Γιατί δεν πρέπει να φοβόμαστε την εξέταση για τον HIV

Συζητώντας με τον Γιώργο Γαλανόπουλο, Ιατρικό Διευθυντή Gilead Sciences Ελλάδας & Κύπρου

Πόσο δύσκολη είναι η εξέταση για τον HIV;

H εξέταση είναι εύκολη. Ένα απλό τσίμπημα στο δάκτυλο για να ληφθεί μια σταγόνα αίμα, όπως η εξέταση του σακχάρου. Είναι επομένως απλή, ανώδυνη και γρήγορη.

Είναι χρονοβόρα και θα χρειαστεί να περιμένω πολύ για να πάρω τα αποτελέσματά της;

Το αποτέλεσμα βγαίνει σε λίγα λεπτά και έχει υψηλή διαγνωστική ακρίβεια. Εφόσον ο εξεταζόμενος άνθρωπος βρεθεί θετικός, τότε διασυνδέεται με μία μονάδα λοιμώξεων που ασχολείται με τον ιό HIV και ακολουθούν οι επιβεβαιωτικές εξετάσεις αίματος, η λήψη του λεπτομερούς ιστορικού, η κλινική εκτίμηση του οροθετικού και της ετοιμότητας αυτού να λάβει θεραπεία και γενικά ό,τι άλλο χρειάζεται για τον απαραίτητο έλεγχο πριν την έναρξη θεραπείας.

Τι μου εξασφαλίζει η γρήγορη διάγνωση σε περίπτωση που είμαι θετικός;

Τα δεδομένα δείχνουν ότι όσο νωρίτερα ξεκινήσει κανείς θεραπεία, τόσο ταχύτερα επιτυγχάνεται η μη ανιχνευσιμότητα του ιικού φορτίου (δηλ. ο ιός σταματάει να πολλαπλασιάζεται), μειώνεται η βλάβη που επιφέρει ο ιός στο ανοσολογικό σύστημα και γενικότερα βελτιώνεται η γενικότερη υγεία του οροθετικού ανθρώπου. Επιπρόσθετα, έχει αποδειχθεί ότι εφόσον το ιικό φορτίο είναι μη ανιχνεύσιμο, ο οροθετικός δεν μεταδίδει τον ιό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό από πλευράς δημόσιας υγείας, καθώς συμβάλλει τα μέγιστα στον έλεγχο της επιδημίας. 

Υπάρχει ουσιαστική θεραπεία απέναντι στον ιό;

Ξεκάθαρα ΝΑΙ. Η επιστήμη έχει κάνει άλματα μετατρέποντας την HIV λοίμωξη από μια άλλοτε θανατηφόρα ασθένεια σε μια χρόνια νόσο. Υπάρχουν πλέον αποτελεσματικά και ασφαλή θεραπευτικά σχήματα που -εφόσον ό πάσχων τα παίρνει- εξασφαλίζουν προσδόκιμο και ποιότητα ζωής που προσεγγίζει αυτήν του γενικού πληθυσμού. Και μάλιστα σχήματα απλά στη λήψη τους, καθώς η εποχή των πολλαπλών χαπιών έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι θεραπείες πλέον, είναι οι περισσότερες ένα δισκίο (χάπι) μια φορά την ημέρα. Και έπεται συνέχεια.

Τελικά, γιατί είναι τόσο σημαντική η εξέταση για τον HIV;

Διότι η γνώση της κατάστασης της υγείας μας είναι δύναμη, είναι η βάση για την γρήγορη διασύνδεση με τις δομές υγείας και τη λήψη της κατάλληλης αγωγής, εφόσον χρειάζεται. Διότι ο HIV μας αφορά όλους. Διότι, αν ο φόβος και το στίγμα υπερισχύσουν, ως κοινωνία υφιστάμεθα μια αξιακή ήττα, πέραν της υγειονομικής και της ήττας της κοινής λογικής.

Συζητώντας με τον Γιώργο Κεράτσα, υπεύθυνο Επικοινωνίας Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος – Θετική Φωνή

Γιατί πολλοί άνθρωποι παγώνουν μπροστά στη δυνατότητα να εξεταστούν για HIV;

Το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό. Αφενός, δεν υπάρχει επαρκής, σωστή και επικαιροποιημένη πληροφόρηση. Οι κοινωνικές αντιλήψεις και γνώσεις σχετικά με τον HIV έχουν μείνει προσκολλημένες στη δεκαετία του ‘80 και του ‘90, μεταξύ άλλων εξαιτίας του πόσο έντονα έχουν χαραχτεί οι εικόνες της τότε πανδημίας στην κοινωνική μνήμη. 

