Γιάννη Γορανίτη, πού θα βρισκόμαστε στις 23 Μαρτίου του 2022;

Καθώς το τρίτο κύμα της πανδημίας βρίσκεται στην κορύφωσή του, ζητήσαμε από τον δημοσιογράφο Γιάννη Γορανίτη, ο οποίος έχει καλύψει εκτενέστατα το θέμα του κορονοϊού από την πολύ αρχή του, να μας απαντήσει σε μερικά καίρια ερωτήματα που δυστυχώς φαίνεται πως θα μας απασχολούν για αρκετό καιρό ακόμα. Διότι εκτός από την ατομική υγιεινή, την ιατρική και την υπευθυνότητα, η σωστή πληροφόρηση και η ψυχραιμία είναι δύο ακόμη πολύ σημαντικά όπλα στη μάχη κατά του αόρατου αυτού εχθρού.

Θυμάμαι ότι είχες επισημάνει τους κινδύνους μιας πανδημίας από πολύ νωρίς. Από πότε άρχισες να παρακολουθείς το θέμα και την εξέλιξη του κορονοϊού και πότε αντιλήφθηκες τη σοβαρότητα της κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο; Περίμενες ποτέ μια τόσο μεγάλη έξαρση που θα επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη;

Παρότι είχα επισημάνει τον κίνδυνο από τις πρώτες ημέρες μετά την καταγραφή κρουσμάτων στη Γουχάν –όχι γιατί διαθέτω επιστημονική κατάρτιση, αλλά γιατί παρακολουθούσα τι έλεγαν οι ειδικοί– διατηρούσα την αισιοδοξία ότι θα ελεγχθεί σε τοπικό επίπεδο και ότι δεν θα εξελιχθεί σε πανδημία. Διαψεύστηκα εκ των πραγμάτων.

Ποια είναι η δική σου εκτίμηση για τη δημιουργία του ιού; Οι θεωρίες δημιουργίας, έστω και κατά λάθος, σε εργαστήριο, θα μπορούσαν να έχουν την παραμικρή βάση;

Το σενάριο της σκόπιμης κατασκευής του ιού «μπάζει» από πολλές πλευρές. Από την άλλη, η υπόθεση του ατυχήματος σε εργαστήριο δεν αποκλείεται κατηγορηματικά, αλλά από τα στοιχεία που έχουν προσώρας συγκεντρώσει οι εμπειρογνώμονες, φαίνεται ότι είναι μάλλον απίθανη. Οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι πρόκειται για μία ζωονόσο που πέρασε τυχαία στον άνθρωπο. Θα πρέπει πάντως να περιμένουμε να ολοκληρωθεί η έρευνα των ανεξάρτητων ειδικών του ΠΟΥ, προτού αποκλείσουμε κατηγορηματικά του ενδεχόμενο.

Το πρώτο lockdown είχε δουλέψει επειδή ήταν στοχευμένο ή επειδή ήταν καθολικό και ο κόσμος πράγματι φοβόταν το άγνωστο του ιού;

Είναι προφανές ότι το πρώτο λοκντάουν ήταν πιο αποδοτικό, κυρίως γιατί η συμμόρφωση ήταν ευρύτερη και η τήρηση των μέτρων σχεδόν ευλαβική. Η πιο βάσιμη εξήγηση γι’ αυτό είναι ο φόβος, ο οποίος δεν εξαφανίστηκε μεν στα επόμενα κύματα, αλλά σαφώς μειώθηκε, ειδικά για τις μικρότερες ηλικίες. Στο δεύτερο και στο τρίτο λοκντάουν σαφώς και η κατάσταση ήταν διαφορετική αφού αρκετές επιχειρήσεις δεν εφάρμοσαν με τον ίδιο τρόπο το μέτρο της τηλε-εργασίας, η κινητικότητα μειώθηκε ελάχιστα, ενώ σαφώς έπαιξε ρόλο η μεγαλύτερη διάδοση του ιού στην κοινότητα συγκριτικά με την Άνοιξη του 2020.

