους πιο έμπειρους Έλληνες ναυαγοσώστες και ιδρυτής της σχολής ναυαγοσωστικής της χώρας μας, της Lifeguard Hellas. Έχει ζήσει σχεδόν τα πάντα μέσα και γύρω από τη θάλασσα, από απλά περιστατικά μέχρι ναυάγια κι εδώ και χρόνια εκπαιδεύει νέους επαγγελματίες αλλά και φορείς του κράτους στην υψηλή τέχνη του να σώζεις μια ζωή που μέσα στα επόμενα 20 ή τριάντα δευτερόλεπτα μπορεί να πάψει να υπάρχει.

Γιατροί του νερού

> Ο ναυαγοσώστης είναι κατά κάποιον τρόπο ο γιατρός του νερού. Στη δική μας δουλειά, όπως και στην ιατρική, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η πρόληψη. Το πρώτο μας μέλημα κάθε μέρα είναι να βάλουμε σε τάξη την παραλία.

> Το 75% των θυμάτων πνιγμού είναι άντρες. Χάνουν τη ζωή τους επειδή υπερεκτιμούν τις δυνάμεις τους.

> Οι ηλικιωμένοι είναι μια ομάδα υψηλού κινδύνου. Τρώνε και αμέσως μετά βουτάνε. Πάνε στα βαθιά, κολυμπάνε μισή ώρα και στα 200-300 μέτρα αρχίζουν οι κράμπες και τα προβλήματα. Ο ναυαγοσώστης δεν μπορεί να επιτρέψει κάτι τέτοιο. Θα το απαγορεύσει. Είναι μέρος της πρόληψης και της δουλειάς μας.

> Οι πνιγμοί στην Ελλάδα έχουν μειωθεί και οι ναυαγοσώστες έχουν συμβάλει σ’ αυτό. Παραμένουμε δεύτεροι στον κόσμο πρώτοι στην Ευρώπη σε πνιγμούς, με πάνω από 350-400 τον χρόνο, αλλά έχουμε ήδη μια μείωση της τάξης του 35% κι αυτό είναι ελπιδοφόρο.

> Ο προηγούμενος νόμος προέβλεπε ότι στις 17:00 ο ναυαγοσώστης αποχωρούσε από την παραλία. Ήταν μια αστοχία την οποία προσπαθούμε να διορθώσουμε και να φεύγουμε στις 19:00. Να πούμε κι ένα ‘μπράβο’ στον δήμαρχο Παλαιού Φαλήρου που αν και ο νόμος λέει ότι πιάνουμε δουλειά στις 10.30, αυτός μας έχει από τις εννιά το πρωί.

> Ο Δήμος είναι υποχρεωμένος να έχει ναυαγοσώστες στις παραλίες του. Οι επιχειρηματίες δεν ασχολούνται και ας έχουν τις ξαπλώστρες και τη διαχείριση της πλαζ. Υπάρχουν, πάντως, και περιπτώσεις που στη σύμβαση συναινεί ο Δήμος ώστε να αναλάβει την υποχρέωση η επιχείρηση.

Δαμάζοντας τα κύματα

> Το κύμα είναι επικίνδυνο πάντα και παντού, γιατί μπορεί να σε γυρίσει και να σε χτυπήσει στο κεφάλι.

> Στην Ελλάδα, πάντως, δεν έχουμε μεγάλα ρεύματα γιατί δεν βρεχόμαστε από ωκεανούς. Προσοχή πχ θέλει στον Μύρτο, επειδή η θάλασσα έχει μεγάλο βάθος μπροστά στην παραλία. Ο τεράστιος αυτός όγκος νερού έρχεται και βρίσκει ξαφνικά τα ρηχά, σκάει απότομα και μπορεί να σε τραβήξει γρήγορα προς τα μέσα. Ευτυχώς, μετά από δικές μας παροτρύνσεις, υπάρχουν πλέον εκεί τρεις ναυαγοσώστες. Αρκετά επικίνδυνες είναι και οι ακτές της Βόρειας Κρήτης.

> Καρχαρίες δεν έχουμε. Αυτά που έχουμε είναι σαπουνάδες και σκυλόψαρα, αλλά εμείς οι άνθρωποι δεν συμπεριλαμβανόμαστε στην τροφική τους αλυσίδα. Από αυτήν την άποψη, όλη η Μεσόγειος είναι ασφαλής θάλασσα.

