Elon Musk-Twitter: Το χρονικό μίας επικίνδυνης κι αμφιλεγόμενης σχέσης

Αλλά πέρα από όσα επίθετα έχουν κοσμήσει κατά καιρούς το όνομά του, ο Elon Musk είναι πρώτα και κύρια δαιμόνια φιλόδοξος: πάτησε το πόδι του στον επιχειρηματικό στίβο το 1995, παίρνοντας ένα δάνειο απ’ τον πατέρα του για να ιδρύσει το Zip2, ένα διαδικτυακό city guide (προ Google), και κάνοντας δρασκελιές αντί για βήματα, έφτασε να κατέχει σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό στην Tesla, να είναι ιδρυτής της επιχείρησης διαστημικών πυραύλων SpaceX, να έχει απλώσει τα πλοκάμια του στο ΑΙ, την νευροτεχνολογία και τον κατασκευαστικό τομέα. Σήμερα κατέχει τόσο πλούτο που ξεπερνάει το ΑΕΠ του Πακιστάν.

Για κανένα απ’ όλα αυτά όμως δεν έμελλε να χυθεί τόσο μελάνι, όσο για την εξαγορά μίας πλατφόρμας.

Τα ξημερώματα της Δευτέρας 25 Απριλίου, μερικές μέρες μετά την ανακοίνωση της προσφοράς, το Twitter πέρασε εξ ολοκλήρου στα χέρια του πλουσιότερου ανθρώπου στον πλανήτη, ο οποίος μάλιστα –σύμφωνα με τις επενδυτικές προβλέψεις– αναμένεται να κατακτήσει πρώτος τον τίτλο του τρισεκατομμυριούχου.

Χρειάστηκε πρώτα να μετατραπεί η εταιρία σε ιδιωτική –πράγμα που σημαίνει ότι αποσύρεται από το χρηματιστήριο– και να συμφωνήσουν όλοι οι πρώην μέτοχοι στην εξαγορά, με το ποσοστό που τους αναλογεί από τα 44 δισ. δολάρια του Elon Musk. Το χρονικό της γιγαντιαίας συμφωνίας άνοιξε και έκλεισε με ύποπτα γρήγορη ταχύτητα, ενώ η εμπλοκή της Wall Street που τροφοδότησε τον επίδοξο αγοραστή, περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα.

Για όσους παρακολουθούν τον απρόβλεπτο γίγαντα των big tech επιχειρήσεων, το μυαλό πήγε κατευθείαν σε εκείνο το tweet του 2017. Ήταν η χρονιά που η κοινωνική πλατφόρμα είχε κάνει στροφή στην πολιτική της, αυστηροποιώντας τη στάση της απέναντι σε αναρτήσεις βίας, κακοποίησης και μίσους – δύο γεγονότα που έμοιαζαν ασύνδετα αλλά τελικά δεν ήταν.

Εξάλλου, ποιος θα μπορούσε πράγματι να βασιστεί στις αναρτήσεις ενός ανθρώπου που, παρά το εκτόπισμα του ονόματος και του λογαριασμού του (αυτή τη στιγμή μετράει 87.4 εκατ. followers), χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια το Twitter λες και είναι το προσωπικό του blog, αραδιάζοντας απίθανα, έως και εριστικά post; Η online συμπεριφορά του έχει εκτροχιαστεί απ’ όταν κατέκτησε την πλατφόρμα, ανεβάζοντας το ένα τρολάρισμα πίσω απ’ το άλλο, αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο.

Το να βομβαρδίσουμε τον πλανήτη Άρη με πυρηνικά και να στηθεί αγώνας μονομαχίας μεταξύ του ίδιου και του Vladimir Putin ήταν μόνο μερικά από τα tweets των περασμένων χρόνων. Μάλιστα, το αυτί του δεν ίδρωσε ούτε όταν αποκάλεσε «παιδόφιλο» έναν διασώστη των εγκλωβισμένων παιδιών στα σπήλαια της Ταϊλάνδης με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου για ένα από τα απερίσκεπτα, ανάλαφρα, tweets που ανεβάζει, ως δήθεν πειστήρια της ελευθερίας του λόγου, κατά πώς εκείνος την εννοεί και τη διαφημίζει.