Έτσι, ο HIV έχει ταυτιστεί με κάτι το τελεσίδικο, το θάνατο, και η πιθανότητα της θετικής διάγνωσης είναι κάτι που τρομάζει. Αφετέρου, ο HIV έχει συνδεθεί (λανθασμένα) με μειονοτικές ταυτότητες: πόσο εύκολο μπορεί να είναι, παραδείγματος χάριν, για έναν άνδρα να εξεταστεί όταν αυτό πιθανώς θα συνεπάγεται -για πολλούς- την αποκάλυψη gay ταυτότητας;

Πώς συμφιλιώνεται με την ιδέα κάποιος που βρίσκεται θετικός;

Μέσα από την ενημέρωση. Τα άτομα που ζουν με τον ιό έχουν πλέον μια απόλυτα φυσιολογική, υγιή ζωή, χωρίς επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους, πέρα από το ότι λαμβάνουν μια φαρμακευτική αγωγή σε καθημερινή βάση. Τηρώντας την αγωγή τους, μάλιστα, καταφέρνουν να μην μπορούν να μεταδώσουν τον ιό ακόμα και με σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό, ενώ μπορούν και να αποκτούν παιδιά. Μετά από αυτή τη συνειδητοποίηση έρχεται σταδιακά και η συμφιλίωση. Πλέον η διάγνωση με HIV δεν έχει διαφορά από αυτή με κάποιο άλλο χρόνιο νόσημα, όπως η αρτηριακή υπέρταση ή κάποια διαταραχή του θυρεοειδούς.

Σε ποιους φορείς μπορεί να απευθυνθεί;

Σε πρώτη φάση ένα άτομο που διαγιγνώσκεται με HIV λοίμωξη διασυνδέεται με τις Μονάδες Λοιμώξεων. Για θέματα υγείας πρέπει να απευθύνεται πάντα στο/στη γιατρό που το παρακολουθεί. Για περαιτέρω υπηρεσίες, όπως ενημέρωση, ενδυνάμωση, αλληλοβοήθεια μεταξύ ομοτίμων, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, καταγγελίες και θέματα διεκδίκησης, μπορεί να απευθύνεται στο Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδος – Θετική Φωνή.

Γιατί η στάση της κοινωνίας ήταν διαχρονικά εχθρική απέναντι στα άτομα που ζουν με HIV;

Από τη μία πλευρά, υπάρχει η σύνδεση με μειονοτικές ταυτότητες, όπως ανέφερα: άντρας που κάνει σεξ με άντρες, άτομο που κάνει χρήση ουσιών, άτομο που εργάζεται στο σεξ, πρόσφυγας, μετανάστης. Οι εχθρικές στάσεις απέναντι στον HIV αντικατοπτρίζουν την ομοφοβία, τη ναρκοφοβία και την ξενοφοβία της κοινωνίας. Από την άλλη, το σεξ αποτελεί ακόμη και σήμερα θέμα ταμπού – ως σεξουαλικώς (κατά κύριο λόγο) μεταδιδόμενο νόσημα ο HIV κουβαλάει ένα αρνητικό ηθικό και κοινωνικό φορτίο.

Συζητώντας τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο, συντονιστή Ανάπτυξης Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος – Θετική Φωνή

Ποιους αφορά ο ΗΙV;

Ο ιός HIV αφορά σε όσες, όσους και όσα κάνουν σεξ, δίνουν ή λαμβάνουν αίμα και τα παράγωγα του, τεχνητή γονιμοποίηση, ενδοφλέβια χρήση ουσιών, μεταμόσχευση οργάνων ή έρχονται σε στενή σωματική επαφή (όπως για παράδειγμα πυροσβέστες και διασώστες). Δεν αφορά στους ανθρώπους και τα οικόσιτα ζώα τους.