> Όλες οι παραλίες της Αττικής είναι ασφαλισμένες, μετά από δικές μας πιέσεις. Όλες έχουν πλέον ναυαγοσώστες. Ο ναυαγοσώστης έχει χώρο ευθύνης σε βάθος 200 μέτρων. Χοντρικά, μέχρι εκεί που μπαίνουν συνήθως οι σημαδούρες – από εκεί και πέρα είναι ο χώρος διέλευσης σκαφών. Σε πλάτος, εποπτεύει 300 μέτρα αριστερά και δεξιά της θέσης του.

> Τα βασικά εργαλεία της δουλειάς μας είναι τα κιάλια, η σανίδα μας, το φουσκωτό και η βάρκα. Το πρώτο, όμως, είναι το σώμα μας. Οφείλουμε να διαθέτουμε εξαιρετική φυσική κατάσταση.

> Ένα σημαντικό πρόβλημα είναι ότι σε πολλές παραλίες υπάρχει μόνο ένας ναυαγοσώστης – στο εξωτερικό υπάρχουν τουλάχιστον δύο ή τρεις. Ένας άνθρωπος μόνος του δεν είναι πάντα δυνατό να αντιμετωπίσει εγκαίρως περιστατικά που απαιτούν, πχ, τη χρήση της βάρκας.

Όχι στα βαθιά

> Ο κόσμος δεν πρέπει να ανοίγεται στη θάλασσα. Καλό είναι να κολυμπάμε κατά πλάτος και όχι κατά μήκος. Αν κάτι συμβεί στα 200 μέτρα, δεν είναι εύκολο για τον ναυγοσώστη να κατέβει απ’ τον πύργο του και να φτάσει εκεί εγκαίρως.

> Αν πάθεις ένα έμφραγμα ή μια κράμπα σε τέτοια απόσταση έχεις μόλις από 20 ως 50 δευτερόλεπτα μέχρι να βουλιάξεις. Όσο πιο κοντά είσαι στην ακτή, τόσο περισσότερο χρόνο γλιτώνεις στον ναυαγοσώστη. Και τόσο περισσότερο χρόνο δίνεις στον εαυτό σου.

> Η κράμπα είναι κάτι πολύ σύνηθες, ειδικά αν είσαι αγύμναστος. Αν πάθεις κράμπα όταν κολυμπάς, αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να ξαπλώσεις στο νερό και να χαλαρώσεις. Όσο είσαι ανάσκελα δεν πρόκειται να βουλιάξεις. Μείνε εκεί ήρεμος και σήκωσε το χέρι σου για να δηλώσεις ότι έχεις πρόβλημα. Η βοήθεια θα έρθει, είναι σίγουρος.

> Αν έχεις φάει ένα πλήρες γεύμα κι έχεις πιει και μια μπίρα και δοκιμάσεις να τρέξεις, θα νιώσεις το φαγητό να ανεβαίνει προς τα πάνω και θα σταματήσεις. Στη θάλασσα, το φαγητό φτάνει αιφνιδιαστικά στον πνεύμονα, δεν σου αφήνει περιθώρια. Παθαίνεις εισρόφηση – αναρρόφηση και πεθαίνεις. Πολύ επικίνδυνο είναι και το αλκοόλ, δεν σου επιτρέπει να κολυμπήσεις κανονικά.

> Το ‘να πιεις νερό’ από τη θάλασσα δεν είναι επικίνδυνο. Το αλάτι και το ιώδιο δεν θα σου κάνουν κακό. Είναι αλήθεια ότι μπορείς να πάθεις αφυδάτωση αν καταναλώσεις θαλασσινό νερό, αλλά αυτό θα συμβεί αν πίνεις θάλασσα συστηματικά και σε ποσότητες, όχι μερικές γουλιές κατά λάθος.

> Το πρόβλημα δημιουργείται όταν το νερό φτάσει στον πνεύμονα. Είναι κάτι που στην θάλασσα μπορεί να συμβεί από κάτι χαζό – μια πατητή πχ. Ακόμα και μια μικρή ποσότητα νερού στον πνεύμονα μπορεί να δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα. Ονομάζεται ‘δευτερεύων πνιγμός’: βγαίνεις απ’ τη θάλασσα κι αισθάνεσαι καλά, αλλά μετά από 48 ώρες, εξαιτίας του νερού που έχει παγιδευτεί στον πνεύμονα αναπτύσσεται υψηλός πυρετός που μπορεί να σε σκοτώσει μέσα σε μισή ώρα.

> Αν ένα παιδί αρχίσει να βήχει μετά από ένα τέτοιο περιστατικό, πρέπει να πάει στο νοσοκομείο για παρακολούθηση.

> Προσοχή θέλουν και οι δίνες που σχηματίζονται από τα κύματα και έχουν τέτοιο στροβιλισμό ώστε να μπορούν να σε πνίξουν ακόμα και στο 1,5 μέτρο βάθος.