Όπως φαίνεται, τελικά, όλα αυτά ήταν πρόβες για τη μεγάλη βραδιά.

Γιατί αγόρασε τώρα το Twitter

Κατά τη διάρκεια του 2021 σημειώθηκε ο μεγαλύτερος κλυδωνισμός στην ιστορία της πλατφόρμας: μέσα στο εκτεταμένο κλίμα πόλωσης από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, το Twitter πήρε τη γενναία απόφαση να κλείσει την πόρτα στον Donald Trump, ύστερα από την εισβολή που σημειώθηκε στο Καπιτώλιο.

Συντηρητικοί από διαφορετικά μετερίζια αλλά και από κάθε γωνιά των ΗΠΑ -και όχι μόνο- αποχώρησαν μαζικά από την πλατφόρμα παρέα με τον αγαπημένο τους πρώην πλανητάρχη, πραγματώνοντας ουσιαστικά μια σκέψη που υπήρχε από καιρό: να βρουν μια νέα διαδικτυακή πατρίδα χωρίς περιορισμούς και λογοκρισία.

Το επιχείρημα υπέρ ενός «american style λόγου», ελεύθερου κι απελευθερωμένου καλλιεργείται με συνέπεια τα τελευταία χρόνια, κόντρα στην προσπάθεια κατάσβεσης του hate speech στο ίντερνετ. Φαίνεται, μάλιστα, να αναφέρεται στην παρρησία και τη δημοκρατία, αλλά είναι ένα επιχείρημα που εκφέρεται από ακροδεξιά χείλη και ουσιαστικά μιλά για το δικαίωμα στον λόγο, με την ίδια νοοτροπία που υπάρχει το δικαίωμα στην οπλοκατοχή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Διόλου τυχαίο το ότι ο Elon Musk πρόταξε το ίδιο επιχείρημα από την πρώτη στιγμή: «είναι εφικτό το Twitter να γίνει η πλατφόρμα του ελεύθερου λόγου για όλο τον πλανήτη», έγραψε αμέσως μετά την τεράστια εξαγορά, ενώ για να μην αφήσει κάποιο περιθώριο παραννόησης, φρόντισε να ξεκαθαρίσει σε follow up αναρτήσεις ότι στη νέα ταυτότητα του Twitter είναι όλοι, μα όλοι ευπρόσδεκτοι.

Για του λόγου το αληθές, διάσημοι όπως ο Mark Levin και ο Tucker Carlson επιβιβάστηκαν ξανά στην πλατφόρμα, κλείνοντας το μάτι στους ομοϊδεάτες τους με αναρτήσεις πληθυντικού αριθμού: «Επιστρέψαμε».

Δεν είναι άλλωστε λίγοι οι συντηρητικοί που έχουν τον Elon Musk για είδωλο: το γεγονός ότι πέρσι μετέφερε τα κεντρικά γραφεία της της Tesla από την Καλιφόρνια στο Τέξας ήταν μια στρατηγική κίνηση εκ μέρους του επιχειρηματία για να μεγαλώσει την επιρροή του σε αυτούς τους πιο συντηρητικούς κύκλους, ενώ δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το προφίλ ενός αντιδραστικού, αψυχολόγητου και τόσο επιτυχημένου επιχειρηματία που του αρέσει να προκαλεί, ταιριάζει γάντι σε όσους προτιμούν να φωνάζουν αντί να μιλάνε, με alt right ρητορική.

Αλλά με το Truth Social του Donald Trump στη γωνία, δεν έμενε πολύς χρόνος στον Elon Musk να δράσει – έπρεπε να προλάβει.

