Ένας ειδικός έχει 6 άμεσες απαντήσεις στα πιο κρίσιμα ερωτήματα για τον κορονοϊό

Τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι στις εύκολες, ανέξοδες λύσεις και στον καταιγισμό των fake news; Να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό. Ο Γιώργος Παππάς, παθολόγος γιατρός και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ασχολείται ερευνητικά εδώ και χρόνια με την ανάπτυξη σεναρίων επιδημιών και την ετοιμότητα αντιμετώπισής αυτών των καταστάσεων.

Γιώργος Παππάς, γιατρός και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Παράλληλα, από την αρχή αυτής της περιπέτειας αποτελεί έναν πολύ αξιόπιστο τρόπο για να ενημερωθεί κανείς για τις εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας. Το «Ημερολόγιο Κορονοϊού» που κρατά στο Facebook αποτελεί έναν μικρό φάρο ψύχραιμης ενημέρωσης, ο οποίος εκπέμπει επιστημονικές τοποθετήσεις γεμάτες από απαραίτητες παραπομπές και χρήσιμα links για περαιτέρω διάβασμα.

Συγκεντρώσαμε τις απορίες μας και ζητήσαμε από τον διδάκτορα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων να ρίξει λίγο επιστημονικό φως στο θολό τοπίο που έχει δημιουργήσει η πανδημία.

Βρισκόμαστε σε νέο lockdown στην Αττική. Ο εμβολιασμός πανευρωπαϊκά φαίνεται ότι καθυστερεί. Έχουμε λόγο να αισιοδοξούμε;

Φυσικά και έχουμε. Η πανδημία έχει δεδομένα ημερομηνία λήξης, απλά δε γνωρίζουμε πόσο κοντά σε αυτήν βρισκόμαστε. Η ύπαρξη αποτελεσματικών εμβολίων, περισσότερων του ενός, εξασφαλίζει ότι με τον μαζικό εμβολιασμό θα επισφραγίσουμε τη λήξη της πανδημίας.

Ναι, η καθυστέρηση της ευρωπαϊκής εμβολιαστικής κάλυψης είναι μια δυσάρεστη πραγματικότητα, που σε συνδυασμό με την υπερφίαλη συντηρητική αντιμετώπιση της κυκλοφορίας του ιού από τον Δυτικό κόσμο, οδήγησε σε τρία lockdown, σε νέα κύματα νοσηλειών και θανάτων. Μετράνε ως ήττες σε μάχες αυτά. Όμως, θα αποκατασταθεί η εμβολιαστική ροή, επειδή θα έχουμε και περισσότερα διαθέσιμα εμβόλια – φαίνεται ότι το αργότερο τον Απρίλιο θα έχει προχωρήσει η κάλυψη όλων των μεγαλύτερων ηλικιών αλλά και των περισσότερων ευπαθών.

Υπενθυμίζω πως όλα τα εμβόλια έχουν δείξει έως τώρα στις δοκιμές τους εντυπωσιακή ικανότητα περιορισμού, σχεδόν εκμηδένισης, της σοβαρής νόσου και των θανάτων. Οπότε και η βαρύτητα θα ελαττωθεί, αλλά και η κινητικότητα του ιού, αργά-αργά, θα βρίσκει εμπόδια στην κοινότητα. Ταυτόχρονα, μπαίνοντας στους θερμότερους μήνες του χρόνου, θα υπάρχει λιγότερη ανθρώπινη επικοινωνία σε κλειστούς χώρους, άρα μικρότερες δυνατότητες φαινομένων υπερμετάδοσης. Όσο αυξάνεται η εμβολιαστική κάλυψη μέσα στο καλοκαίρι, θα έχουμε τη δυνατότητα να σχεδιάζουμε το φθινόπωρο άνευ ευρείας κυκλοφορίας του ιού. Θα υπάρχουν εστίες και μικροσυρροές, αλλά στο χέρι μας είναι να οργανώσουμε ακόμη καλύτερα έως τότε την επιτήρηση, ώστε να τις αποφεύγουμε.

Πρέπει να τρέμουμε τις μεταλλάξεις ή να τις αντιμετωπίζουμε με ψυχραιμία;

Οι μεταλλάξεις είναι αναπόφευκτες, είναι στη φυσική ιστορία κάθε ιού. Ο συγκεκριμένος μάλιστα δεν είναι τόσο μεταλλαξιογόνος όσο αυτός της γρίπης, όμως του δώσαμε την ευκαιρία, με την ευρεία κυκλοφορία του στην κοινότητα, να οδηγείται σε εκατοντάδες τυχαίες μεταλλάξεις, κάποιες από τις οποίες εν τέλει του πρόσφεραν πλεονέκτημα και συνεπώς κυριάρχησαν.

