Ένα απόγευμα στο Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων στην οδό Πειραιώς

Μία μισάνοιχτη πόρτα στην οδό Πειραιώς, στον αριθμό 132, και στο ισόγειο ενός πανύψηλου κτιρίου που βρίσκεται ανάμεσα σε άλλα γιγαντιαία κτίρια. Τίποτα σε αυτόν τον εγκαταλελειμμένο χώρο δεν προμηνύει την ύπαρξη ενός παλαιοβιβλιοπωλείου. Σπρώχνοντας όμως αυτή την πόρτα έρχεσαι αντιμέτωπος με εκατοντάδες (ίσως και χιλιάδες) βιβλία ακουμπισμένα το ένα δίπλα από το άλλο, πάνω σε τραπέζια που προορίζονταν να γίνουν τα θρανία ενός φροντιστηρίου που έπεσε έξω. Κάθε πράγμα εκεί μέσα έχει τη δική του πορεία στον χρόνο.

Στην άκρη αυτού του τεράστιου χώρου και σε μία γωνία φαίνεται όρθιος ο Λεωνίδας Κουρσούμης. Αυτός μαζί με άλλους δύο φίλους του τρέχουν πια σταθερά το Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων που ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Μάρτιο του 2019. Με υποδέχεται πολύ ευγενικά, ενώ μέσα στον χώρο βρίσκονται δύο πελάτισσες. Το πρώτο πράγμα που μου λέει όταν αρχίζω να κάνω ερωτήσεις, χαζεύοντας ταυτόχρονα τον χώρο, είναι πως χρειάστηκε τουλάχιστον ένας μήνας ιδιαίτερα κοπιαστικής δουλειάς, για να βρεθεί ο χώρος στην κατάσταση που τον έβλεπα.

Η αρχή του Παλαιοβιβλιοπωλείου των αστέγων

Ο κ. Κουρσούμης είχε μείνει άστεγος στην Αθήνα, όταν, αφού έχασε τη δουλεία που είχε το 2011, δεν μπορούσε να καλύψει τα έξοδα διαμονής του με τις περιστασιακές δουλειές που έκανε. Μετά από κάποιον καιρό κατά τον οποίο κοιμόταν όπου έβρισκε, στο μυαλό εκείνου και άλλων δύο αστέγων μπήκε αυτό το εγχείρημα. «Γνώρισα δύο αστέγους που είχαν χάσει τις δουλειές τους και με οικογενειακά προβλήματα, που ήταν “αποσυντονισμένοι” από την προηγούμενη ζωή τους αλλά είχαν μία λογική ότι δεν μπορούν να ζουν άστεγοι και ας μην είχαν κανένα έσοδο».

Οι σκέψεις τους ήταν πάντα να βγουν από αυτή τη συνθήκη. «Είχαμε βρει με αυτούς κοινούς τόπους και από τις συζητήσεις που κάναμε σκεφτήκαμε κάτι πολύ απλό. Αντί να μαζεύουμε βιβλία από τα σκουπίδια και να παίρνουμε 5 και 10 ευρώ για τα 50 βιβλία που πουλάγαμε σε άλλα παλαιοβιβλιοπωλεία, αυτά τα 50 βιβλία να τα μαζέψουμε. Να δίνουμε μεν λίγα στο Μοναστηράκι, για να έχουμε το ελάχιστο καθημερινό έσοδο, μόνο για το φαγητό μας, αλλά να βρούμε για τα υπόλοιπα μία αποθήκη και να κάνουμε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο, το οποίο θα το διαχειριζόμασταν εμείς οι ίδιοι».

Η αρχή βέβαια δεν ήταν καθόλου εύκολη, όπως δεν είναι εύκολο κανένα τέτοιο εγχείρημα για κάποιον που έχει πρακτικά προβλήματα επιβίωσης στην καθημερινότητά του. «Τώρα να είσαι άστεγος, να σκέφτεσαι πού θα πας να κοιμηθείς το βράδυ, πότε θα έχεις 30 ευρώ να πας σε ένα δωμάτιο να κάνεις ένα μπάνιο και άλλα τέτοια προβλήματα δεν είναι καθόλου εύκολο να οργανωθείς». Παρόλα αυτά, το εγχείρημα σιγά-σιγά προχωρούσε. Ο κ. Κουρσούμης άρχισε να μένει στον αποθηκευτικό χώρο μίας παλιάς γνωστής του και σιγά-σιγά να ψάχνει με τους υπόλοιπους να αποκτήσουν έναν μόνιμο χώρο για τα βιβλία. Εκεί απέκτησε και πρόσβαση στο ίντερνετ.

