Γιατί λέμε ψέματα την Πρωταπριλιά
Πώς και πότε ξεκίνησε να γιορτάζεται το συγκεκριμένο έθιμο στην Ελλάδα.
- 1 ΑΠΡ 2024
Η πρώτη ημέρα του δεύτερου μήνα της άνοιξης έχει συνδεθεί με τα ψέματα. Η Πρωταπριλιά γιορτάζεται τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό (April Fool’s Day), με τα αθώα ψέματα και τις φάρσες να κάνουν δύσκολη τη ζωή πολλών από εμάς. Πού έχει, όμως, τις ρίζες του αυτό το περίεργο έθιμο;
H αλήθεια είναι πως υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, ωστόσο, είναι οι επικρατέστερες.
Η πρώτη εκδοχή λέει πως το έθιμο έλκει την καταγωγή του από τη Δύση και οι ρίζες του ανιχνεύονται στους αρχαίους Κέλτες, οι οποίοι συνήθισαν την Πρωταπριλιά που καλυτέρευε ο καιρός να βγαίνουν για ψάρεμα. Καθώς γυρνούσαν, λοιπόν, έλεγαν συνεχώς ιστορίες για μεγάλα ψάρια που έχουν πιάσει κατά καιρούς.
Όσον αφορά τώρα τη δεύτερη εκδοχή, αυτή προέρχεται από τον Μεσαίωνα, όταν οι Γάλλοι γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου, λόγω του Πάσχα.
Το 1560 ή το 1564 ο βασιλιάς Κάρολος Θ’ μετέθεσε την αρχή του έτους από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου για να συμβαδίζει η χώρα του ημερολογιακά με τις άλλες χώρες. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε προβλήματα στον λαό, ενώ όσοι αποδέχτηκαν την ημερολογιακή αλλαγή «πείραζαν» εκείνους που συνέχιζαν να τηρούν την παλιά πρωτοχρονιά (1η Απριλίου), λέγοντάς τους περιπαικτικά ψέματα ή κάνοντάς τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Όπως αναφέρει το SanSimera.gr, από τους Κέλτες και τους Γάλλους το έθιμο μεταλαμπαδεύτηκε σ’ όλο τον κόσμο, με προεξάρχουσες τις εφημερίδες στις αρχές του 20ου αιώνα και στη συνέχεια τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, που συχνά μεταδίδουν πολύ επιτυχημένες ειδήσεις – φάρσες.
Με την εξάπλωση του Ίντερνετ, η Πρωταπριλιά έχει γίνει πλέον καθημερινή συνήθεια. Τα hoaxes είναι κάτι τρομερά συνηθισμένο πια – δυστυχώς όχι μόνο την Πρωταπριλιά.
Πώς έφτασε το έθιμο στην Ελλάδα
Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά, ενώ στον τόπο μας πρέπει να ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών.
Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του.
Επίσης, το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χηρέψει γρήγορα.
Μάλιστα, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, στον ελληνικό χώρο το να λέμε ψέματα αποτελεί συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις.
Και το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή», σύμφωνα με το λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο.