Όμως δεν είναι το τέλος του κόσμου: η μετάλλαξη π.χ. που πρωτοπαρατηρήθηκε στη Βρετανία είναι μεταδοτικότερη, δε διαφεύγει όμως των μέσων ατομικής προστασίας. Αν φοράς σωστά μια επαρκή μάσκα, δε συνωστίζεσαι, δεν πλησιάζεις αδιακρίτως ανθρώπους αγνώστου ιικού προφίλ, δεν παραμένεις σε κλειστούς, μη αεριζόμενους σωστά, χώρους, προσέχεις την υγιεινή των χεριών και των επαφών σου, τότε παραμένεις προστατευμένος.

Ακόμη σημαντικότερο: οι έρευνες έχουν δείξει ότι η μετάλλαξη που πρωτοπαρατηρήθηκε στη Βρετανία είναι λίαν ευαίσθητη στα εμβόλια (αλλά και προϋπάρχουσα ανοσία, αν έχεις ήδη κολλήσει). Ακόμη και οι μεταλλάξεις που πρωτοπαρατηρήθηκαν στη Νότιο Αφρική και τη Βραζιλία, οι οποίες φαίνεται να είναι ανθεκτικότερες σε κάθε προϋπάρχουσα ανοσία, δε φαίνεται να μπορούν να υπερνικήσουν την υψηλότατη ανοσία που επάγουν τα περισσότερα εμβόλια.

Βέβαια, μπορεί κάποιος να πει «και ποιος μου εγγυάται ότι αύριο δε θα προκύψει κάποια ανθεκτικότερη μετάλλαξη;». Σωστό. Για αυτό και επεκτείνουμε την αναγνώριση τέτοιων μεταλλάξεων, όσο πιο έγκαιρα γίνεται, ενώ ταυτόχρονα έχουμε τη δυνατότητα σχετικά γρήγορης προσαρμογής των εμβολίων σε κάθε ανεπιθύμητη μετάλλαξη, Οπότε, δεν μπορεί πια, τελικά, να μας διαφύγει ο ιος. Ακόμη καλύτερα, αν περιορίσουμε την κυκλοφορία του, θα περιορίσουμε και τη δυνατότητά του να μεταλλάσσεται ευρέως.

Μετά από πρόσφατες μετρήσεις στα λύματα της Αττικής, το ιικό φορτίο έδειξε ιδιαίτερα αυξημένο. Έγινε λόγος ακόμα και για 100 χιλιάδες ενεργά κρούσματα. Μπορεί να ισχύει αυτός ο αριθμός;

Δεν είναι υπερβολικός, εφόσον αναγνωρίζονται πάνω από 600 νέα κρούσματα ημερησίως – πρέπει, μάλιστα, να λάβουμε υπόψη όσα δεν έχουν διαγνωστεί, επειδή για παράδειγμα είναι ασυμπτωματικά. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, είτε 50.000 ή 100.000 είναι τα ενεργά κρούσματα, αρκούν για να δημιουργήσουν δυσάρεστες συνθήκες.

Από αυτά τα ενεργά κρούσματα, οι έρευνες δείχνουν ότι τα περισσότερα μπορεί να μη μεταδώσουν σε κάποιον τον ιό, ή το πολύ-πολύ να το μεταδώσουν σε ένα ακόμη άτομο. Όμως θα υπάρχουν υπερ-μεταδότες, που θα κολλήσουν άλλους 8-10, και θα δημιουργήσουν αλυσίδες μετάδοσης. Οπότε, ανεξάρτητα από τον πραγματικό αριθμό των ενεργών κρουσμάτων, η ατομική, κοινωνική, και πολιτειακή μας συμπεριφορά οφείλει να είναι σαν να είμαστε οι ίδιοι υπερμεταδότες, σαν ο απέναντί μας να είναι υπερμεταδότης.