Πόσο δύσκολη ήταν η ζωή για τους οροθετικούς πριν από 20 ή και 30 χρόνια;

Η ζωή για τους οροθετικούς όσο πιο παλιά ήταν και όλο και πιο δύσκολα. Η ασθένεια, o HIV, δηλαδή το ανεπτυγμένο Σύνδρομο Ανοσοεπάρκειας οδηγούσε σε βέβαιο και φρικτό θάνατο, κατόπιν αποτυχίας όλων των συστημάτων του ανθρωπίνου σώματος, με τη σταδιακή καταστροφή του αμυντικού συστήματος του οργανισμού που είχε σαν αποτέλεσμα την πολυοργανική ανεπάρκεια και καταστροφή. 

Όλο αυτό δημιούργησε μια αχλή φόβου και τρόμου του αποκλεισμού και του στιγματισμού και της απομόνωσης και του θανάτου. Μέχρι το 1996 οι άνθρωποι που μολύνονταν και ανέπτυσσαν HIV, πέθαιναν. Το διάστημα μέχρι το θάνατο τους ήταν χρόνος απομόνωσης, υποτίμησης, αυτοαπαγόρευσης, από συγγενείς, φίλους, γνωστούς, εραστές, συναδέλφους, γείτονες κτλ. 

Ήταν χρόνος κατάθλιψης και αυτό απόσυρσης από τη ζωή. Ο θάνατος από HIV ήταν μοναχικός, πονεμένος και σύντομος.

Υπάρχει κάποιο σημείο καμπής όπου η ελληνική κοινωνία ξεκίνησε να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη κατανόηση το ζήτημα του HIV ή βρισκόμαστε εκεί από όπου ξεκινήσαμε;

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο σημείο καμπής για την κατανόηση του προβλήματος, αλλά υπάρχουν γεγονότα που σημάδεψαν τη δημόσια συζήτηση περί το θέμα όπως ο θάνατος του Μπίλι Μπο, και η υπόθεση του βασανισμού των οροθετικών γυναικών που έθεσαν τη συζήτηση και την προσωπική ευθύνη του καθενός ατόμου στην επικαιρότητα. 

Δεν υπάρχουν σήμερα συστηματικές καμπάνιες ενημέρωσης και ο θεσμός της Σεξουαλικής Ενημέρωσης στα σχολεία έχει μόλις αρχίσει. Έτσι η διάδοση του ιού εξακολουθεί. Χειροτερεύει δε για δεύτερη φορά στην ευρεία ομάδα των χρηστών ενδοφλέβιων ουσιών.

Πόσο έντονη είναι η προκατάληψη σήμερα και σε τι βαθμό είναι στιγματισμένοι όσοι ζουν με τον ιό HIV; 

Με το κλίμα απουσίας συστηματικής ενημέρωσης που περιγράφεται παραπάνω η προκατάληψη και το στίγμα είναι πολύ σοβαροί λόγοι συστηματικού ρατσισμού και διακρίσεων κατά των οροθετικών (των ανθρώπων που ζούμε με τον ιό HIV σε πλήρη καταστολή στον οργανισμό μας με φαρμακευτική αγωγή), με αποτέλεσμα η μεν επιστήμη να έχει διανύσει ένα τεράστιο δρόμο προς την πρόληψη και τη θεραπεία, η δε κοινωνία να βασανίζεται με προκαταλήψεις, ηθικισμούς και υποκρισία που κάθε άλλο παρά λύση του προβλήματος είναι, κάθε άλλο παρά βοήθεια παράσχουν στους οροθετικούς. 

Τι μπορούμε και τι οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία σχετικά με τον HIV;

Ως κοινωνία οφείλουμε να μιλήσουμε και να ενημερώσουμε και να μορφωθούμε για το σεξ, για την ποικιλία στο σεξ, και για τους ιατρικούς κινδύνους στο σεξ. Οφείλουμε να ξέρουμε πώς να αποφεύγουμε τιί. Και πώς να το θεραπεύουμε μετά. 

Οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι για την πρόοδο της επιστήμης ιατρικής και νομικής για τα θέματα που σχετίζονται με την υγεία μας και τους νόμους. Τέλος, οφείλουμε να τιμούμε τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού θέματος αφού βεβαιωθούμε πως οι άνθρωποι που ζουν με τον ιό πάψουν να γίνονται θύματα ρατσισμού και παραπληροφόρησης.