Έτσι θα ανακαλύπτεις τις αληθινές ειδήσεις στον κόσμο των fake news
Ζούμε στην εποχή του ίντερνετ και όλη η γνώση βρίσκεται στα πόδια μας; Δυστυχώς, τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα από ό,τι αρχικά φαίνονται.
- 23 ΙΟΥΝ 2021
Ο κορονοϊός είναι κατασκευασμένος και ξέφυγε από εργαστήριο της Γουχάν. Φρικιαστική αλήθεια ή τρομακτικά fake news; Η συγκεκριμένη υπόθεση εργασίας γρήγορα ξέφυγε με αποτέλεσμα να μεταμορφωθεί σε θεωρία συνωμοσίας. Μάλιστα, ο Donald Trump δε δίστασε -χωρίς να έχει τα απαραίτητα στοιχεία- να την υποστηρίξει με πάθος. Στη συνέχεια, όποιος τολμούσε να την αναφέρει αντιμετωπιζόταν με μένος σαν να ήταν ψεκασμένος. Λίγο καιρό πριν, οι αμερικανικές αρχές που δίνουν λόγο στην κυβέρνηση Biden δήλωσαν επίσημα πως δεν την έχουν διαγράψει σαν πιθανότητα. Την ίδια στιγμή, η Κίνα κρατά σιγή ιχθύος επί του θέματος και δε δίνει πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα. Τελικά, τι συμβαίνει στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο που ζούμε;
Το εν λόγω παράδειγμα υπογραμμίζει με τον πιο έντονο τρόπο το πόσο δύσκολο είναι να βρει κανείς τις αληθινές ειδήσεις μέσα σε ένα τοπίο που θολώνει από τα fake news και τα hoaxes. Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, όλη η γνώση βρίσκεται ένα κλικ μακριά, κι όμως πολλές φορές δεν μπορούμε να μάθουμε ούτε και την πιο απλή είδηση χωρίς να μπερδευτούμε.
Το ίντερνετ δεν αρκεί από μόνο του για να φτάσει κανείς στην αλήθεια. Στο απέραντο ψηφιακό χάος, η ικανότητα πλοήγησης αποτελεί την Νο1 δεξιότητα που οφείλουμε να αναπτύξουμε. Δεν είναι όμως εύκολο να κολυμπάς σε έναν ωκεανό γεμάτο μαύρες τρύπες και στυγνή προπαγάνδα.
Αληθινές ειδήσεις, επικίνδυνα fake news
Είδηση: η τεκμηριωμένη πληροφορία για κάποιο γεγονός. Ένας απλός ορισμός που όμως πολύ συχνά είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Άλλωστε, ανατρέχοντας στο λεξικό βρίσκουμε μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: όταν αναφερόμαστε στη λέξη είδηση ο επιθετικός προσδιορισμός «τεκμηριωμένη» πάει πακέτο, ενώ όταν λέμε ειδήσεις -σύμφωνα πάντα με την ετυμολογία- αναφερόμαστε στο σύνολο των γεγονότων όπως ανακοινώνονται από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τις εφημερίδες, και τα sites. Μία λεπτομέρεια αλλάζει όλο το νόημα.
Το πρόβλημα των fake news δεν είναι καινούργιο, υπήρχε με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο πάντοτε. Άλλωστε, μόνο τυχαία δεν είναι η παραβολή του Αισώπου με τον βοσκό που ζητούσε συνεχώς βοήθεια -στα ψέμματα- από τους συγχωριανούς του επειδή δεχόταν επίθεση από λύκους, και όταν πραγματικά κινδύνευσε δεν ήρθε κανείς να τον βοηθήσει. Απλά, σήμερα, μιλάμε για ψευδείς ειδήσεις που έχουν πάρει αναβολικά. Η ταχύτητα μετάδοσης είναι τόσο γρήγορη λόγω ίντερνετ ώστε να θυμίζει κανονική πανδημία.