Κατά τη γνώμη σας, αρκεί η σκληρή καραντίνα του Φεβρουαρίου ή είναι πιθανό το lockdown να μας ακολουθήσει και τον Μάρτιο;

Αναπόφευκτα θα υπάρξει κάποια παράταση. Περισσότερη σημασία έχει πόσο έτοιμοι θα είμαστε, όταν ανοίξουμε ξανά, να μην επιτρέψουμε στον ιό να επανακάμψει, όπως έγινε τον Ιανουάριο. Σε αυτό, δε θα προλάβει να μας βοηθήσει η εμβολιαστική κάλυψη.

Οπότε αν θέλουμε να αποφύγουμε μια όψιμη τέταρτη έξαρση του Απριλίου, καλό θα είναι να οργανωθούμε: να στοχεύσουμε καλύτερα τον διαγνωστικό έλεγχο, να ιχνηλατήσουμε επιθετικότερα τις επαφές κάθε θετικού, να περιορίσουμε αποτελεσματικότερα την κινητικότητα αυτών – να εφαρμόσουμε, δηλαδή, την καραντίνα τους, να φροντίσουμε επιτέλους τον κατάλληλο αερισμό των κλειστών χώρων, να ανιχνεύσουμε καλύτερα την κυκλοφορία μεταλλάξεων και εισαγωγών αυτών από το εξωτερικό ή από νομό σε νομό.

Ο τωρινός ρυθμός εμβολιασμού αρκεί ή βρισκόμαστε ακόμα πολύ μακριά από τον επιθυμητό στόχο;

Προφανώς, ο τωρινός ρυθμός ακολουθεί την περιορισμένη διαθεσιμότητα. Θα κριθεί στην πράξη η εμβολιαστική μας ικανότητα, όταν θα μπορούμε να εμβολιάσουμε για παράδειγμα πολύ περισσότερους ανθρώπους με διαφορετικών χαρακτηριστικών εμβόλια, και ορισμένες φορές σε αντίξοες συνθήκες, όπως απομονωμένα δύσβατα χωριά και κατακεκλιμένους ασθενείς που δεν μπορούν να μεταφερθούν.

 

Σαφώς, θα προτιμούσα από την άλλη να μπορώ να διαθέσω όσο το δυνατό νωρίτερα κάθε υπάρχουσα δόση: ενίοτε, ακόμη και μια ημέρα καθυστέρησης στον εμβολιασμό, σημαίνει μια ημέρα καθυστέρηση ανάπτυξης επαρκούς ανοσίας, άρα και μια ημέρα περισσότερης απροστάτευτης δυνητικής έκθεσης στον ιό.

Τι έχουμε να μάθουμε από χώρες –όπως το Ισραήλ- που φαίνεται να αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη επιτυχία στην παρούσα φάση την πανδημία;

Η επιτυχία του Ισραήλ σχετίζεται με την παρούσα φάση, προϋπήρξαν και εκεί αποτυχίες που οδήγησαν σε δεύτερο και τρίτο κύμα. Η επιτυχία έχει να κάνει με τον εντατικό εμβολιασμό, που είναι συνάρτηση ενός προϋπάρχοντος συστήματος υγείας, το οποίο είχε τη δυνατότητα να τον εφαρμόσει, την εξασφάλιση μίας ευρείας διαθεσιμότητας εμβολίων (λειτουργώντας ουσιαστικά ως πρώτοι καταγραφείς της φάσης IV του εμβολίου, της αποτελεσματικότητάς του στην κοινότητα), αλλά και την πειθώ για συμμετοχή του ευρύτερου πληθυσμού (σε μια χώρα μάλιστα που είχε ισχυρές οργανωμένες ομάδες αντίθεσης σε κάθε μέτρο κατά της πανδημίας).

Μαθαίνουμε πώς θα είναι ο κόσμος μας τους επόμενους μήνες: πώς ο εμβολιασμός των ηλικιωμένων ελαττώνει δραματικά την επίπτωση της νόσου στις ομάδες αυτές (θα ακολουθήσει η ελάττωση της επίπτωσης και στις νεότερες ηλικίες όσο θα εμβολιάζονται περισσότεροι). Συνεπώς, το Ισραήλ αποτελεί το πειστικότερο επιχείρημα υπέρ του εμβολιασμού, για όποιον αμφιβάλλει για τις κλινικές δοκιμές: εδώ δεν είναι δοκιμή (που κακώς αμφισβητείται έτσι κι αλλιώς), αλλά η πραγματική ζωή. Οπότε προστατευόμαστε, επιζητούμε την πολιτειακή προστασία, έως ο μαζικός εμβολιασμός να εξασφαλίσει και για εμάς τη δυνατότητα επανεκκίνησης.