Μιας και έχεις παρακολουθήσει το πώς χειρίστηκαν τον ιό πολλές χώρες, τι βαθμό θα έβαζες συνολικά στην Ελλάδα;

Δεν μπορώ να το δω με όρους Eurovision. Και κυρίως δεν μπορώ να κατανοήσω αυτούς που πανηγυρίζουν για τις αναλογικά μικρότερες επιπτώσεις, αλλά ούτε αυτούς που ισχυρίζονται ότι γίναμε Μπέργκαμο. Αναλόγως με τους δείκτες που εξετάζει κανείς, μπορεί να πει ότι η χώρα μας θριάμβευσε ή ότι τα πήγε χάλια. Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Ο σχετικά χαμηλός αριθμός θανάτων αναλογικά με το μέγεθος του πληθυσμού, συνοδεύεται από υψηλή συγκριτικά θνητότητα που είτε σχετίζεται με τις περιορισμένες δυνατότητες των νοσοκομείων, ειδικά της περιφέρειας, είτε αποδίδεται στη μέτρια επιδημιολογική επιτήρηση. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η οργάνωση της εμβολιαστικής εκστρατείας είναι καλή. Μόνο αν διατηρηθεί και επιταχυνθεί ο ρυθμός, κάτι που σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τις παραδόσεις των φαρμακοβιομηχανιών, θα μπορούμε να μιλάμε για επιτυχία.

Ήταν λάθος τελικά το άνοιγμα του τουρισμού το καλοκαίρι; Θα είχαμε αποφύγει όλα όσα ακολούθησαν;

Όταν ο τουρισμός εισφέρει το ένα τέταρτο του εθνικού εισοδήματος και συντηρεί πάνω από 1 εκατ. θέσεις εργασίας, θα ήταν μάλλον αυτοκτονικό να μην ανοίξει ο τουρισμός. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έπρεπε να εφαρμοστούν πιο αυστηρά πρωτόκολλα εισόδου – κυρίως το υποχρεωτικό τεστ πριν την άφιξη και η αποτελεσματικότερη ιχνηλάτηση και απομόνωση.

Είδαμε και παραδείγματα χωρών όπως η Νέα Ζηλανδία που έκλεισε τα σύνορα και έκανε lockdown μέχρι να μηδενίσουν τα κρούσματα. Θα μπορούσε η Ελλάδα να κάνει κάτι αντίστοιχο;

Η στρατηγική Zero-Covid που επέλεξε εξαρχής η Νέα Ζηλανδία, όπως και ορισμένες άλλες χώρες όπως το Βιετνάμ είναι μια άκρως ελκυστική τακτική αντιμετώπισης της επιδημίας, ειδικά αν τη συγκρίνουμε με την ιδέα της «συνύπαρξης με τον ιό» που είδαμε ότι απέτυχε όπου εφαρμόστηκε (Σουηδία, Βραζιλία κ.ά.). Έχοντας διαβάσει αρκετές σχετικές αναλύσεις τείνω να συμφωνήσω με όσους την προτείνουν, αλλά γεγονός είναι ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου επιτυχημένα παντού. Το «σφράγισμα» της χώρας μας θα ήταν σαφώς πιο δύσκολο για πολλούς λόγους, όχι μόνο τουριστικών αφίξεων, αλλά και οδικών μεταφορών, μετακινήσεων εργατών γης κ.ά. Εξάλλου, καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν επέλεξε αντίστοιχη τακτική. Από την άλλη, θα μπορούσαμε να το δοκιμάσουμε, ίσως όχι για να εξαφανίσουμε εντελώς τον ιό, αλλά να τον περιορίσουμε σε μεγάλο βαθμό.

Τι διαφορετικό θα μπορούσε να γίνει στο ΕΣΥ τον τελευταίο χρόνο για να λειτουργήσει καλύτερα;

Παρότι έγιναν βήματα ενίσχυσης του συστήματος υγείας, υπήρχαν πολλά ακόμη που θα μπορούσαν να γίνουν. Εστιάσαμε αποκλειστικά στην αύξηση του αριθμού των ΜΕΘ, οι οποίες εδώ που τα λέμε εξαρτώνται άμεσα από τον αριθμό αλλά και την εξειδίκευση των ιατρών και νοσηλευτών που εργάζονται σε αυτές. Παράλληλα με αυτό όμως θα έπρεπε να ενισχυθεί η πρωτοβάθμια φροντίδα, να ενδυναμωθεί ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού, αλλά και να θεμελιωθεί η πρόληψη – εν προκειμένω η σημαντική αύξηση και η καλύτερη στόχευση των διαγνωστικών ελέγχων.