Κανόνες επιβίωσης

> Ο νούμερο ένα φόβος στο νερό είναι η υποθερμία. Αυτή είναι ο βασικός εχθρός σου σε περίπτωση που βρεθείς σε σκάφος που ναυαγεί και καταλήξεις στη θάλασσα.

> Γενικά, πάντως, ποτέ δεν εγκαταλείπουμε το πλοίο αν δεν δοθεί σχετικό σήμα, γιατί οι διασώστες προσεγγίζουν πάντα το ακριβές σημείο του ναυαγίου.

> Το ‘Σαμίνα’ ήταν ακραία περίπτωση. Σε άλλα ναυάγια η βοήθεια έφτασε άμεσα και οι επιβαίνοντες ούτε καν βράχηκαν. Στο ‘Σαμίνα’ αναδύθηκε η σάπια Ελλάδα με τα σάπια σωσίβια. Εμείς φτάσαμε στο σημείο που βρισκόταν μόλις δύο χιλιόμετρα από την ακτή, αλλά το κακό είχε γίνει – το σκάφος βυθίστηκε πολύ γρήγορα.

> Αν πάντως καταλήξεις στο νερό, φρόντισε να φοράς σωσίβιο. Όσο καλός κολυμβητής κι αν είσαι, θα κουραστείς από την προσπάθεια να επιπλεύσεις, ειδικά αν έχει κύμα.

> Οι θάλασσές μας είναι κλειστές, οπότε η βοήθεια θα έρθει γρήγορα, αλλά πρέπει να έχεις στο μυαλό σου τον κίνδυνο της υποθερμίας. Η θερμοκρασία της θάλασσας το βράδυ είναι περίπου στους 17 βαθμούς. Αν ναυαγήσεις και βρεθείς στο νερό, είναι καλύτερα να φοράς τα ρούχα σου. Τα ρούχα εγκλωβίζουν νερό, το οποίο δεν ανανεώνεται με το ρεύμα της θάλασσας. Αυτό θα σου χαρίσει 30% καλύτερες πιθανότητες απέναντι στην υποθερμία.

> Αν απομακρυνθείς από το σημείο του ναυαγίου, οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται. Αν είναι νύχτα, μπορείς να σκοτωθείς ακόμα και από το ταχύπλοο που θα έρθει να σε σώσει.

> Το αλκοόλ είναι ένας κακός μύθος. Μπορεί να σε ζεσταίνει στο δωμάτιό σου ή στο μπαρ, αλλά στο νερό σε κρυώνει, καθώς υποχρεώνει το σώμα σου να αποβάλει θερμοκρασία.

> Κάθε εβδομάδα, τουλάχιστον ένα αυτοκίνητο πέφτει στη θάλασσα στην Ελλάδα. Δεν το παθαίνουν μόνο μεθυσμένοι – ένας κακός ελιγμός στο λιμάνι αρκεί.

> Αν βρεθείς σ’ αυτήν την κατάσταση, το πρώτο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσεις είναι ότι δεν θα ανοίγουν οι πόρτες. Τα ηλεκτρικά του αυτοκινήτου θα μπλοκάρουν κι εσύ θα βρεθείς εγκλωβισμένος, να χτυπάς με φρίκη τζάμια που δεν σπάνε.

> Η μόνη λύση είναι το σφυρί ή κόποιο αντίστοιχο εργαλείο. Κοστίζει 10 ευρώ το πολύ και μπορεί να σου σώσει τη ζωή σε μια τέτοια περίπτωση. Το υπουργείο μας έχει διαβεβαιώσει ότι θα το συμπεριλάβει στα ήδη πρώτης ανάγκης, μαζί με τον πυροσβεστήρα και το τρίγωνο.

> Αν καταφέρεις να σπάσεις το τζάμι, όσο ορμητικά κι αν μπει το νερό, θα βγεις από το όχημα, δεν θα έχεις πρόβλημα.

> Η ζώνη ασφαλείας έγινε υποχρεωτική στη Γαλλία το 1993 και μετά ακολούθησαν οι άλλες χώρες. Ας γίνουμε εμείς πρωτοπόροι στη συσκευή θραύσης κρυστάλλων, ας είμαστε οι πρώτοι που θα την κάνουμε υποχρεωτική. Οι περισσότερες τέτοιες συσκευές διαθέτουν και ειδικό κόπτη για τη ζώνη ασφαλείας, σε περίπτωση που μπλοκάρει.