Γιατί ο Elon Musk το ήθελε τόσο πολύ

 

Σύμφωνα με τα τρέχοντα νούμερα, η υπηρεσία του Twitter καλύπτει σε καθημερινή βάση πάνω από 217 εκατ. χρήστες παγκοσμίως, δίχως αυτό το μέγεθος να είναι όσο μεγάλο όσο ακούγεται: το «γαλάζιο πουλί» αποτελεί «μικρό ψάρι» μπροστά στην οικογένεια Meta (όπου συγκαταλέγονται Facebook, Instagram και WhatsApp), καθώς δεν αγγίζει ούτε το 1/10 από το αστρονομικό ποσό των 2.8 δισ. χρηστών που εξυπηρετούν από κοινού.

Αντίστοιχα, ούτε η διαφημιστική του δυναμική δείχνει ως ιδιαίτερα ισχυρή, σε σχέση με τις υπόλοιπες γνωστές social media πλατφόρμες. Ο ισολογισμός του περασμένου έτους, για παράδειγμα, έκλεισε με αρνητικά νούμερα για το Twitter και συγκεκριμένα μείον 221.41 εκατ. δολάρια, κυρίως λόγω δικαστικών εξόδων.

Άλλωστε, στα πλάνα του Elon Musk είναι να καταργήσει τελείως τις διαφημίσεις, αντικαθιστώντας το κέρδος από αυτές με τα χρήματα των συνδρομητών: το νέο μοντέλο του Twitter επιφυλάσσει επιπλέον προνόμια σε όσους χρήστες θέλουν να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Πόσο περίεργο φαντάζει αυτό σε ένα περιβάλλον που επικαλείται την ισότητα του λόγου;

Επομένως, εάν δεν είναι το καθαρό κέρδος ή οι επενδύσεις, (σ.σ: ο Νοτιοαφρικανός tech-entrepreneur για χρόνια ασχολιόταν με εταιρείες που πουλούσε πολύ ακριβότερα απ’ όσο τις αγόρασε), τότε τι μένει;

Μα, οι ίδιοι οι χρήστες. Δεν έχει σημασία που τα νούμερα είναι μικρότερα από άλλες πλατφόρμες: το Twitter είναι «πιθανότατα η πιο επιδραστική κοινωνική πλατφόρμα σε όλο τον πλανήτη», όπως γράφει ο tech δημοσιογράφος Max Read, «ένα συγκεντρωμένο δίκτυο με όλες τις ελιτ προσωπικότητες των media, της πολιτικής, της τεχνολογίας και της ψυχαγωγίας, όλοι εκ των οποίων παρακολουθούν συνεχώς την πλατφόρμα ως μπούσουλα για το τι είναι σημαντικό στον τομέα τους».

Ένα γρήγορο αποδεικτικό στοιχείο είναι και οι αναρτήσεις του ίδιου του Elon Musk: δεν ήταν λίγες οι φορές που ταρακούνησε την αγορά των κρυπτονομισμάτων με ένα tweet, αφού πολλοί πίστεψαν στις δηλώσεις του, ποντάροντας δεκάδες χιλιάδες δολάρια σε συγκεκριμένα bitcoin, ενώ εκείνος –για ακόμη μια φορά– απλά τρόλαρε.

Το Twitter είναι με δύο λόγια ένα απέραντο «καφενείο», με τη λειτουργία και τη λογική που είχε περιγράψει τη δημόσια σφαίρα ο Γερμανός φιλόσοφος Jürgen Habermas: σύντομες ατάκες και δηλώσεις ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους που αναπτύσσουν real-time συζητήσεις με hashtags, ακολουθώντας κατά πόδας τις εξελίξεις στην πολιτική, την οικονομία, τα ριάλιτι, τα σπορ, τα πάντα. Εάν κάποτε ο κόσμος είχε την ανάγκη να μαζεύεται στην κεντρική πλατεία για να συζητήσει, πλέον λόγω χρόνου και ευκολίας το κάνει από την οθόνη, ανεβάζοντας tweets.

