Γιατί ο Tony Blair ήθελε να μας δανείσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα το 2003
Πριν από 20 χρόνια, λίγο έλειψε οι Βρετανοί να προτείνουν επίσημα τον δανεισμό των Γλυπτών του Παρθενώνα.
- 30 ΔΕΚ 2023
Το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα αποτελεί θέμα συζήτησης ανάμεσα στην ελληνική και τη βρετανική διπλωματία σχεδόν από τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Το αίτημα άλλοτε γίνεται εντονότερο και άλλοτε παύεται, ωστόσο πάντα βρίσκεται στην ατζέντα των δύο κρατών.
Είκοσι περίπου χρόνια πριν ο Rishi Sunak ακυρώσει τελευταία στιγμή τη συνάντηση με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ενοχλημένος για τον τρόπο με τον οποίο ο Έλληνας πρωθυπουργός επικοινώνησε το ζήτημα της ιδιοκτησίας των γλυπτών, η Ελλάδα ασκούσε πιέσεις στον Tony Blair, για ένα μακροπρόθεσμο δάνειο, παρακάμπτοντας το ζήτημα της ιδιοκτησίας.
Απόρρητα αγγλικά έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν στον Guardian σήμερα, φέρνουν πίσω στη μνήμη μας εκείνη την εποχή και αποδεικνύουν ότι πράγματι ο Tony Blair εξέτασε το ενδεχόμενο ενός «μακροπρόθεσμου δανείου» των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Αυτό θα το έκανε με την ελπίδα να λάβει υποστήριξη για την υποψηφιότητα του Λονδίνου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012.
© AP Photo/Jane Mingay
Η επιστροφή των μαρμάρων, τα οποία αφαιρέθηκαν από το μεγαλύτερο σωζόμενο μνημείο της κλασικής Ελλάδας, από τον Σκωτσέζο λόρδο Έλγιν, αποτελούσε -όπως και τώρα- πάγιο αίτημα των Ελλήνων.
Το ελληνικό σχέδιο «επανένωσης» προέβλεπε την τοποθέτησή τους σε ένα σχεδιαζόμενο ειδικά κατασκευασμένο μουσείο της Ακρόπολης «με θέα τον ιερό βράχο από τον οποίο προήλθαν» το οποίο θα ήταν έγκαιρα φτιαγμένο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004. Η πρόταση αυτή παραδόθηκε στον τότε Βρετανό Πρωθυπουργό Tony Blair από τον ομόλογό του, Κώστα Σημίτη, κατά τη διάρκεια συνάντησής τους, τον Οκτώβριο του 2002.
Η θέση της βρετανικής κυβέρνησης ήταν ότι το θέμα ανήκε αποκλειστικά στους διαχειριστές του Βρετανικού Μουσείου. Και η τότε υπουργός Πολιτισμού, Tessa Jowell, είχε συμβουλεύσει τον Blair ότι οποιοδήποτε δάνειο θα ήταν σε «μακροπρόθεσμη-και μάλιστα μόνιμη» βάση.
Όμως, με το Λονδίνο να ετοιμάζεται να διεκδικήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012, και την Ελλάδα να έχει αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε. το 2003 και να πρόκειται να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, η σύμβουλος πολιτιστικής πολιτικής του Blair, Sarah Hunter, του έγραψε τον Απρίλιο του 2003 ότι υπήρχαν «καλοί λόγοι να αλλάξει στάση και να ενθαρρύνει» ιδιωτικά και δημόσια το Βρετανικό Μουσείο να βρει μια «διευκόλυνση».
Η Sarah Hunter είχε γράψει συγκεκριμένα σε έγγραφο που διαβιβάστηκε στον Tony Blair: «Η ελληνική υπόθεση έχει γίνει πιο εκλεπτυσμένη υποστηρίζοντας ένα δάνειο και όχι την επιστροφή της κυριότητας και έρχεται σε αντίθεση με την εθελοτυφλούσα αδιαλλαξία του Βρετανικού Mουσείου να εξετάσει οποιονδήποτε συμβιβασμό», όπως φαίνεται στα αρχεία που δημοσιοποιήθηκαν από τα Εθνικά Αρχεία την Παρασκευή. Στο ίδιο έγγραφο διακρίνονταν και οι βαθύτεροι λόγοι της κίνησης αυτής. «Τα μάρμαρα θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή για την ψηφοφορία για την υποψηφιότητα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012. Η δημοσιότητα που συνδέεται με αυτή την κίνηση θα μπορούσε να εξασφαλίσει την ελληνική ψήφο και να βοηθήσει στη συγκέντρωση ενός ευρέος φάσματος άλλων ψήφων της ΔΟΕ, αν και θα πρέπει να προφυλαχθούμε από άλλα έθνη που θα ζητούσαν αμοιβαίες πράξεις».
Ο David Owen, πρώην υπουργός Εξωτερικών και σύμβουλος του Tony Blair είχε προτείνει στις κυβερνήσεις της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου να καταλήξουν σε μια συμφωνία διαμοιρασμού. «Η χάραξη αυτής της πολιτικής ευνοεί τους Έλληνες. Αλλά αυτή δεν είναι μια επιλογή που εμπίπτει στις δικές μας αρμοδιότητες: μόνο οι διαχειριστές του Βρετανικού Μουσείου έχουν την εξουσία από το καταστατικό να κάνουν ένα δάνειο, ενώ αν η κυβέρνηση πιέσει το Μουσείο στο έτος της 250ης επετείου του, θα συναντήσει αντίσταση και πολλή αγωνία των εφημερίδων».
Ποια ήταν όμως η χειρόγραφη απάντηση του Blair σε αυτά τα μηνύματα; «Ναι. Γιατί να μην αναθέσουμε στον David Owen την ευθύνη της διαπραγμάτευσης; Θα του έδινε προφίλ, έχει επιρροή, και θα μπορούσε πιθανώς να βοηθήσει με το Βρετανικό Μουσείο, ενώ θα το αποστασιοποιούσε λίγο από την κυβέρνηση».
Ο Owen είχε προηγουμένως στείλει επιστολή στο υπουργικό συμβούλιο, την οποία διαβίβασε στον Blair, δηλώνοντας ότι του είχαν πει «ότι η διοργανώτρια χώρα συμβουλεύεται εκτενώς τη ΔΟΕ σχετικά με την καταλληλότητα των μελλοντικών υποψηφίων και δεν θα ήταν δύσκολο να πείσουμε τους Έλληνες να υποστηρίξουν την υποψηφιότητα του Λονδίνου για το 2012 ως αντάλλαγμα…».
Ωστόσο, ο Andrew Adonis, ο τότε επικεφαλής του πολιτικού γραφείου του Πρωθυπουργού, προειδοποίησε σε ένα χειρόγραφο Post-it σημείωμα: «Αυτό χρειάζεται έναν προσεκτικό χειρισμό: ας μιλήσουμε. Δεν νομίζω ότι πρέπει να κινηθούμε καθόλου μέχρι να ξεκαθαριστεί τι κάνουμε σχετικά με την προσφορά μας». Έτσι, το όλο θέμα πάγωσε αμέσως.
Τελικά, το μουσείο της Ακρόπολης δεν ολοκληρώθηκε μέχρι το 2007 και ο Λόρδος Owen θεωρείται ότι ουδέποτε δεν προσεγγίστηκε τελικά για να διαπραγματευτεί τυχόν δανεισμό των μαρμάρων στην Ελλάδα. Φυσικά οι Άγγλοι διοργάνωσαν κανονικότατα τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012.