Business as usual

> Είμαστε από τα επαγγέλματα που έχουν ζήτηση. Η νομοθεσία πλέον εφαρμόζεται, οπότε υπάρχουν πολλές ανάγκες και αντίστοιχες θέσεις εργασίας, σε παραλίες και πισίνες.

> Για να γίνει κάποιος ναυαγοσώστης πρέπει να έχει καλή επαφή με το στοιχείο του νερού,να το θέλει και να του αρέσει. Δεν χρειάζεται συγκεκριμένα προσόντα – οι κολυμβητικές  ικανότητες αποκτούνται στον ένα μήνα που κρατά η εκπαίδευση.

> Υπάρχει ηλικιακό όριο μέχρι 45, αλλά θα αλλάξει, καθώς πλέον ο 45αρης είναι ικανότατος, οπότε θα όριο θα πάει στα 65.

> Στην πισίνα δεν υπάρχει όριο, καθώς είναι ελεγχόμενος χώρος και στο 80% της πισίνας το νερό είναι μέχρι 1.60μ.

> Για να δουλέψεις στη θάλασσα περνάς κάποια κολυμβητικά τεστ (400 μέτρα σε 10 λεπτά, εύρεση αντικειμένου σε έξι μέτρα βάθος) και μερικά άλλα, όπως η μεταφορά ενός μεγαλόσωμου ανθρώπου που κινδυνεύει και η εφαρμογή των τεχνικών διάσωσης.

> Το μεροκάματο είναι καλό, τηρουμένων των αναλογιών και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα δεδομένα της εποχής.

> Πλέον, χάρη στις διάφορες συνεργασίες με τους μεγαλύτερους ναυαγοσωστικούς φορείς σε όλο τον κόσμο, ένας Έλληνας ναυαγοσώστης μπορεί να εργαστεί και στις ΗΠΑ. Το πτυχίο της Lifeguard Hellas είναι διεθνές, το μοναδικό στη χώρα μας που αναγνωρίζεται παγκοσμίως.

Όπως Αμερική

> Η ιδέα για μια σχολή που εκπαιδεύει ναυαγοσώστες γεννήθηκε από ανάγκη, πριν από 30 χρόνια, όταν στην πατρίδα μας, τα Χανιά είχε συμβεί ένα ναυάγιο και προσπαθήσαμε επί τόπου να φτιάξουμε μια διασωστική ομάδα για να βοηθήσουμε.

> Οι Αμερικάνοι από τις βάσεις εκεί μας βοήθησαν πολύ. Μας έδωσαν υλικό, μας μετάγγισαν τις γνώσεις τους και -κυρίως- μας έκαναν εκπαιδευτές. Ήταν πιο εύκολο να υπάρχουν ντόπιοι εκπαιδευτές παρά να φέρνουν από τις ΗΠΑ.

> Το 2000 πέρασε ο σχετικός νόμος και το 2001 φτιάξαμε τη σημερινή μας εταιρεία. Στα Χανιά που έχει ρεύματα καταγράφονταν κατά μέσο όρο εννιά πνιγμοί τη σεζόν. Εμείς τους κατεβάσαμε στον έναν, που μπορεί να προκύψει και από παθολογικά αίτια.

> Τι κάναμε; Δεν αφήναμε τον κόσμο να μπει στα βαθιά και αν έμπαινε, ήμασταν εκεί για να τον επιτηρούμε. Κυρίως, ήμασταν εκεί για να δώσουμε τις πρώτες βοήθειες, το φιλί της ζωής ή -αν χρειαζόταν- να κάνουμε ανάνηψη.

> Τότε, στην αρχή, έλεγαν ότι δεν έχουμε ρόλο, ότι μας έβαλε στις παραλίες η τοπική αυτοδιοίκηση για να τσιμπήσει ψήφους. Οι ξένοι είναι πιο εξοικειωμένοι μαζί μας, μας μιλούν, μας σέβονται. Κάποιοι προτιμούν να κολυμπούν κοντά μας για να αισθάνονται ασφάλεια. Αντίθετα, πολλοί Έλληνες ακόμα και σήμερα δεν μας δίνουν σημασία.

> Το θέμα της ασφάλειας στη θάλασσα θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Δεν αρκεί να θέλεις να βοηθήσεις κάποιον, πρέπει να ξέρεις πώς να το κάνεις. Στο νερό υπάρχει πάντα ο κίνδυνος στην προσπάθειά σου να σώσεις κάποιον να τον πνίξει, ή να κινδυνεύσεις κι εσύ ο ίδιος.

(Info: Lifeguard Hellas, Ευαγγελιστρίας 6, Καλλιθέα, 2109530177. Και Lifeguard Hellas στο Facebook).