Ενδεικτικό είναι ότι σύμφωνα με τα δεδομένα των social media αναλυτών, κατά μέσο όρο ένα tweet έχει «διάρκεια ζωής» μόλις 20 λεπτών, σε σχέση με τις 5 ώρες του Facebook και τις 20 ώρες του Instagram.

Όλα είναι άμεσα, αυθόρμητα, σύντομα, γι’ αυτό και το Twitter είναι χρυσό εργαλείο –σαν παλμογράφος– στα χέρια ερευνητών που αναλύουν κοινωνικά ερωτήματα, όπως πόσο ευαισθητοποιημένη είναι η κοινή γνώμη για τον κίνδυνο της πανδημίας, είτε πόσο πόλωση επικρατεί ανά χρονική περίοδο.

Εξού και το γεγονός ότι χαρακτηρίζεται συχνά ως «κοινωνικο-τεχνικό σύστημα». Επίσης, τα data του Twitter διαθέτουν το μεγάλο προσόν ότι μπορούν να ανακληθούν και μετά τη διαγραφή. Τίποτα δεν σβήνεται ακριβώς, ούτε χάνεται όπως πιθανότατα νομίζουμε όλοι μας. Παραμένει στα δεδομένα της πλατφόρμας και στα χέρια, βεβαίως, εκείνου που την κατέχει.

Η φρούδα υπόσχεση για απόλυτη ελευθερία

Για να κερδίσει ξανά τους συντηρητικούς που είχαν φύγει από την πλατφόρμα και τη λογοκρισία της, όπως ισχυρίζονται, δεν αρκούσαν υποσχέσεις του αέρα.

Έτσι, ο Elon Musk ανακοίνωσε μια θεμελιώδη μετατροπή στον τρόπο που λειτουργεί ο μηχανισμός της πλατφόρμας: το «μαύρο κουτί» της τεχνητής νοημοσύνης που ρυθμίζει το feed σε όλους τους χρήστες δεν θα είναι πλέον κρυφό, αλλά ανοιχτό και προσβάσιμο από όλους.

Πρόκειται για μία ιδέα που είχε εκφραστεί από τον Elon Musk προτού ανακοινωθεί η εξαγορά, κατά τη διάρκεια ενός πρόσφατου TED talk.

Το μόνο που χρειάζεται το Twitter για να μετατραπεί σε open source, κατά τα λεγόμενα του νέου ιδιοκτήτη του, είναι να συνδεθεί με ένα λογισμικό που είναι ήδη διαθέσιμο στο διαδίκτυο, ονόματι GitHub, και έτσι απλά ο πονοκέφαλος για τον μυστήριο αλγόριθμο που προωθεί και αποκρύπτει αναρτήσεις θα λάβει τέλος.

«Εάν αποκαλυφθεί ένα μέρος του κώδικα, θα υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια», λέει ο Damon McCoy από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Πράγματι. Αλλά είναι τόσο εύκολο και απλό, όσο ακούγεται; Αρνητικά απαντούν πηγές από το τεχνικό προσωπικό του Twitter, που μίλησαν ανώνυμα στο Wired:

«Δεν υπάρχει ένας και μόνο mega-αλγόριθμος για όλο το Twitter· οι αποφάσεις είναι αποτέλεσμα πολλών διαφορετικών αλγορίθμων που επιτελούν συνδυαστικά μια σύνθετη δουλειά πάνω από βουνά δεδομένων και πολλαπλές αντιδράσεις χρηστών ανά δευτερόλεπτο». Δεν είναι μια αλυσίδα αλλά ένα δίκτυο από εντολές και παραμέτρους που κρύβονται πίσω από όσα εμφανίζονται σε κάθε μας scroll. Και εάν τελικά όντως, με ένα μαγικό ραβδάκι, αποκαλυφθεί όλο αυτό το πολύπλοκο «κλειδωμένο» δίκτυο στους πολίτες, δεν είναι πιθανό να δώσει αντικλείδι σε κάθε επίδοξο παραβάτη, ώστε να μάθει τους κανόνες του;