Χάρη σε μία ανάρτησή του και σε ένα ρεπορτάζ που ακολούθησε, το εγχείρημα έγινε γνωστό σε πολύ κόσμο που άμεσα άρχισε να στέλνει βιβλία για να βοηθήσει την προσπάθεια. Μεταξύ όσων το είδαν ήταν και ένας επιχειρηματίας που προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει παραχωρώντας τους το ισόγειο ενός κτιρίου που έμενε ανεκμετάλλευτο. Ήταν ο χώρος που διατηρούν μέχρι σήμερα στην Πειραιώς 132. «Μας άρεσε πολύ και αρχίσαμε να το καθαρίζουμε έναν μήνα, βάλαμε κάτι παλέτες κάτω με βιβλία πάνω. Με κάποια χρήματα από ένα bazaar μαζέψαμε κάποια χρήματα και καταφέραμε να πιάσουμε το πρώτο σπίτι».

Η μακρά πορεία στον εκδοτικό χώρο

Ο κ. Κουρσούμης είχε ούτως ή άλλως σχέση με τον χώρο του βιβλίου. Υπήρξε μάλιστα αυτός στον οποίο στράφηκε από πολύ νωρίς, όταν σπούδαζε ως φοιτητής στη Θεσσαλονίκη. «Αναγκάστηκα στο β’ έτος των σπουδών να δουλέψω. Επειδή δεν είχα άλλα έσοδα, έπρεπε να διαλέξω: Είτε θα σπουδάσω είτε θα δουλέψω. Διάλεξα το δεύτερο αλλά τελικά τα έφερε καλά η μοίρα και συνέχισα τις σπουδές μου. Ξεκίνησα, λοιπόν, να δουλεύω σε ένα βιβλιοπωλείο στη Θεσσαλονίκη. Εκεί γνώρισα ανθρώπους του χώρου και μετά τον στρατό ξαναγύρισα δύο χρόνια στα εκδοτικά. Έκτοτε κατέβηκα από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και μετά πήγα στην Κρήτη, για να δουλέψω σε ένα λογιστήριο και μετά σαν φοροτεχνικός».

Όταν χώρισε, επέστρεψε στην Αθήνα και αποφάσισε να ξανασχοληθεί με το βιβλίο. «Όταν επέστρεψα στην Αθήνα, γύρισα και πάλι στα του βιβλίου και δούλεψα σε δύο μεγάλους εκδοτικούς οίκους. Ίσως, αυτό το background να ήταν και ο λόγος, όταν ήμουν άστεγος, να σκεφτώ να προχωρήσω έτσι». Πλέον κατάφερε να νοικιάσει ένα σπίτι στου Γκύζη. 

Τα βιβλία είναι πια ζήτημα επιβίωσης αλλά ο ίδιος συνεχίζει να διατηρεί μία σχέση λατρείας μαζί τους την οποία διατηρεί μέχρι και σήμερα. «Έχω μία αρρώστια και μία υστερία να ψάχνω πολύ καλά όλα τα βιβλία που έρχονται. Έχουμε εκεί μέσα έναν πάγκο, τα ανοίγουμε και τα ξεκαθαρίζουμε. Έχουμε βάλει και έναν κανόνα γιατί θέλουμε να φτιάξουμε και ένα αναγνωστήριο και λέμε “βιβλία που είναι πριν το 1940, δεν τα βάζουμε μπροστά”». 

Τον ρωτάω αν υπάρχει κάποιο βιβλίο ή κάποια αφιέρωση που να τη θυμάται και χαμογελάει «Είναι πάρα πολλά. Ων ουκ έστιν αριθμός. Πολύ ενδεικτικά, έχω δει βιβλίο μίας πολύ γνωστής συγγραφέα που έχει γράψει ένα βιβλίο και το έστειλε στη βαφτιστήρα της και εκείνη το έστειλε σε μας. Έχουμε τρία βιβλία που έχουν εκδοθεί το 1951, 1952 και 1953 που έχουν χειρόγραφη αφιέρωση του Hemingway σε μία Ελληνίδα. Γενικά πολλά βιβλία με χειρόγραφες αφιερώσεις πολύ γνωστών συγγραφέων. Τελευταία θυμάμαι ένα βιβλίο της Ιωάννας Τσάτσου με αφιέρωσή της ιδίας».