Σε ποιο βαθμό θεωρείς ότι η επιτροπή των ειδικών στην Ελλάδα συμφωνεί μεταξύ της και σε ποιο βαθμό εισακούγονται οι συστάσεις της από την κυβέρνηση; Ισχύουν οι φωνές πως όσο περνάει η πανδημία η κυβέρνηση υιοθετεί όλο και λιγότερες από τις συστάσεις της επιτροπής;

Το έργο της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων ήταν εξαρχής δύσκολο, αλλά έγινε ακόμη δυσκολότερο στην πορεία, καθώς εκτός από το ιατρικό και επιδημιολογικό σκέλος καλείται να γνωμοδοτήσει για σειρά ζητημάτων που επηρεάζουν άμεσα την οικονομική και κοινωνική λειτουργία. Οι διαφωνίες, ή έστω οι διαφορετικές προσεγγίσεις, των μελών της λοιπόν είναι εύλογες, καθώς πρόκειται για 32 επιστήμονες που βλέπουν την κατάσταση από το δικό τους πρίσμα. Οι πληροφορίες μας πάντως δεν κάνουν λόγο για σημαντικές διαφωνίες στα βασικά ζητήματα, εκτός ενδεχομένως από τη λειτουργία των σχολείων. Όσον αφορά το αν εισακούονται οι συστάσεις τους από την κυβέρνηση, έχω την αίσθηση πως ελάχιστες έχουν αγνοηθεί.

Πού πιστεύεις ότι θα βρίσκεται ο πλανήτης στις 23 Μαρτίου του 2022 όσον αφορά την πανδημία; Πότε θα μπορούμε να μιλάμε ξανά για κανονικότητα, αν αυτή υπάρξει ποτέ ξανά;

Αισιοδοξώ ότι χάρη στον μαζικό εμβολιασμό θα βρισκόμαστε σε πολύ καλύτερο σημείο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα έχουμε επιστρέψει πλήρως στην προπανδημική ζωή μας. Οι περισσότερες δραστηριότητες θα έχουν επανέλθει, αλλά η πανδημία θα έχει ασφαλώς αφήσει πολλά «απόνερα». Ελπίζω παροδικά.

Πώς θα επιδράσει ψυχολογικά στον καθένα μας όλο αυτό που ζήσαμε τον τελευταίο χρόνο; Θεωρείς ότι θα ακολουθήσει ένα ξέσπασμα τα επόμενα χρόνια, ειδικά από τους νέους ανθρώπους;

Αυτός είναι ένας βάσιμος φόβος. Πολλοί ειδικοί επισημαίνουν ότι θα βιώσουμε μια επιδημία ψυχικής υγείας με απρόβλεπτες συνέπειες. Ήδη καταγράφεται αύξηση της κατάθλιψης και άλλων διαταραχών και μάλιστα σε ανθρώπους χωρίς ιστορικό ή προδιάθεση. Παρόλ’ αυτά, θα επιλέξω το στρατόπεδο των πιο αισιόδοξων που ισχυρίζονται ότι όταν τελειώσει η πανδημία, θα την αφήσουμε πίσω μας. Ο άνθρωπος άλλωστε είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός και έχει ανταποκριθεί ακόμη και σε πιο ψυχοπιεστικές συνθήκες.

Τι σου έμαθε προσωπικά η πανδημία, τι κρατάς από όλα όσα ζήσαμε;

Μου έμαθε ότι δεν πρέπει να θεωρούμε τίποτα ως δεδομένο. Ότι θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε ακόμη και για τα πιο ακραία ενδεχόμενα, ειδικά όσον αφορά την προστασία της δημόσιας υγείας. Και βέβαια ότι θα πρέπει να πάψουμε να φερόμαστε εγωιστικά και υπεροπτικά.

Θα είναι ο κόσμος μας καλύτερα προετοιμασμένος σε περίπτωση μιας νέας πανδημίας σε έναν χρονικό ορίζοντα 20-30 χρόνων;

Θα είναι, ή τουλάχιστον θα πρέπει να είναι. Αλλά φοβάμαι ότι δεν αρκεί μόνο η υγιεινή των χεριών και οι μάσκες για να αντιμετωπιστούν οι μελλοντικές πανδημίες. Ένας ακόμη πιο μεταδοτικός ή και πιο φονικός ιός μπορεί να ξεπηδήσει ανά πάσα στιγμή από τη φύση στην οποία εισβάλλει ολοένα και πιο επιθετικά ο άνθρωπος. Το μάθημα που θα πρέπει να πάρουμε συμπεριλαμβάνει και τον μεγαλύτερο σεβασμό προς τα άλλα είδη του πλανήτη. Είναι επείγουσα ανάγκη η αλλαγή των προτεραιοτήτων μας.