«Στην εποχή του machine learning, δεν είναι οι αλγόριθμοι, αλλά τα data», διευκρινίζει ο David Karger, καθηγητής και επιστήμονας υπολογιστών στο MIT. Στα δεδομένα περιλαμβάνονται όλοι οι χρήστες, όλα τα κλικ που έκαναν από την ημέρα εγγραφής, όλα τα hashtags, όλες οι αναρτήσεις και οι χρόνοι που ξόδεψαν στην πλατφόρμα – το αποτύπωμα δηλαδή που αφήνει ο καθένας από εμάς με το που συνδέεται στην πλατφόρμα.

Αυτός είναι και ο πολυτιμότερος καρπός για τον Elon Musk: το data mining.

Διότι για να είμαστε ειλικρινείς, κανένα social medium δεν γίνεται να λειτουργεί με συνθήκες απόλυτης ισότητας, εφόσον το πόσο «ορατή» θα γίνει μια ανάρτηση καθορίζεται πρώτα-πρώτα από τη φωνή που την εκφέρει: εάν έχει 100 ή 100 εκατομμύρια followers.

Ούτε απόλυτα προστατευμένο γίνεται να είναι από bots και spammers – κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο χρόνων, καταμετρήθηκαν εκατοντάδες παραπλανητικά post από «μηχανάκια» και στο Twitter για την πανδημία και τον εγκλεισμό. Αλλά σε ένα τοπίο που τα πάντα μοιάζουν σαν να πατάνε σε κινούμενη άμμο, χωρίς να μπορείς να πεις με βεβαιότητα εάν κάτι είναι αληθινό ή κατασκευασμένο, το Twitter είναι (ή έστω, ήταν) ένα database για να ανατρέξεις.

Και όσο κι αν υποστηρίζει ο Elon Musk ότι τα λιγότερα φρένα στον δημόσιο διάλογο συνεπάγονται μεγαλύτερη ελευθερία, δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος από το να καταλήξει αυτό το database σε πραγματική Βαβέλ, όπου ο κόσμος αντί να μιλάει, θα προτιμά να «τραβά τη σκανδάλη» τρολάροντας, όπως κάνει τόσα χρόνια ο Elon Musk με τις αναρτήσεις του – έτσι απλά, για πλάκα.

Ή ίσως επειδή έχει αντιληφθεί ότι στην εποχή της meta-αλήθειας δεν υφίσταται πραγματική αλήθεια και λογική. Το ζήτημα είναι να έχεις ένα εργαλείο στα χέρια σου για να μπορείς να κινείς τα νήματα: όπως ο επίσης ζάμπλουτος Jeff Bezos αγόρασε την Washington Post το 2013, έτσι ο Elon Musk πήρε τώρα την πλατφόρμα του Twitter – είναι το δικό του ισχυρό μεγάφωνο για να διαλαλεί τα μηνύματα που τον βολεύουν κάθε φορά. Μόνο που αυτό το μεγάφωνο, πέρα από πομπός είναι και ο απόλυτος δέκτης, καταγράφοντας τα data κάθε χρήστη.

Τώρα εάν όλο αυτό το κάνει μόνο για πλάκα, σαν ένα καπρίτσιο οικονομικής κυριαρχίας, ή όχι, θα το δείξει το προσεχές μέλλον, είτε θα το γράψει με –μάλλον– μελανά γράμματα η ιστορία. Διότι πραγματικά ο Elon Musk, όσο και αν προσπαθεί, μόνο με πρεσβευτή του ελεύθερου λόγου δεν μπορεί να πείσει.