Υπάρχει, τελικά, φως στο τούνελ;
Μερικές απλές συμβουλές για όλους μας
Δε χρειάζεται κανείς να είναι επαγγελματίας ρεπόρτερ για να ακολουθήσει το νήμα μίας είδησης μέχρι την αλήθεια. Ουσιαστικά όλοι είμαστε αναγνώστες και όλοι διατρέχουμε τον κίνδυνο να πέσουμε στις ίδιες παγίδες. Απλά, η εμπειρία βοηθά στο να αποφεύγει κανείς τις κακοτοπιές. Τι μπορείς, λοιπόν, να κάνεις;
Δώσε προσοχή στα Media που επιλέγεις
Κάθε Μέσο έχεις κάποιες κατευθυντήριες γραμμές. Καλώς ή κακώς, η απόλυτα αντικειμενική ενημέρωση δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ στο 100%. Ακόμα και τα άτεγκτα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία ρέπουν προς κάποια ιδεολογία. Έτσι, καλό είναι να γνωρίζεις ποια Media διαβάζεις και γιατί. Να έχεις γνώση τι πρεσβεύουν. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα από το παροιμιώδες «το είδα στο ίντερνετ άρα είναι αλήθεια».
Η διασταύρωση των ειδήσεων
Αντίστοιχα, το να διαβάζεις μονάχα ένα Μέσο Ενημέρωσης δεν αποτελεί ορθή πρακτική. Κανείς δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Καλό, λοιπόν, θα ήταν να κοιτάς πιο σφαιρικά μία είδηση. Το να διαβάζεις και την αντίθετη άποψη θα σε κάνει απλά πιο σωστά ενημερωμένο – ακόμα και αν διαφωνείς κάθετα με αυτή.
Μάλιστα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στη μάχη για τη διασταύρωση των ειδήσεων μπαίνει πια και η τεχνολογία. Κυκλοφορούν κάποιες εφαρμογές (όπως το Ground News) οι οποίες αποδελτιώνουν τις πιο σημαντικές παγκόσμιες ειδήσεις. Παρουσιάζουν, δηλαδή, την ίδια είδηση όπως την αναμεταδίδουν τα Media όλου του πολιτικού φάσματος – από την Αριστερά μέχρι τη Δεξιά. Σημείωση: δυστυχώς, ακόμα δεν είναι free για το κοινό.
Ακολούθα εκείνους που εμπιστεύεσαι
Εκτός από τα Μέσα, υπάρχουν και οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτά. Το να παρακολουθεί κανείς συγκεκριμένους δημοσιογράφους, τους οποίους εμπιστεύεται για συγκεκριμένα θέματα, αποτελεί έναν καλό οδηγό για να αποφεύγει τα fake news. Σίγουρα, πάντα μπορεί κάποιος να πέσει έξω ή να παραπλανηθεί από τις ψευδείς ειδήσεις.
Το να ακολουθείς όμως κάποιον που πιστεύεις ότι κάνει καλά τη δουλειά του είναι μία βασική αρχή που, δυστυχώς, πολύ συχνά ξεχνάμε ότι πρόκειται για την ειδησεογραφία. Αλήθεια, θα άκουγες ποτέ τη γνωμάτευση ενός γιατρού που δεν εμπιστεύεσαι;
Μετά τις ειδήσεις, έρχεται η έρευνα
Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από ειδήσεις. Μάλιστα, με τα χρόνια έχουμε φτάσει σε σημείο να καταναλώνουμε μόνο τίτλους – ό,τι πιο παραπλανητικό με άλλα λόγια. Η ειδησεογραφία δεν είναι μόνο πρωτοσέλιδα ενώ πέρα από την τεκμηριωμένη είδηση υπάρχει και η έρευνα. Έτσι, για όσα θέματα σε ενδιαφέρουν πραγματικά, καλό θα ήταν να αναζητάς και τα αντίστοιχα αναλυτικά ρεπορτάζ, τις δημοσιογραφικές έρευνες, και τους κατάλληλους στατιστικούς πίνακες.
Μπορούν άραγε αυτές οι καλές πρακτικές να σε σώσουν από τα fake news; Σίγουρα, δεν υπάρχει κάποια λύση που να λειτουργεί ως πανάκεια στην πανδημία των ψευδών ειδήσεων. Μπορούμε όμως να ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η Ρώμη άλλωστε δε χτίστηκε σε μία μέρα.