Το lockdown και το όνειρο του νέου χώρου

Το εκτεταμένο lockdown έφερε πολλά προβλήματα στη λειτουργία του Παλαιοβιβλιοπωλείου. Από τον Σεπτέμβριο και έκτοτε η ομάδα που το διαχειρίζεται έδεσε αλλά το παλαιοβιβλιοπωλείο, που ήταν και η μόνη πηγή των εσόδων τους, αναγκαστικά έκλεισε. Κατά τη διάρκεια του lockdown ο κ. Κουρσούμης επισκεπτόταν μία φορά την εβδομάδα τον χώρο απλώς για να οργανώσει τα βιβλία που συνέχιζαν να του στέλνουν άνθρωποι.

Το ενδιάμεσο διάστημα το πέρασαν οι τρεις τους μοιράζοντας μερικές ελάχιστες οικονομίες που είχαν κάνει μέχρι τότε. «Είναι και τεράστιο το κενό που μας άφησε η καραντίνα και πρέπει να καλύψουμε έξοδα που έχουμε για να επιβιώσουμε. Αυτή τη στιγμή το πρώτο που θέλουμε να κάνουμε είναι να καταφέρουμε να συντηρήσουμε τον χώρο». 

Τον ρωτάω αν επισκέπτεται ο κόσμος το Παλαιοβιβλιοπωλείο. «Έρχεται κόσμος. Όχι πολύς αλλά έρχεται. Τις καθημερινές δεν έχει πολλή κίνηση. Τη Δευτέρα και την Τρίτη μπορεί να μην περάσει κανείς. Από την Τετάρτη και μετά έρχονται 4-5 και οι περισσότεροι έρχονται Σάββατο και Κυριακή γύρω στα 20-25 άτομα. Δεν έχουμε και τη δυνατότητα να το διαφημίσουμε».

Σκοπός όμως τώρα είναι να βρεθεί ένας νέος, δικός τους χώρος. «Αυτό που θέλουμε πολύ είναι να πάμε σε έναν χώρο που να είναι δικό μας που θα έχει ηλεκτρικό, θα έχει νερό, έναν ή δύο υπολογιστές για να καταλογογραφούμε τα βιβλία και να φτιάξουμε ένα site για να κάνουμε παράλληλα ένα e-shop. Εδώ επειδή δεν έχουμε ηλεκτρικό δεν έχουμε και τη δυνατότητα να έχουμε έναν υπολογιστή. Αυτά τα τεχνικά προβλήματα θα μας επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο».

Φεύγοντας από το Παλαιοβιβλιοπωλείο

Όταν τελειώσαμε την επίσκεψή μας, κάναμε μία τελευταία περιδιάβαση στον χώρο. Τα βιβλία ήταν πάρα πολλά και θεωρώ δεδομένο ότι με καλό ψάξιμο θα βρείτε πράγματα που σας ενδιαφέρουν σε πολύ καλή κατάσταση και φυσικά σε εξαιρετικές τιμές. Ο ίδιος ο κ. Κουρσούμης μάς πρόσφερε από δύο βιβλία και δε μας επέτρεψε ούτε να αρνηθούμε από ευγένεια την προσφορά του.

Ο αγώνας και το άγχος να συντηρηθεί το Παλαιοβιβλιοπωλείο έρχεται μαζί με την ελπίδα να βρεθεί και ένας νέος χώρος με ηλεκτρικό ρεύμα πια που θα βοηθήσει πολύ στην περαιτέρω οργάνωση. «Τώρα γίνεται ένας αγώνας πολύ δύσκολος αλλά από την άλλη μεριά λέμε “δόξα τον Θεό” που τις υποχρεώσεις που έχουμε σιγά-σιγά προσπαθούμε να τις καλύψουμε, γιατί οι 10 μήνες αυτοί ήταν καταστροφικοί». Μου τονίζει το άγχος που έχει για τον εαυτό του αλλά κυρίως για τους άλλους δύο ανθρώπους που τρέχουν μαζί την προσπάθεια.

Αν θέλετε και εσείς να βοηθήσετε και εσείς να βοηθήσετε το Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων, τώρα είναι μία πολύ καλή ευκαιρία για να το κάνετε.

Το Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων θα το βρείτε στην Πειραιώς 132 ενώ νέα για το εγχείρημα μπορείτε να βρείτε στo Facebook .